Мектеп жасына дейінгі балаларды ересектер еңбегімен таныстыру
жүктеу/скачать 17,87 Kb.
|
Тотанова мақала
|
Мақала Іле ауданы «Балдәурен» санаторлық топтарымен бөбекжай-балабақшасы Г.Тотанова, тәрбиеші Мектеп жасына дейінгі балаларды ересектер еңбегімен таныстыру Мектепке дейінгі тәрбие теориясы мен тәжірибесінде балаларды еңбекке тәрбиелеуде үлкен орын оларды ересектердің еңбегімен таныстыруға беріледі, өйткені бұл адам өміріндегі еңбектің рөлі туралы түсініктерді қалыптастыруға, еңбекке қатысуға ұмтылысты тәрбиелеуге ықпал етеді. Бұл тек егер тәрбиешілер балаларды адамдардың еңбек әрекеттерінің нәтижеге жетуіне бағытталғанын көруге, еңбек нәтижесін бөлуге үйреткен жағдайда ғана мүмкін болады. Ересектердің іс-әрекеті балаларға еліктеу үшін үлгі болып табылады, олардың ойынының дәлелі болып табылады. Балалар "ауруханаға", "дүкен", "құрылысқа" әуестенеді, тек еңбек әрекеттерін ғана емес, адамдар арасындағы өзара қарым-қатынасты, олардың жұмысқа деген көзқарасын бере отырып ойнайды. Балалар үшін ойын-таным жолы, ақырында, бұл өмірге деген құштарлық, тіпті қаласаңыз, кәсіби бағдардың басы. [1] Біз баламызды болашаққа, яғни өз уақытында дербес өмірге батыл кірісуіне дайындаймыз. Демек, біз баламыздың мыналарды білгенін қалаймыз: -Еңбек пен жұмыстың адам өмірінде өте маңызды орын алатынын, еңбек - өмірдің негізі екенін; - жұмыс істейтіндердің барлығын құрметтеуін және олардың еңбегінің жемісін бағалауын; - әртүрлі кәсіптердегі адамдар не істейтіндігімен, қандай құралдар мен машиналардың көмегімен және қандай нәтиже беретіндігімен танысқанын; - ол өзі еңбектенуге дайын болуын, сонымен қатар жұмыс істеу қызықты және қажет екенін; -еңбектенуді үйреніп, қажетті дағдыларды игеріп, жұмыс істеп, адамдарға пайда әкелуді және өзінің жұмыс қабілеттерін дамытқанын. Әлеуметтік шындық туралы білімнің орталық буыны адамдардың жұмысы туралы білім болып табылады. Бұл білім мазмұны тұлғаны әлеуметтендіруде маңызды мәнге ие. «Жұмыс, ересектер арасындағы қарым-қатынас, мотивтер, жұмыстағы бағдарлар бейнелерде көрініс табады, балалардың іс-әрекеттерін реттей бастайды, олардың жеке жұмысына, ересектердің жұмысына, адамдар жасаған заттарға деген мотивтері мен қатынасын қалпына келтіре бастайды.», - деп жазады В.И.Логинова.[2] Еңбекке деген қызығушылық, танымдық белсенділіктің дамуы, қол жетімді еңбек процестерін іс жүзінде орындау мүмкіндігі еңбек туралы білім деңгейіне байланысты (білім деңгейінің жоғарылауы еңбек процестерін жүзеге асыруға қызығушылықтың артуымен қатар жүреді). Жұмыспен танысқан кезде ақпараттың біртіндеп кеңеюін байқау өте маңызды. Әсердің көптігі балалардың еңбекке деген дұрыс көзқарасын қалыптастыруға, дағдылар мен қабілеттерді дамытуға аз әсер ететін фрагментті, үстірт ақпарат алатындығына назар аударған жөн. Алдымен, балаларды еңбектің сыртқы жағы - адамдардың, құралдардың, материалдардың көрінетін әрекеттері қызықтырады. Жұмыс істейтін адамның өзі, оның жұмысқа деген көзқарасы, басқа адамдармен қарым-қатынасы әдетте балалардың назарынан тыс қалады. Мектепке дейінгі жаста балалар ересектердің жұмысына, ойынға және өмірге үлкен қызығушылық танытады, олар еліктеуге тырысады және