Мазмұны нормативтік сілтемелер

68 
студенттердің 
назарын аудару; 
өз 
іс-әрекетінің 
рефлексиясы. 
оқытушының 
стратегиясы 
мен 
ұстанымдарын 
ұғыну. 
шығарма-
шылық қызметі 
және 
іскерліктер) 
Конструк-
тивті 
бағдар сатысы 
мәселе қойылады 
және 
талқыланады; 
іс-әрекет 
жоспарын 
құрастыруға 
бастамашылық 
жасау; 
студенттермен 
бірге 
мәдени 
шығармашылық 
жағдаятты 
қою 
және оны шешу; 
көптеген 
өлшемдер 
бойынша мәдени 
шығармашылық 
жағдаяттың 
шешімін бағалауда 
кері оң және теріс 
байланыстарды 
іске асыру; 
студенттерге кеңес 
беру 
рефлексивті 
позицияда бұрынғы 
тәжірибені қалпына 
келтіру; 
жеке 
тәжірибеде 
күшті жақтар мен 
кемшіліктерді бөлу; 
мәдени-
шығармашылық 
жағдайларды шешу 
және 
шығармашылық 
қызметтің 
жалпы 
бағдарын 
іздеу 
процесінде 
өзінің 
жеке ресурстарына 
сүйену. 
өзінің 
шығармашы-
лық 
қызметін 
құру бойынша 
оқытушы 
мен 
студенттің 
бірлескен 
қызметі 
оқытушы мен 
студенттің 
алдағы 
іс-
әрекетінде 
өзін-өзі 
анықтауы. 
Тұрақтандыру 
сатысы 
кері оң және теріс 
байланыстарды 
жүзеге 
асыру; 
студенттерге кеңес 
беру 
өзіндік 
шығармашылық 
қызметін 
жоспарлау; 
жоспарларды 
іске 
асыру; 
бірлескен 
қызмет 
мақсаттарына 
қол 
жеткізу 
бойынша 
басқа 
субъектілермен 
бірлесу 
қойылған 
мақсаттарды 
іске 
асыру 
бойынша 
оқытушы 
мен 
студенттердің 
бірлескен 
қызметі 
мақсатқа жету 
(мәдени 
шығарма-
шылық 
жағдаятты 
шешу 
және 
студенттің 
шығарма-
шылық 
ойлауын 
дамыту) 
Жүйелі 
рефлексия 
сатысы 
жүйелі рефлексия; 
жүйелі 
рефлексияны 
жандандыру 
өз 
іс-әрекетінің 
рефлексиясы; 
шығармашылық 
ойлауды 
дамыту 
субъектісі ретіндегі 
өз рефлексиясы; 
өзара іс-қимылдың 
басқа 
қатысушылары іс-
әрекетінің 
рефлексиясы 
өткізілген 
жұмысты 
талдауға 
бағытталған 
оқытушы 
мен 
студенттердің 
бірлескен 
рефлексивті іс-
әрекеті 
бірлескен 
және 
жеке 
шығарма-
шылық 
іс-
әрекеттің 
мақсаттарына 
қол 
жеткізу 
дәрежесін 
бағалау 

