Музыкалық білім беру теориясы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің ұсынысымен жоғарғы оқу орындарының 050106 «Музыкалық білім беру»

Павлодар

2009

ББК 74.266.7

Д 86 (на каз)

Дүкенбай Н.С., Әміренов Ә.Д.

Д 86 Музыкалық білім беру теориясы: Жоғарғы педагогикалық оқу

орындарының студенттерінің оқулығы / Н.С.Дүкенбай,

Ә.Д.Әміренов. ПМУ баспасы, 2009. - 138 бет.

ISBN 9965-802-13-0

Оқулықта жалпы білім беру мекемелері жүзеге асыратын музыкалық білім беру негіздері мазмұндалады. Музыкалық білім беру теориясы педагогика ғылым саласы ретінде музыкалық білімге қатысты қарастырады. Білім процесіндегі музыка өнеріне, баланың тұлға ретінде дамуына, музыкалық білім беру негізгі компоненттеріне, жеке тұлғаға, музыка мұғалімінің әрекетіне арнайы көңіл аударылады.

Оқулықтың барлық бөлімдері оқу мақсаттарына байланысты және де студенттің кәсіби ой-өрісінің дамуына, тұлғалық позициясының қалыптасуына бағытталып, арнайы тапсырмалармен бірлікте берілген.

Оқулық арнайы музыкалық білім беретін жоғарғы оқу орындары мен музыкалық колледждердің студенттеріне, мектеп мұғалімдеріне және музыкалық білім беру мәселелері қызықтыратын жалпы оқырмандарға арналады.

© Н.Дүкенбай, Ә.Әміренов, 2009

© С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті, 2009

КІРІСПЕ

Музыкалық білім беру теориясы педагогика ғылымы саласының бір бөлігіне жатады. Білім процесінде музыкалық өнерге деген арнайы зейін түрлері, музыка жүйесіндегі жеке тұлғаның қалыптасып дамуы, музыкалық білім беру компоненттері мен музыка мұғалімнің жеке тұлғалық қасиеттері мен іс-әрекеттері өте маңызды. Музыкалық білім беру бір елде дамуына, әр дәуір, әр уақытта болған музыкалық тәрбие мен білімнің қалыптасуы, даму тарихы, белгілі ғалым-педагогтардың, музыканттардың осы бағыттардағы ізденістеріне байланысты.

Әр түрлі мемлекеттерде музыкалық білімнің пайдалану өрісі, өсуі, дамуы, тарихы, әдісі, әдіснамасы өзара байланыста қаралады. Оның ішінде Қазақстан Республикасының музыкалық білім беру дамуына ғалымдар тарапынан зерттеген: М.Жұмабаев, Ы.Алтынсарин, А.Құнанбаев, Б.Ғизатов, С.А.Ұзақпаева, Ө.Байділдаев, П.М.Момынов, Р.Р.Жәрдемәлиева, А.Райымбергенов, М.Х.Балтабаев, Ш.Құлманова т.б.

Музыкалық білім беру теориясы төмендегідей мәселелерді қарастырады:

• 
  музыканы оқыту теориясы мен музыка тарихын пән ретінде оқыту;
  
• 
  білім процесіндегі музыкалық өнердің орны;
  
• 
  музыкалық білім беру жүйесіндегі баланың тұлға ретінде қалыптасуы;
  
• 
  музыкалық білім берудің мақсаттары, талабы, принциптері;
  
• 
  музыкалық білім берудің негізгі мазмұнының элементтері;
  
• 
  музыкалық іс-әрекеттердің түрлері, музыкалық білім беру әдістері;
  
• 
  музыкалық білім беру формасы;
  
• 
  музыка мұғалімінің музыка-педагогикалық іс-әрекеттері;
  
• 
  музыка мұғалімінің тұлғалылығы, кәсіби сапасы мен сипаты.
  

Болашақта өз ісінің білікті маманы болғысы келетін музыка пәнінің мұғалімі музыкалық білім беру теориясын жете меңгеруі тиіс, онысыз кәсіби шеберлікке жету мүмкін емес.

Музыкалық білім беру теориясы төмендегі мәселелерді қарастырады:

• 
  оқушыларды оқытып, дамытуда музыкалық тәрбие берудегі өнер мен педагогиканың қағида, заңдылықтарын ашып көрсетуге мүмкіндік жасайды;
  
• 
  балаға музыкалық білім берудің субьектісі ретінде қарайды;
  
• 
  маман ретіндегі музыка пәні мұғалімінің өзіндік сапалық тұлғасын қалыптастырады;
  
• 
  музыкалық білім берудің біртұтас жүйелі үлгісін көрсетеді;
  
• 
  музыка пәні мұғалімі кәсіби қызметінің мәнін, түрлері мен ерекшеліктерін айқындайды.
  

мына тезаурус яғни пәнге қатысты терминдерді білуі тиіс.

ынтасы сияқты т.б. ұғымдардың бірлігі,тұтастығы.

Музыкалық білім беру педагогикасы, соның ішіндегі музыкалық білім беру теориясы оқушыларды тек музыка мәдениетіне баулып қана қоймайды, сонымен қатар музыка өнерін тұтастай меңгеретін, соның әсерін, қызметін зерттейді.

Сол себептен де жалпы мектептерге арналған оқулықтар талқылауға түскен кезде Д.Б.Кабалевский «Музыка» атауына жіті көңіл қойып тоқталғанда, ол негізінен музыка өнерін емес, жалпы музыкалық мәдениетті айтқан болатын.

Сондықтан да қазір Мемлекеттік стандарт бойынша «Музыка сабағы» делініп жүр.

Жоғарғы оқу орындарының бағдарламаларында музыка мұғалімін даярлауда мынадай пәндерге көңіл қояды:

• 
  музыкалық білім беру теориясы;
  
• 
  музыкалық білім беру әдістемесі;
  
• 
  музыкалық білім беру тарихы;
  
• 
  музыкалық психология және музыкалық іс-әркетінің психологиясы;
  
• 
  музыкалық білім беру педагогикасының әдіснамасы;
  
• 
  музыкалық – педагогикалық жаттықтыру;
  
• 
  тәжірибешілік.
  

... Музыкалық тәрбиенің басты теориясы – музыкалық қабылдау, түйсін мен музыкалық қаблеттіліктің өзектілігі болып табылады.

Музыкалық тәрбие арқылы жеке тұлға музыкалық мәдени ортаға бейімделеді.

Музыкалық тәрбие беру теориясында музыкалық қаблеттілілігінің қалыптасуын жалпы психикалық (сана-сезімдік) заңдылықтардың әрекетін дамыту негізінде қарастырылады.
Сұрақтар мен тапсырмалар:

1. 
   «Музыкалық білім беру теориясы» пәнінің негізгі мазмұнына сипаттама беріңдер.
   
2. 
   Оқылатын курстың негізгі мақсаттарын ашыңдар.
   
3. 
   “Музыкалық білім беру ” терминінің қазіргі түсінігінің сипаты және оның негізгі түрлерін көрсетіңдер.
   
4. 
   “Жалпы музыкалық білім беру ” терминінің мазмұнын ашыңдар.
   
5. 
   “Қосымша музыкалық білім беру ” терминінің мазмұнын ашыңдар.
   
6. 
   “Кәсіби музыкалық білім беру ” терминінің мазмұнын ашыңдар.
   
7. 
   “Музыкалық тәрбие” терминінің мағынасын түсіндіріңдер.
   
8. 
   “Музыкалық оқу” терминін кең және тар мағынасында сипаттау.
   
9. 
   Мектепте пәнді “Музыка” не “Музыкалық өнер” деп аталуының қайсысы дұрыс.
   
10. 
    Музыкалық білім беру мен музыкалық-педагогикалық білім терминдерінің айырмашылығын көрсетіңдер.
    

Музыкалық білім берудің қоғамдағы педагогика философиясында әр түрлі пікірлер бар: алғашқылары, музыканы жеке тұлғаның көркемдік, әсемдік, құндылықтың дамуына әсер ететін құрал ретінде қараса, енді біреулері, музыкалық білім беруде жеке тұлғаны ең алдымен музыкалық өз құндылықтарын түсіндіру негізінде тәрбиелеу керек дейді.

Сондықтан да, бүгінгі таңда музыкалық білім процесінде музыканы жалпы қоғамдағы жеке тұлғаның жан-жақты дамуына мүмкіншілік туғызатын ерекшелік ретінде қарастырады.
2.1 Музыкалық білім беруді жүзеге асырудағы музыкалық өнердің қызметі

Сәби алғаш дүниеге келгеннен бастап музыканың сиқырлы күшіне бөленеді, ол оның ішкі жан-дүниесіне бойлай еніп, әсер етеді.

Музыкамен қарым-қатынас жасау, бір жағынан жеке тұлғаның рухани дамуын, өзіндік өрістеуін жақсартса, екіншіден, музыкалық қызметтің ұжымдық түрі (хормен және ансамбль құрамында ән айту, бірлескен музыкалық ансамбльде ойнау т.б.) оқушылардың музыкалық-шығармашылық қызметінің дамып, қалыптасуын қамтамасыз етеді, оларды музыканы ұжымдық түрде сезініп, жақындастыра түседі.

Музыкалық білім беру жүйесі (тәрбие, оқыту, дамыту) оқушының эстетикалық сезімін, көркемділікті, әсемдікті сезініп, түйсінуін өнер мен қоршаған ортаның бір-бірімен үйлесімділігін арқылы эстетикалық ләззат алуына жағдай жасайды.

Музыка өнерінің өзіне тән қоғамдық қызметі бар. Ол қызмет жас ұрпаққа музыкалық тәрбие беріп, оқыту барысында анықталады.

В.Н.Холопова ол қызметтерді былайша жіктеп көрсетеді: коммуникативтік қызмет, ақиқат болымыстың бейнелену қызметі, этикалық, эстетикалық, қағидалық (каноническую), эвристикалық, танымдық-ағартушылық және қоғамдық-өзгертушілік.

Музыкалық білім беруде бұл қызметтер бір жағынан өзге де қоғамдық қызметтермен бірлесе әрекет етсе, екіншіден орардың өзіндік бағыт-бағдарымен ерекшеліктері бар.
Коммуникативтік қызметі

Д.Д.Шостаковичтің сөзімен айтқанда: «Суреткер бір адамның ішкі сезімін миллиондаған адамға жеткізе алады және де бүкіл адамзаттың жан дүниесін бір адам ашып бере алады». Бұдан музыканың коммуникативтік қызметі мүмкіншілігінің жоғары деңгейін көреміз. Өкінішке орай, осы қызметтің бар мүмкіншілігі педагогикалық практикада толық қолданылмай келеді (В.Н.Холопова).

В.Н.Холопова музыкадағы ақиқат болымысты бейнелеу қызметінің үш аспектісін ашып көрсетеді: идеялардың бейнелеуі, сезімнің бейнелеуі, заттар әлемінің бейнелеуі.

Білім беру процесінде бұлардың барлығы біртұтас мазмұнда көрінеді. Әсіресе, оқышылардың жас ерекшеліктері мен қабілеттерін ескере отырып, музыка сабақтарында өнердегі ақиқат болымысты бейнелеу қызметіне ерекше көңіл бөлініп, түсіндіріледі.

Бастауыш сыныптардағы оқушылар ең алдымен музыкада бейнеленген адамның ішкі сезімін және өздерін қоршаған ортаның бейнесін сезуі керек. Ал жоғарғы сыныптарда музыкадағы көркемдік идеялардың бейнелеуін ашып көрсетуі тиіс.

Бұны А.С.Пушкин мына бір қанатты сөзінен көреміз: «... ақындық асқақ шабытпен, оятатын әсем сезімді». Бұл сөзді музыкант – педагогтар: «Әсемдік жақсылықты туғызады», - деп қоштайды. Музыканың этикалық қызметін осыдан-ақ байқаймыз.

В.Н.Холопова музыканың эстетикалық қызметін «әдемілік» және «үйлесімділік» категорияларын түсіндіреді. Оның айтуынша: «Әсемдік, әдемілік, үйлесімділік әрдайым музыкалық туындының ең басты көрсеткіштері болып келеді».

А.Г.Бутниктің зерттеунше, музыка өнеріндегі эстетикалық қатынасқа жататындар: эстетикалық қабылдау, сезіне білу және бағалау. Автордың айтуынша, бұл қатынастар музыкалық өнердің ерекшеліктеріне байланысты айқындалады. Зертейшінің пікірінше, эстетикалық қатынастың басты белгілеріне: музыкалық кемелділікті әсемдік көзқарасы тұрғысында бағалау; әр жанрдағы туындыларды қанағаттанарлық сезімде қабылдау; қабылдаудың әржақтылығы; сезімнің нақтылығы; музыкалық туындылардың мазмұнына бағалаудың сәйкестігі жатады.


