Ареалдардың құрылымы.
- Ертеде дәрменені Қазақстаннан Жерорта, Қара және Каспий теңіздер маңына, Орта Азияға, Солтүстік Америкаға апарып егіп байқаған. Бірақ ол жерлерде өскен дәрмененің құрамында сантонин болмағандықтан егуді тоқтатқан.
- Бұл күндері дәрмене Оңтүстік облысының Түркістан, Жамбыл облысының Алғабас, Бөген, Қызылқұм аймақтарында, Сырдария өзенінің оң жақ жағалауында өседі. Бірақ бұл өсімдіктердің қоры өте азайып барады, өйткені тың жерді аудару, дәрі алуда оны көптеп пайдаланады, осы себептер оның азаюына әсер етуде. Дәрмене тұқымынан көбейеді. Жапырағы мен ашылмаған гүл шанағында 2-6,5 % дейін сантонин болады. Осы қасиетін білгеннен соң, Октябрь ревалюциясына дейін-ақ Оңтүстік облысының сантонин өндіретін зауыт құрылып, жыл сайын 15-18 тонна сантонин шетелге шығарылып отырған.
- Осы күнгі сантонин алумен Шымкенттегі химиялық дәрі жасау зауыты айналысады. Біртіндеп табиғи қорын сақтап қалу үшін оның тұқымын көбірек сеуіп отыру қажет. Дәрменеде сантониннен басқа эфир майы да болады. Сантонин улы болып есептелгендіктен оны тек дәрігердің ұйғаруымен ғана пайдалану қажет. Дәрмененің гүлін дәріханалардан «Цитворная семья» деген атпен сатып алуға болады.
Ермен жусан
Ареалдардың құрылымы.
- Биіктігі 1 метрге жететін, көп жылдық жапырақтары қауырсын өсімдік. Сабағы қырлы, жоғарғы жағы бұтақша, түкті. Сабақтарының төменгі жағындағы тәрізді, қос тармақты.
- Ермен – далалы жерлерде және үй маңында арам шөп ретінде өседі. Алматы, Шығыс Қазақстан облыстарының тау етегі аймағында көптеп кездеседі. Ерменнің жапырағын гүлдер алдында, яғни май айының алдында гүл бүрлерін жинауға болады. Оны ашық жерде, не үй шатырында кептіреді. Ерменнен глюкозид және 0,5 % эфир майы болады. Шөптің ерекше иісі бар. Ерменді қолмен ысқыласа иісі күшейеді. Дәмі ащы. Суға салғанмен шөптің ащы дәмі кетпейді. Тамақтанардан 0,5 сағат бұрын ерменнен жасалған дәрі ішсе, тәбеті ашылады. Оны бір айдан артық ішуге пайдаланған дәріні ұзақ уақыт пайдаланса, дене уланып, нерв жүйесі қозып, ерекше құбылыс пайда болады.
Достарыңызбен бөлісу: |
