Жұмыстың орындалу тәртібі

2.6.1 Штангенциркульмен тетктің өлшемін өлшеу.

Есеп беруге штангенциркулдің негізгі техникалық берілгенін жазып алу.

Өлшеуге және сызбаға жататын тетікпен танысу. Есеп беруде тетіктің эскизін орындау.

Білік элементінің цилиндр тәрізді бетін өлшеу керек, және таза матамен жақсылап сүрту керек. Штангенциркулді сүрту керек. Өлшенетін тетік білігінің осін өзінен қаратып үстелге қою. Біліктің цилиндр тәрізді бетін тетік сызбасында көрсетілген жердің диаметралды қиылысуымен штангенциркулдің губкасымен алу.

Штангенциркулдің көрсеткішін шешіп, оны есеп беруге жазып алу.

Тетіктің жарамдылығына қорытынды жасау. Егер тетіктің сызбасы бойынша өлшемі жоғары және төмен шектен шықпай, әр бағытта өлшенетін және диаметрдің нақты өлшемін бермесе, онда тетік жарамды болып есептеледі.

Штангенциркулді қалыпқа келтіріп, қорапқа салу.

2.6.2 Микрометрмен тетікті өлшеу.

Микрометрдің негізгі техникалық берілгенін есеп беруге жазып алу.

Өлшеуге және сызбаға жататын тетікпен танысу. Есеп беруде тетіктің эскизін орындау.

Білік элементінің цилиндр тәрізді үстіңгі бетін таза матамен сүрту.

Микрометрді сүрту. Микрометрдің 0-ге орнықтырылғанын тексеру.

Микробұранданы қалыпты жағдайға қойып, микрометрді сол қолмен табанша жағындағы қапсырмадан алып және өлшенетін тетіктің сызбасы бойынша берілген номиналды өлшемінің көмегіне қарағанда 0,5 мм-ден жоғары көрсетілетін өлшемінің сызық сабағының атанақтың астынан межелікте көрсетілгенге дейін оң қолмен сағат тіліне қарсы сытырлағанға дейін микробұранданы бұраймыз (2.6-сурет).

2.6-сурет – Межелік микрометрі бойынша 12,45 мм есеп беру.

- өлшенетін тетіктің білік осін өзіне қаратып үстелге қою;

- сол қолмен микрометр табанының жанындағы қапсырмадан ұстап алып, оң қолмен тырсылдағышты алып және микрометрді тетікке орналастырған кезде оның білігінің өлшенетін беті өлшенетін беті өлшенетін осьта болу керек.

Оң қолдың бармақтарымен тырсылдағышты өзіңнен бастап бұрау және 2-3 рет, тырсылдағыш бұралғандай.

Микробұранданың және табанның арасы қосылғанға дейін біліктің бетіне микробұранданы орнату.

Микрометрдің көрсеткішін шешу. Көрсеткіштің жалпы көлемі ll_m , l_cm – сабақтың межелігі бойынша есептеуден тұрады: l_cm-толық милиметрлі саннан тұрады: l_cm – сабақ межелгінің басы және атанақтың қиылысуына жақын милиметрдің жартысы (2.6-суретте l_{cm = 12,0 мм} ), l_а – межеліктің басынан бастап сызыққа дейін атанақтың межелігінің бөліну саны бойынша зерттейді. (2.6-суретте l_{а =} 0,145 мм) яғни 45 бөліну саны, ал 0,01 мм бөліну бағасы.

2.6-суретте микрометрдің жалпы көрсеткіші l_{m =} l_{cm +} l_а = 12,0 + 0,145 = 12,145.

Берілген біліктің цилиндір тәрізді беті үшін тағы 2-кі жерінде осы іс-әрекеттерді қайталау (осы жерлер есеп беруінде 1,2,3-деп көрсетілген.

Есептегі шешілген көрсеткішті жазып алу.

Тетіктің жарамдылығы бойынша қорытында жасау.

Микрометрді қалыпқа келтіріп, қорапқа салу.
Бақылау сұрақтары
1 Штангенциркуль қандай негізгі бөліктен тұрады?

2 Өлшеу кезіндегі қателіктің болуының негізгі жағдайлары?

3 Штангенциркульдің метрологиялық көрсеткіші?

4 Қосалқы межелік бойынша есеп беру қалай жүргізіледі?

5 Микрометр қандай негізгі бөліктерден құралады?

6 Өлшеу алдында микрометрді қалай тексереді?

7 Микрометрдің метрологиялық көрсеткіштері?

8 Микрометрлік құралдарға қандай құралдар жатады?

9 Микрометрмен өлшеу кезінде есеп беру қалай жүргізіледі?

Әдебиеттер
1 Мендебаев Т. М., Машина жасау технологиясы. – Алматы : Эверо, 2005. – 200 б.

2 Мендебаев Т. М. Машина жасау технологиясының негiздерi: жоғары оқу орындары техн. мамандықтарының студ. арналған оқу құралы. – Алматы : Эверо, 2005. – 321 б.