69 
Оқытылатын процестің құрылымдық-мазмұндық моделі студенттердің 
шығармашылық ойлауын дамыту процесін ұйымдастырудың толықтығы мен 
сапасына эталон және бағдар бола алады. Әзірленген модель тәжірибелік-
эксперимент жұмысында апробацияны талап етті, оның барысы мен мазмұны 
3-тарауда ұсынылған. 
Л.Н.Собчик жеке тұлғаның дамуы ортаның жалпы қабылданған 
нормативтік талаптарын толық сақтауды қамтамасыз ететін өзін-өзі таныту 
мен сапалық қасиеттерін дамытумен ерекшеленетіндігін айтады. Егер 
“қалыптылық” кенеттен өзін-өзі таныту әсерінен өзін-өзі бақылаудың 
әлсіреуіне байланысты бұзылған жағдайда, онда, тұлға мен әлеуметтік орта 
мүдделерінің қайшы келуі, мінез-құлық реакцияларынынан өз көрінісін 
табады және бұл теңсіздікті әлеуметтік ортада туындайтын кедерілерге әкеліп 
соғады. Шығармашылыққа бейімделу маңызды құрылым аясында кәсіби сапа 
ретінде ғана емес, адамға тез өзгеруші әлеуметтік жағдайларға бейімделуге 
және ұлғайып отыратын ақпараттық ағымда бағдарлануға мүмкіндік беретін, 
қажетті жеке тұлғалық қасиет ретінде де қарастыруға болады [250].
Кесте 6 - Студенттердің шығармашылық ойлауын дамытудың өлшемдері, 
көрсеткіштері, деңгейлері 
Компоненттер 
Өлшемдер 
Көрсеткіштер 
Деңгейлер 
Мотивациялық-
құндылықты 
Шығармашылық 
ойлауға 
құндылықты 
қатынастағы 
субъект 
Шығармашылық ойлауын дамытуға 
эмоционалдық жағымды 
қатынасының болуы, шығармашылық 
ойлауын дамытудың болашақ кәсіби 
іс-әрекетіне қажеттігі мен 
маңыздылығын түсінуі, проблемалар 
қоя білу 
Ынталылық 
Интеллектуалдық-
танымдық 
Шығармашылық 
білім-біліктерін 
саналы және 
жүйелі 
қолданатын 
субъект 
«Ойлау», «шығармашылық ойлау» 
ұғымдарының болашақ кәсібіндегі 
және өмірлік жағдаяттардағы мәнін 
түсінуі; тұлғаның шығармашылық 
ойлауын дамытудың психологиялық-
педагогикалық шарттарының; 
рефлексиялық кезеңдерінің, 
моделінің мазмұнын білуі; мәдениет 
жағдаяттарын құру мен оларды 
шешуді білуі 
Эвристикалық
Іс-әрекеттік- 
рефлексивтік 
Жаңа 
проблемаларды 
интеллектуалды 
белсенділікпен 
шешуге қабілетті 
субъект 
Білім мазмұнын проблемалық-іс-
әрекеттік 
оқытуға 
құра 
алуы, 
шығармашылық ойлауын дамытуда 
субъектілік, 
өзара 
субъектілік 
әрекеттестігін 
қамтамасыздандыра 
алуы, педагогикалық құралдарды 
тиімді қолдана алуы; зерттеу іс-
әрекеттерінде ұшқыр қиялын, терең 
ойын, дербес талдауын көрсете алуы, 
интеллектуалдық 
белсенділігін 
таныта алуы
Креативтілік 

70 
Демек, шығармашылық жүйелі ойлау – шығармашыл жеке тұлғаның 
маңызды сипаты ретінде жаңа заман, ХХІ ғасыр адамның қажетті қасиеті (8-
сурет). Білім беру процесінде шығармашылық жүйелі ойлаудың қалыптасу 
нәтижелілігі көбіне шығармашылық ойлаудың негізгі компонентерінің 
қалыптасу деңгейімен айқындалады:
- талдау мен жинақтауға, салыстыру мен себеп-салдарлық байланыстарды 
таба білу қабілеттілігі; 
- ойлаудың сыншылдығы (түрлі келіспеушіліктер мен қателерді таба білу) 
және қарама-қайшылықтарды аңғара білуге қабілеттілік; 
-
дамудың мүмкіндігін болжау; 
- кез-келген жүйені немесе нысанды, өткен шақ, бүгінгі күн, келешек 
тұрғысынан көре білуі; 
- әрекеттер тәртібін құру, жаңа идеяларды ұсыну және бейнелі-белгілік 
түрде шешімін табуды ұсыну. 
Келесі 2-нші тарауда студентердің шығармашылық ойлауын дамытудың 
психологиялық-педагогикалық 
шарттары 
жан-дақты 
қарастырылып, 
баяндалады. 

71 
2 
СТУДЕНТТЕРДІҢ 
ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ 
ОЙЛАУЫН
ДАМЫТУДЫҢ 
 
ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ 
ШАРТТАРЫ
Зерттеу барысында студенттердің шығармашылық ойлауын дамыту үшін 
тиімді болатын психологиялық-педагогикалық шарттарды айқындап, олардың 
келесілерден құралатындығын 1.3 параграфында көрсетіп, модельдің ішкі 
құрамында көрсеткенбіз: 
- білім беру процесінің оқу іс-әрекетінің шығармашылық контекстін 
ескере отырып, студенттердің шығармашылық ойлауын қалыптастыруда 
субъектілігін қамтамасыз
ететін оң мотивацияны дамытуға бағытталуы; 
- білім беру процесі мен оның мазмұнын 
проблемалық-іс-әрекеттік 
оқыту
негізінде құру; 
- студенттің шығармашылық ойлауын дамытуда 
педагогикалық 
құралдарды
тиімді пайдалану; 
- студенттің жеке шығармашылық тәжірибесін шешуге бағытталған 
мәдени шығармашылық жағдаяттар жүйесін құруды
қамтамасыз ететін 
қосымша қағидаттың 
басымдығы
; 
- студентке шығармашылық қызметтің өзекті мәнін анықтауға мүмкіндік 
беретін 
рефлексия жасау,
мәселелерді шешу үшін эвристикалық тәсілдерді 
саналы түрде қолдану. 
Диссертацияның екінші тарауында осы айқындалған 

жүктеу/скачать 5,46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: