Н. УӘЛИҰлы фразеология және тілдік норма Алматы 1 Н. У
орамдарының лексикалық құрамын жаймалап
жүктеу/скачать 0,6 Mb. Pdf көрінісі
|
51b105703156b768745b2653bd121476
| орамдарының лексикалық құрамын жаймалап
қолдану . Айрықша шеберлікті керек ететін бұл тәсіл негізінен фразеологизмнің контекстегі мағынасын дәлдеу, эмоциялық- экспрессиялық реңкін күшейту үшін және фразеологизмнің мазмұнын кеңейту мақсатында қолданылады. Мысалы, құрық берді, тамырындай таныды, үкі (тана) тақты деген фразеологиялық шоғырдың құрамын жазушы жаймалап, сөз үстеп қолданады: Бірнеше жыл бәйгесін өткізе алмай жүрген орындар қос-қосарлап үкі-танасын түгел тақты (М.Әуезов). Осы түнде. Әзімхан төре ойға келмес сұмдыққа өз қолымен құрық берді (М.Әуезов). Фразеологиялық сөз орамдарының құрамын жаймалап қолдану арқылы жазушы экспрессиялық әсерді күшейте түседі: Амантайдың бір басқан жеріне бір айға дейін шөп шықпайтын (Ғ.Мұстафин). Басқан ізіне (жеріне) шөп шықпайды деген фразеологиялық шоғырды жаймалау арқылы ( бір айға дейін), бұл жерде үстеме сөз фразелогизмнің мазмұнын уақыт жағынан дәлдеп тұрған жоқ, контекске жеңіл әзіл, жылы юмор дарытқан. Көркем проза контексінде кездесетін контаминация тәсілінің стилистикалық қызметі ерекше. Мұндайда екі түрлі фразеологизмнің сыңарлары сыйыстырыла қолданылады. Мысалы, ағаш атқа мінгізді деген фразеологизмнің мағынасы – жаманат хабар таратты; ал сан саққа жүгіртті деген фразеологизм әр түрлі алыпқашпа сөзге таңды дегенді 69 білдіреді. Жазушы сол екі фразеологизмді контаминация түрінде жұмсап, мазмұнын кеңейте түседі: Ел іші Құнанбай Омбыға кетеді екен дегенді естігенде, айдалады, жазаланады деп түсінді. Жігітек, Бөкеншілер: «Құнанбай кесіліп кетіпті. Итжеккенге барады» деп бір сөйлеп, «жоқ, Тескентауға, Темірхан шораға кетеді» деп бір лаулап, неше саққа мінгізіп жатты (М.Әуезов. Абай жолы). Ұзын арқан, кең тұсауға салды; қысқа жіп күрмеуге келсе де, байлауға келмейді деген фразеологиялық сөз орамдарының сыңарларын түсіріп, ықшамдау арқылы контаминацияның ерекше түрін жасайды: Ұзын арқан, кең тұсау бұнда болғанда, қысқа жіп күрмеуге келмес менмін (М.Әуезов). жүктеу/скачать 0,6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|