3 Е. Б. Сүлеймен, Материалтану : жоғары оқу орындарына арналған оқулық. – Павлодар : С. Торайғыров атындағы ПМУ, 2006. – 261 б.

4 Жанзақов М. М. Стандарттау. – Қызылорда : Тұмар, 2007. – 219 б.

5 Өзара ауыстырымдылық, стандарттау, сертификаттау негiздерi және техникалық өлшеу. Сапа менеджментi. – Алматы : Бастау, 2008. – 261 б.

6 Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Метрология, стандарт. – Павлодар, 2007. – 300 б.


Мазмұны
Кіріспе………………………………………………………..3

№1 Тәжірибелік жұмыс. Станок үлгісінің шартбелгісін құру

мен оның технологиялық мүмкіндіктерін

анықтау....……….…................................................................4

№2 Тәжірибелік жұмыс. Тетіктердің өлшемдерін

штангенқұралмен және микрометрлік құрылғымен

бақылау..................................................................................16

Әдебиеттер..……………….……………………….……....25

Қосымша А............................................................................27

(анықтамалық)

Түрі	Өлшеу шегі	Қосалқы межелік бойынша есеп беру	Жіберілетін қателік
			Межелік бөлігі үшін	Межелікке есеп беру кезінде
Штангенциркулдер (МЕСТ 160-80)
ШЦ-I ШЦТ-I	0-125	0,1	0	0,05
ШЦ-II ШЦ-III	0-160 0-200 0-250	0,1 Және 0,5	0-100 100-200 200-250	0,06 0,07 0,08	0,05
ШЦ-III	0-315 0-400 0-500 250-630 250-800 320-1000 500-1250	0,1	250-300 300-400 400-1000 1000-1100 1100-1200 1200-1300 1300-1400	0,08 0,09 0,1 0,16 0,17 0,18 0,19
Штангентереңдікөлшеуіш (ТУ 2-034-620-80)
ШГ	0-160 0-200 0-250 0-315 0-400	0,05	0-400		0,05
Штангентереңдікөлшеуіш бағытталған есеп берумен
БВ-6232	0-250	0,05	0-250		0,05
Штангенрейсмастар (МЕСТ 164-80)
ШР	0-250 40-400 60-630 100-1000 600-1600 1500-2500	0,05 0,1	630 630 630-1000 1000-1600 1600-2500	0,10 0,10 0,15 0,20	0,05

Аталуы	Түрі	Бөлім саны	Өлшеу диапазоны	Аспаптың қателігінің дәлдік шегі
				1	2
Жылтыр микрометр МЕСТ 6507-78	МК	0,01	0-25, 25-50, 25-50, 50-70, 100-125, 125-150 150-175, 175-200 200-225, 225-250 250-275, 275-300 300-400, 400-500 500-600	0,002 0,0025 0,003 0 0,004 0,005 0,006	0,004 0,004 0,005 0,006 0,008 0,010
Жалпақ қойылымы бар микрометр МЕСТ 6507-78	МВП	0,01	0-25	0,005
Бетті микрометр МЕСТ 6507-78	МЛ-5 МЛ-10 МЛ-25	0,01	0-5 0-10 0-25	0,004

Аталуы	Түрі	Бөлім саны	Өлшеу диапазоны	Аспаптың қателігінің дәлдік шегі
				1		2
Бұрандалы микрометр МЕСТ 4380-86	МВМ МВТ	0,01	0-25, 25-50, 50-75, 75-100 100-125, 125-150 150-175, 175-200 200-225, 225-250 250-275 275-300, 300-325 325-350	0,004 0,005 0,006 0,007
Құбырлы микрометр МЕСТ 6507-78	МТ	0,01	0-25	0,004
Микрометрлі тереңдікөлшеуіш МЕСТ-7470-78	ГМ	0,01	0-25 25-50, 50-100 100-150	0,002 0,003 0,004	0,004 0,006 0,006
Микрометрлі ішөлшеуіш МЕСТ 10-88	НМ	0,01	50-75 75-175 75-600 150-1250 800-2500	0,004 0,006 0,015 0,020 0,040

БЕКІТЕМІН

ПМУ-дың оқу ісі

жөніндегі проректоры

_________Н. Э. Пфейфер

2012 ж.«___» __________


Құрастырушылар: Олжабаев Р. Ө., Искакова Д. А., Касенов А. Ж., Мусина Ж. К.

Машина жасау және стандарттау кафедрасы
Мамандыққа кіріспе

пәнінен 5В071200 - Машинажасау және 5В073200 – Стандарттау, сертификаттау және метрология мамандықтарының студенттеріне арналған әдістемелік нұсқаулар

Кафедра меңгерушісі ___________ Ж. М. Ықсан

КЕЛІСІЛДІ

БСМмБжСЖБ _____________ Г. С. Баяхметова 2012 ж. «___»_______

О

1.1-кесте