өздігінен бірдеңе жасағысы келеді. Балабақшада ересектер еңбегінің айтарлықтай бөлігі балалардың көз алдында болмайды. Сондықтан тәрбиешілер балабақшада жұмыс істейтін ересектердің еңбегінің тәсілдері мен формаларын көрсетудің жолын іздейді. Мұның әртүрлі жолдары бар: Бірінші әдіс балабақшада кеңінен қолданылады - бұл сыныпта арнайы ұйымдастырылған, балаларға ересектердің әртүрлі жұмыстары, бақылау, ас үйге, қоймаға, дәрігер бөлмесіне ұйымдастырылған сапарлар және оның мағынасы түсіндіріледі. Балаларды ересектердің еңбегімен таныстыру мақсатында осындай ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті балабақша бағдарламасында қарастырылған. [3] Балабақшадағы ересектердің жұмысын бақылаудың тәрбиелік мәні зор: олар балалардың идеяларын анықтайды, қызығушылығын оятады, ересектердің іс-әрекетіне қызығушылық тудырады, олардың жұмысына деген оң көзқарас пен құрмет сезімін қалыптастырады. Сабақтар баланың мінез-құлқында ересектерге еліктеуге деген ықыласын қалыптастыруға ықпал етеді. Кіші топтардың балалары үшін бұл ойын, ересектер үшін - еңбек міндеттерін орындау кезінде айқын көрінеді. Екінші әдіс - ересектер мен балалар арасындағы бірлескен әрекеттерді тікелей ұйымдастыру. Бірлескен жұмыс дегеніміз - ересектердің балалармен бірге жасайтын әрекеті, тәрбиеші балалардың жұмысын ұйымдастырушы және басқарушы тұлға ретінде ғана емес, сонымен бірге еңбек процесінің тікелей қатысушысы ретінде де әрекет етеді. Ересектер мен балалардың бірлескен іс-әрекеті үшін еңбек түрлерін таңдауда келесі принциптерді басшылыққа алу керек: Еңбек балалар үшін табиғи, қажет, өміршең болуы керек; жалпы педагогикалық және гигиеналық тұрғыдан қолайлы болуы керек; Ол балалар мен ересектер арасындағы белгілі функциялардың бөлінуімен бірлескен әрекеттерді оңай және табиғи түрде жүзеге асыруы керек. Балалар мен ересектердің бірлескен іс-әрекеті үйдегі еңбек, табиғаттағы еңбек, ойындар мен қызмет түрлеріне дейінгі еңбек процесінде жүзеге асырылады. Ересектердің еңбегімен танысу баланың қоғамдағы еңбектің рөлі туралы алғашқы идеяларын қалыптастыру үшін өте маңызды. Сондықтан ересектердің жұмысымен танысу мәселесін әр түрлі формада: балабақшада да, одан тыс жерлерде де келесідей әдістерді қолдану арқылы шешу ұсынылады: ересектердің еңбегін бақылау; әр түрлі мамандықтар өкілдерімен кездесулер мен экскурсиялар; әңгімелесу; иллюстрацияларды қарау; көркем әдебиет оқу; дидактикалық ойындар мен сюжеттік-рөлдік ойындар ойнау; белгілі бір іскерліктерді, еңбек қызметінің элементтерін меңгеру бойынша ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттерінде және т.б. Ересектердің еңбегінің маңыздылығы туралы жалпыланған түсініктерді қалыптастыру балаларда ең алдымен әрбір нақты процесте белгілі бір қажеттілікті қанағаттандыратын нақты міндеті бар нәтижеге қол жеткізілетіні туралы нақты түсініктердің болуын талап етеді. [4] Ересектердің еңбегімен танысу балаларға еңбек туралы нақты білім мен түсінік беру және ересектердің еңбегін құрметтеуге тәрбиелеу, оны бағалай білуге, еңбекке деген қызығушылық пен сүйіспеншілікке тәрбиелеу мақсатын қояды. Сонымен қатар, балалардың мінез - құлқына да әсер ету міндеті шешіледі. Еңбек