Канондық және эвристикалық қызметі

В.Н.Холопова өнердің канондық және эвристикалық қызметтерін сипаттай отырып, оларды бір-біріне қарама-қарсы диалектикалық жұп деп қарастырады. Канондықты мәдени сабақтастық, ал эвристикалық дәстүр жалғастығы, яғни мәдени дәстүрдің сабақтастығы мен жаңашылдығы ретінде бағалайды. Сондықтан да әрбір музыкалық туындыны оқытқан кезде оның тарихилық принципі сақталу керек.

В.Н.Холопованың ұсынысы бойынша, музыка өнерінің қоғамдық - өзгертушілік қызметі оның басқа қызметтерімен тұтастай, бірлікте әрекет етеді.

Музыка өнерінің тұлғалық - өзгертушілік қызметін мынадан көрінеді: оқышының қандай музыкалық шығармашылықпен айналысқанына қарамастан, оның шығармашылық мінезінің қалыптасуына ықпал етіп, тұлға ретінде дамытады. Музыкамен шұғылдана отырып оқушы сезімдік, ерік-жігерлік, интелектуалдық қасиеттерді бойына жинайды, мінез-құлқында өзгерістер жүреді.

Социолог мамандардың зертеуінше, қазіргі таңда музыкаға деген сұраныс жастар арасында алдынғы қатарда тұр. Бірақ та, мына мәселеге көңіл бөлу керек: поп музыкалар кең қанат жаюға, ал, классикалық, халықтық үлгідегі шығармалар аз сұранысқа ие болып отыр.

Сондықтан да музыка мұғаліміне қойылатын талап та жоғары:

Біреншіден, оқушыларды алғашқы сабақтан, бірінші сыныптан бастап отандық және әлемдік музыка мәдениетімен таныстырып, осы құндылықтарды олардың бойына, эстетикалық ләззатану арқылы музыкалық ой-өрісін кеңейте отырып тәрбиелеп, оқыту керек.

Екіншіден, мұғалімнің өзі де поп музыкалардың ең озық үлгілерінің жанрлық, стильдік бағыттарын зерттеп, сабақта халықтық, классиакалық музыкалармен бірге салыстырып оқушыларға түсіндіре білуі керек.

Адамзат техникалық ойлауға көшіп отырған XXI ғасырда, көркемдік ойлау жүйесін дамытуға деген сұраныс өзінен-өзі туындайды. Өйткені адамдық негізінің ең басты критерийінің өзі – көркемдік ойлау, көркемдік түйсіну, қабылдау екені ақиқат. Сондықтан да, адамды көркемдік, әсемдікке бауылып, айналадағы дүниені, құбылысты көркемдік ойлау арқылы таныстыратын өнер – музыка өнері.

Кез-келген адам, соның ішінде жас сәби музыканы өзінше сезініп, қабылдайды. «Мектептегі музыканың ерекшелігі, тек бір өнер саласымен шектелмейді, - дейді Д.Б.Кабалевский, - Сондай-ақ, әдебиет пен бейнелеу өнері сияқты музыка өнері де оқушының тәрбиесі мен біліміне әсер етіп, жан-жақты қалыптастырады, рухани әлемін кеңейтеді».

Музыканың негізгі мазмұнын құрайтын – сұлулық, ал сұлулық-қуаныштың, шаттықтың белгісі.

Музыканың адам көңіл-күйін жақсартып, тұлғалық дамуындағы сезімдік ой-өрісін дамытып, күш-жігеріне әсер етіп, бүтіндей жан-дүниесін ретке келтіретін арттерапевтік қасиетін де жоққа шығаруға болмайды.

Музыкалық психотерапияның табиғатын әр түрлі мектептер мен бағыттардың негізінде талдап, зерттеген В.И.Петрушин музыканы психотерапевтік мақсатта қолданудың төмендегідей мүмкіндіктерін көрсетеді:

• 
  емханалық ортаны әсемдік пен үйлесімділікке бөлеу;
  
• 
  коммуникативтік (қатынас) актілерінің дамуына жағдай жасау;
  
• 
  шығармашылық елес пен қиялды дамыту;
  
• 
  сезімдік ортаның дамуы мен кеңейуі;
  
• 
  ұжымдық сана-сезімнің дамуы;
  
• 
  эстетикалық қажеттіліктердің дамуы;
  
• 
  психологиялық тонустың жақсаруы.
  

