мұндағы, - тәжірибеден анықталынатын шамалар. §9. Молекулалардың еркін жүрісінің орташа ұзындығы Жылулық қозғалыстағы газ молекулалары барлық уақытта бір-бірімен үздіксіз соқтығысуда болады. Тізбектей екі соқтығысудың аралығында молекулалардың жүрген орташа арақашықтығы жүріс жолдарының орташа ұзындығы деп аталынады. Молекула бірлік уақытта орташа жылдамдыққа тең орташа жол жүріп өтеді. Егер ол бұл уақытта басқа молекулалармен орташа соқтығысу жасаса, онда еркін жүрісінің орташа ұзындығы мынадай шамаға тең болады: . (2.64) Бір молекуладан басқалары қозғалыссыз тұр деп есептеп, диаметрі эффективті диаметрге тең шар тәрізді молекуланы алайық. Бұл молекула қозғалмайтын молекуланың центрінен өзі қозғалатын түзу бойына дейінгі арақашықтық кем болғанда соқтығысуға ұшырайды. Соқтығысқаннан кейін ол бағытын өзгертіп, келесі соқтығысуға дейін тағы түзу сызықты қозғалады. Сондықтан қозғалыстағы молекуланың центрі сынған түзулерді құрайды (16-сурет).
Молекула диаметрі2 тең сынған цилиндрдің ішіндегі барлық молекулалармен соқтығысуға ұшырайды. Бірлік уақытта орташа жол жүргендіктен, бұл уақыттағы молекулалардың соқтығысу саны диаметрі 2 ұзындығы шамаға тең сынған цилиндрлерде центрі жататын молекулаларға тең болады.
16-сурет
Оның көлемі түзетілген цилиндрдің көлеміне тең болады. Бұл көлемді бірлік көлемдегі молекулалар санына көбейтіп бірлік уақыттағы молекуланың қозғалмайтын молекулаға соқтығысу санын анықтаймыз: (2.65)
Жалпы молекулалардың барлығы қозғалыста болған-дықтан, соқтығысу саны қабырғаға қатысты молекула-лардың орташа жылдамдығымен емес бір-біріне қатысты орташа салыстырмалы жылдамдықпен анықталынады.