етуге, адал, мұқият жұмыс істеуге ниет білдіреді. Балалардың тікелей бақылай алатын ересектердің еңбек қызметі әдетте пәрменді әсер етеді. Тікелей және өте қызықты мысалдар еліктеуді тудырады. Мысалы: бала күтушінің, кір жуушының қалай жұмыс істейтіні туралы әңгіме - балалардың тамақтану кезінде, жуыну кезінде ұқыптылығын арттырды. Бұл ретте балалар өз іс-әрекеттерін күтушінің еңбегін жеңілдету ниетімен ынталандырады. Балалардың мінез-құлқына ересектердің еңбегін бақылау жанама әсер етеді. Кіші жастағы балаларға ересектердің тұрмыстық еңбегінің үлгісі (жинау, тамақ дайындау және т.б.), сондай-ақ медицина қызметкерлерінің түрлі әрекеттері (дәрігер, медбике) қатты әсер етеді. Бұл еңбек балаларға түсінікті, өйткені ол олардың жеке қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған, онда қызықты іс-әрекеттер көп, оны жиі көруге болады. Үлкендер арасында тұрмыстық еңбекке деген қызығушылық төмен. Бірақ оны пайдалану қажет. Өйткені осы еңбек процесінде (бақылау және әңгімелесу кезінде) балалардың жұмыс ұйымдастыруы, жауапкершілігі, ұжымдық үйлесімділігі және т. б. сияқты кезеңдеріне балалардың назары аударылады. Балалар ойындарында құрылысшылар мен көлік қызметкерлерінің әрекеттері қызықтырады. Осы еңбекті шебер, ұйымдасқан бақылау балалардың жалпы еңбекке бағыттылығын және олардың қызметін қалыптастыру үшін үлкен маңызға ие. Ең көп әсер үнемі әсер етеді, жақын ортада өтетін еңбекті бақылау. Балалардың еңбек нәтижесінде болып жатқан керемет құбылыстарға назар аударады. Яғни ескі лас қабырғалар жаңа сылақпен жабылады. Нәтижесінде бояумен әдемі, тартымды болады. Тазалаудан кейін қармен көмілген көше қайтадан көлік пен жаяу жүргіншілердің еркін қозғалысы үшін өз кеңістігін ашады. Тігінші қолындағы материядың бөлігі киім және т. б. заттарға айналады. Біртіндеп балалар еңбек мағынасын түсінеді. Олар оның нәтижелерін көріп қызыға бастайды. Тәрбиешілер балаларды ересектердің еңбегімен таныстыру кезінде, әдетте, көрнекі әдістерді қолданады. Сөздік әдістер арасында балалар көркем әдебиетін пайдалану ерекше орын алады. [5] Балаларға С. Маршак - Өрт сөндіруші Кузьманың ("өрт"), почтальонның ("пошта"), С. Михалковтың - Степаның ағасы-милиционердің шығармаларынан қарапайым кейіпкерлердің бейнелері әсер етеді. Бұл шығармалар балалардың ересектердің еңбегіне деген қызығушылығын және олардың жұмысын құрметтеуге көмектеседі және оларға еліктей бастайды. Ересектердің еңбегі туралы түсініктерді дамытудың маңызды құралы экскурсиялар болып табылады, өйткені балалар еңбек әрекеттерін, еңбек процесін, оның құралдарын көруге мүмкіндігі бар. Экскурсиялар - сабақтың негізгі түрлерінің бірі және тәрбие жұмысын ұйымдастырудың ерекше түрі. Сонымен қатар сабақта өте көп еңбекті қажет ететін және күрделі түрлерінің бірі. Экскурсияның артықшылығы - табиғи жағдайда балаларды объектілермен және құбылыстармен таныстыруға мүмкіндік береді. Экскурсиялар байқағыштарының дамуына, қызығушылықтың пайда болуына ықпал етеді. Еңбекке деген оң көзқарасты қалыптастыру және оның маңыздылығын ұғыну үшін қоршаған ересектердің тікелей үлгісі бар. жүктеу/скачать 17,87 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|