• 
  оқушыларға сыныпта және сыныптан тыс жағдайларда музыкамен мүмкіндігінше көбірек қарым-қатынас жасауға жағдайлар жасау керек;
  
• 
  оқушының музыкаға деген эмоциялық-жауап беру әсерін жан-жақты дамыту қажет;
  
• 
  оларды музыка өнерінің ырғақтық (интонация) табиғатын түсінуге және музыканың мазмұндық мәнін таба білуге үйрету керек;
  
• 
  бұрыннан таныс халақтық және классикалық үлгідегі музыкалармен қатар әр түрлі шығармашылық бағыттар мен стиль, мектептердің музыкаларын қалыптастыра отырып оқушылардың музыкалық есту қаблеті қорын мақсатты түрде және біртіндеп кеңейтіп дамыту қажет;
  
• 
  «дөрекілікке қарсы иммунитетті» (Д.Б.Кабалевский) күшейту мақсатында оқушыларға әр түрлі бағыттағы қазіргі попмузыкаларды ең үздік туындыларымен таныстыру керек;
  
• 
  оқушылардың музыкалық білім алуын кеңейтіп және сол алған білімдерін әр түрлі музыкалық шығармашылыққа қолдана білуіне ықпал ету керек;
  
• 
  музыкалық сабақтарда әр оқушының музыкамен тілдескендей күй кешіп, оның мәні-мағынасына жете үңіліп шығармашылық шаттыққа бөленуіне жағдай жасау қажет;
  
• 
  әр мұғалім өзінің жұмыс жоспарын музыка балалармен күнделікті өмірде бірге жасасып, тіршіліктің ажырамас бір бөлігіндей қажеттілік тудыратын жағдайда құруы керек.
  
• 
  
  

1. Музыкалық-педагогтік процестің коммуникативтік қызметі ерекшелігі неде?

2. Музыка мен өмір шындығының байланысы неде, оның музыка сабақтарында жүзеге асырылуы қандай?

3. Музыка өнеріндегі этикалық қызметті сипаттаңыз, және оның музыкалық білім берудің орнын көрсетіңіз.

4. Қалай ойлайсыз, музыка адам жанын түзете ме, әлде керісінше бұза ма? Өзіңіздің көзқарасыңыз қандай?

5. Музыкалық өнер мен музыкалық білім берудің эстетикалық бағытты қалай түсінесіз?

6. Музыка өнеріндегі канондық және эвристикалық (дәстүр мен жаңашылдық) қызметтердің мәнін ашып беріңіз.

7. Танымдық-ағартушылық қызметтің музыка өнері мен музыкалық білім берудегі ортақ сипатын атаңыз.

8. Музыка өнердегі қоғам-өзгертеушілік қызметінің интеграциясы музыка сабақтарында қалай көрінеді.

9. Тұлға-өзгертушілік қызметтің музыка сабақтарындағы ерекшелігі.

10. Қандай музыкалық үлгілер балалардың жан-дүниесіне әсер етеді, сіз музыка сабақтарында сондай үлгілерді ұсына аласыз ба?

11. Әр түрлі көзқарастағы пікірлерді ескере отырып, оқушылардың мінез-құлқын тәрбиелейтінмузыка өнерінің мүмкіншіліктерін ашып беріңіз.

12. Оқушыларды әсемдікке баулып, білім берудегі музыкалық өнердің қандай ерекшеліктері бар?

13. Адамға психотерапевтік әсер ететін музыканың қасиетін сипаттаңыз.

Оқушылардың әртүрлі музыкалық-шығармашылық қызметі тәжірибесінен көрінетін және тұлғаны қалыптастырудың әр қырлы жақтарының музыкалық қаблеті, креативтік және эмпатиялық түрлерін жеке алып қарастыруға болады.

Музыкалық қаблеттілік жеке тұлғаның музыкаға, ән-күйге бейімділігі, оған деген жоғарығы көңіл-күйі, музыкалық есту қаблеті, жады, ойлауы, музыкалық сұранысы, әр түрлі музыкалық-шығармашылық қызметтерді игеріп, меңгеруді жоғары-сапалық нәтижесі болып табылады.

Б.М.Тепловтың пікірінші: «Музыкалық қаблеттіліктің ең басты белгісі – музыканы кейбір бейнесі сөздердің мазмұнын түсінгендей сезіне білу».

Сондай-ақ, Б.М.Теплов мынаған баса көңіл аударады: «Музыканы жан-жақты, жан-тәніңмен сезінуің үшін ең алдымен оның дыбыстық жағын қабылдай білу керек», - дейді.

