Монография Ақтөбе-2019 ббк 74. 58 Т 65 Пікір жазғандар: сардарова ж. И

атқарады. Егер біз адамды қоғам дамуымен байланыстыра қарасақ шын 
мәнінде, оның көптеген қасиеттері, мысалы, адамгершілік, гуманизм 
тұрғысынан қоғамның тарихи дамуының жемісі екенін айқын көруге 
болады. Оның барлық өмірі қоғам дамуына белсене араласуымен 
сипатталады. Мысалы, қоғамды дамыту, оны қалыптастыру, жүзеге асыру 
оның дамуына дер кезінде өзгерістер енгізіп отыру. 
Әр адам өзінің қызметінде алға қойған мақсаттарын халықтың өмір 
қажетіне, тарихи кезеңге сай іске асыруға ден қояды. Соған жан-жақты 
араласу үшін өмір талабын жүзеге асырарлықтай қабілеті болуы керек. Ал 
қабілеттілік адамның қолы оңай жете беретін қасиет емес. Ол тарихи 
дамуды игерудің, соған бейімделіп еңбек етудің нәтижесінде келеді. 
Адам қоғам дамуына қаншалықты белсене қатынасса, соншалықты 
оның қабілеті, қайтарымы мол болады. Адам қабілетінің үнемі артып 
отыруы оның ішкі-сыртқы қайшылықтарды игере білуіне байланысты. Бұл 
жағдай адамдардан қоғам дамуының барлық саласына араласуды, оған 
бейімделуді, сол арқылы күрделі процестерді шешіп отыруды талап етеді. 
Әрине, барлық адам бірдей емес, ол – табиғи заңдылық, Әр адам өзінің 
қабілет-қарымына қарай әрекет етеді. Шын мәнісінде қоғамның даму 
заңдылықтарын адамзат бәрі бірдей жете игеріп, түсіне бермейді. 
Сондықтан олардың өмірге қатысуы да сан қилы. Мұның бәрі адамның 
шынайы қабілетіне, талпынысына, еңбегіне, ғылыми, діни білім сапасына, 
дәрежесіне, алған тәрбиесіне байланысты дейтін болсақ, соның өзінде адам 
қоршаған табиғи, әлеуметтік ортаға тәуелді бола отырып, белгілі бір 
нәрсеге соны игеру нәтижесінде қолы жетеді. 
Тәрбие туралы ғылымда оның мазмұнындағы, ішкі және сыртқы 
байланыстарының шынайлылығындағы мәнді элементтері болып танылатын - 
ұлттық тәрбие заңдылықтары. К.Д. Ушинский педагогикалық әрекеттің нәтижелі 
болуы үшін оның заңдарын және белгілі бір жағдайда сол заңдарға сәйкес басқару 
және әрекет жасау керектігін атап көрсеткен. Әр ғылым заңды байланыстар 
ашуға, сондай-ақ практикалық қызмет пен жаңа зерттеулерде - әдіснамалық негіз 
ретінде түсіндіріп, пайдалануға ұмытылады. Зерттеу барысы анықтағандай, 
педагогикалық тәжірибені, оның ішінде ұлттық тәрбиені педагогикалық 
заңдылақтар, теориялық жинақ қорытындылар ретінде пайдалану тиімді. Тәрбие 
үрдісінде бірнеше рет қайталанатын, нақты мәнді байланыстарды жүзеге асыру, 
жеке тұлғаны қалыптастыру мен тиімді нәтижелерге жетуге мүмкіндік береді. 
Жалпы педагогикалық заңдардың ұлттық тәрбие мазмұнының заңдары мен 
топтастырылуын зерттеуі оны ғылым ретінде қалыптастыруда әдіснамалық негіз 
болып табылады, себебі, тәрбие туралы ғылымның құрамдас бөлімі ұлттық 
тәрбие беру мазмұнынан тұрады. 

Ұлттық тәрбиенің ғылым саласы ретінде заңдылықтарын бөліп көрсету 
жалпы тәрбие заңдарын қарастыруда белгілі бір тәсілдерді алдын-ала талдауды 
қажет етеді. 
Зерттеушілер педагогикалық заңдарға мыналарды жатқызады:
- Тәрбиенің адамдар тіршілік әрекетіндегі ерекше ортасы ретінде, 
қоғамдық ортаның объективті және субъективті факторларының жиынтығына 
тәуелділігі. Тәрбиеленушілердің әрекеті қаншалықты қоғамға пайдалы 
ұйымдастырылса, олардың қатынасы соншалықты ұтымды болады, ал тәрбие 
үрдісі тиімдірек жүргізіледі. 
- Барлық тарихи кезеңдердегі тәрбиенің сипаты өндірістің объективті 
қажеттіліктерімен және қоғамның билеуші таптарының мүддесімен анықталады; 
- Біртұтас педагогикалық үрдістегі оқыту мен тәрбиелеудің бөлінбейтін 
бірлігі. 
Кейбір авторлар тәрбиенің тиімділігін анықтайтын педагогикалық 
заңдылықтарын төмендегідей бөліп көрсетеді: 
- тәрбиеленушілер арасындағы өзара қарым-қатынастарының сапасы мен 
қарқындылығы; 
- тәрбие мен өзіндік тәрбиенің қарқындылығы; 
- тәрбиенің бағыты мен әлеуметтік практиканың сәйкестігі; 
- қалыптасқан тәрбиелік қатынастар. 
- мақсаттылық заңдылықтары; 
- тәрбие үрдісінің мазмұнын сипаттайтын заңдылықтар; 
- тәрбиенің технологиясы мен ұйымдастырылуының заңдылықтары. 
Жоғарыда атап көсетілген тәрбие заңдылықтарының салыстырмалы 
талдауы және педагогикалық заңдылықтардың табиғатына деген басқа 
көзқарастар, 
этнопедагогикалық, 
фольклорлық-тарихи, 
этнологиялық 
зерттеулердің теориялық жинақтау ұлттық тәрбиенің заңдылықтарын 
қалыптастыруға мүмкіндік береді. Жалпы тәрбие заңдылықтары сияқты ұлттық 
тәрбие заңдылықтарын екі топқа бөліп көрсетуге болады: 
А) Ұлттық тәрбиенің мақсаттары объективті және олар ұлттық 
психологияның ерекшеліктерімен, өмірдің әлеуметтік, тарихи, экономикалық 
жағдайларымен анықталады; 
Ә) Болашақ ұрпақты өмір сүруге даярлаудың қажеттігі кешенді 
мақсаттарға сүйенеді - ұлттық мәдениетімен, өмірдегі әдет-ғұрыптарының 
ерекшеліктерімен анықталатын жетілген тұлғаны тәрбиелеу. 

жүктеу/скачать 2,3 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: