Мәшһүр-Жүсіп Шығармаларындағы заттық МӘдениет лексикасы
Жөргем // жөргек // жөрмелеп
жүктеу/скачать 6 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жөргекті
| Жөргем // жөргек // жөрмелеп түбірлес сөздер. Ақымақ шал иесіз үйге кіріп келсе, Жөргекте Қозы жатыр айдай болып (ҚКБС, 20 б.). Өшін баладан алатұғын болды, Баланы бөлегенде жөргегіне шеңгел төсеп бөлейтұғын болыпты; – Кім біледі, жөргегіне шеңгел араласып кетті ме, сондықтан жыламаса, дені сау, ауруы жоқ, – дейді (М-Ж. 2 т: 82). Жұртқа көзім сүздірген, Жөргекті соққан – жетімек! (М-Ж. 2003: 91). Осы орайда, Мәшһүр-Жүсіпте: Күмістен бесік идірді, Алтыннан түбек қойдырды сияқты (М-Ж. 2 т: 179) бесік әбзелдері кездеседі.
Йөр // жөр: М. Рэсэнен мен К. Менгес йөрге – йөр `шешу, жазу, тарқату` мағынасындағы түбірінен өрбіген дейді. Йөрге туынды түбір *йөр етістік түбірінің -ге аффиксі, якуттарда сөрүө `шөптен, қамыстан тоқылған жерге төсегіш, төсеніш, жайма, шөптен не аттың қылынан тоқылған` сақталған. Демек, жөргем // жөргек түбірі йөр > жөр > өр. Өру `тоқу` мағынасындағы етістік болады. Өр > өру: өрме // өргем // өре (құрт жаятын) `айналдыру, орау, тұмшалау, қымтау, домалақтау` мағынасын береді. -ге, -м; -гек (інгек, ілгек) көне түркілік аффикстер. Йөрме түрк. диалек; йөрме құмық., ноғай., йурмә баш., йурма баш. диал. йерме қар., жөрме қар бал., жүрмө қыр., чөреме тоба., с`үрме чув., жөргөм қыр., жөргем қаз., д`өргем алт., тöргöм Верб. 1. қойдың ішегінен жасалған тек қана қыр. жоқ., (жеу, ішектің ішіне ұсақтап туралған ет тығындап, сарымсақ, бұрыш салып пысыру – түрк диал.;) үйде дайындалған ішектің ішіне тығындалып, ұзынша келген пысырылған тамақ – ноғ., чув.; юрма – еттен жасалған ішіне қойдың майы және ащы, тоқ ішектен жасалған – баш., жеңіл малдан жасалған – кар.г., ішіектен жасалған тамақ – қбал., іш майынан және ішекті өріп жасалған тамақ – тув [22, б.236-237]. жүктеу/скачать 6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|