Зерттеуші музыкалық қаблеттіліктің бір-бірінен ажырамайтын, бірінсіз екіншісінің мағынасы ашылмайтын эмоциялық және есту қаблеті сияқты екі жағына баса назар аударады.

Қазіргі кезде музыкалық есту қаблетінің мынандай түрлері бар: дыбыс биіктігі, аралық, әуезділік, үйлесімділік, көпүнділік (полифонический), саздылық, ырғақтылық, бояулылық, әсерлілік, фактуралық, құрылымдылық, вокалді, хорлы т.б.

Музыкалық есту қаблеттілігінің екі түрі бар: сыртқы есту және ішкі есту қаблеттері.

Сыртқы есту – музыканың өзін тікелей қабылдау. Сыртқы есту, негізінен, сезім компоненттерін жинақтап, даралау арқылы қабылдаудың ең маңызды белгілерін ажырата отырып сезімдік әсерге сүйеніп іске асады.

Ішкі есту – музыканы, әуенді оймен елестету арқылы қабылдап, дамиды. «Ішкі есту қаблетінің басты мақсаты – адам мен музыка арасындағы үздіксіз қатынасты қолдау болып табылады», - дейді М.С.Старчеус «Слух музыканта» деген еңбегінде. Яғни, бұл кезде адам тек өзіне бұрыннан таныс әуенді ғана емес, сондай-ақ күрделі шығармаларды да оймен қабылдап, ішкі әуенге салып елестете алады.

Музыкалық есту қаблеті жалпы музыкалық шығармашылықпен айналысу кезінде, оны қабылдап, орындауды және музыкалық шығармаларды өзі шығарып шабыттанғанда дамып қалыптасады. Аталған аспектілердің барлығының өзіндік ерекшеліктері бар. Бұлар бір-бірін толықтыра отырып музыкалық есту қаблетін дамытуға әсер етеді.

Музыкалық қаблеттіліктің көрсеткіштері:

а) Сезім, жан-тәндік, ойлау т.б. құрылымдарды пайдалана отырып музыкалық дауыс ырғағын қабылдау. Яғни, В.В.Медушевский сөзімен айтқанда: «Өмірдің әуенін ырғақты түрде ойлап, есту керек».

ә) Дыбыс ырғағы қорын толықтырып байыту мақсатында оқушылар оны тереңдетіп, кеңейтуге ұмтылады.

б) Дыбыс ырғағын өзгерте білу (яғни, вальстен маршқа не полькаға көшу сияқты ауыстырулар).

Музыкалық қызметтің басты феномені (ерекшелігі) – музыкалық әуенді ойлау болып табылатыны белгілі, оны қалыптастырып дамыту көп жағдайларда баланың музыкалық қабілетіне әсер етіп отырады.

Музыкалық ойлау психологиялық зерттеулерде нақты психологиялық іс-әрекет ретінде қарастырылады. Осы арқылы тұлға музыкалық өнерге бейімделеді. Сондықтан төмендегідей музыкалық ойлаудың қасиеттері көрінеді:

1. Тұлғаның музыкалық туындыларды жетілдіру процесі.

2. Музыкамен қарым-қатынас жасағанда, оны өнердің бір түрі ретінде қабылдайтын адамның ойлау тәсілінің қалыптасуы.

3. Адамның музыка арқылы қоршаған ортамен қатынасуы.

Музыкалық ойлаудың шығармашылық сипаты.

Ойлау арқашанда шығармашылықпен байланысты болады. Музыкалық ойлау мен музыкалық сөйлеу бір-бірімен байланыса отырып музыкалық сөз арқылы композитор – орындаушы – тыңдаушы арасында бірлігімен рухани байланыс қалыптасады.

Музыкалық ойлау қасиетінің бірі – музыкалық тіл. Музыкалық ойлау заңдылықтарына сәйкес, музыкалық шығармашылықпен айналысу барысында қоршаған ортадағы болымыс, ақиқат шындық жинақталған музыкалық образға айналады. Л.А.Мазельдің пікірінше: «Музыкалық образ – музыкалық ойдың негізгі мазмұны мен құрылымдық тұрақтылығы болып табылады».

Музыкалық қаблеттіліктің дамуына әсер ететін, оның негізгі көрсеткіші – баланың музыкалық әр алуан жанрлық түрлеріне деген сұранысы.