Научно-методический журнал Серия: Естественно-технические науки. Социальные и экономические науки. Филологические науки

Ilim h
á
m jámiyet. №2.2023
9
2-rasm. (001) yoʻnalishda oʻstirilgan LSCO/LSAO 
va LSCO/STO pardalar CuO
2
 tekisligida vujudga kelgan 
taranglikning parda qalinligiga bogʻliqligi. 
3-rasm. (001) yoʻnalishda oʻstirilgan LSCO/LSAO 
va LSCO/STO pardalar polaron tizimida massani qayta 
normalash faktorining h
f
 ga bogʻliqligi. 
Bunda tarnaglik 
̅
⁄
birliklarda, parda qalinligi 
̅
uzunlikda berilgan, yoʻgʻon va ingichka chiziqlar Puasson 
koeffitsientining 0.1 va 0.5 qiymatlariga mos. Puasson 
samarasi tufayli 
c
- oʻqi panajara doimiysi ham mos 
ravishda 
h
f
oʻzgarishi bilan oʻzgaradigan boʻladi. Natijada,
h
f
oʻzgarishi bilan LSCO/LSAO va LSCO/STO 
pardalaridagi polaron tizimi barcha parametrlari, jumladan 
noadiabatik 
yaqinlashuvda polaron 
massasini qayta 
normalovchi faktor
, oʻzgaradi. 
(2), (3) va (8) formulalar orqali parda qalinligi 
h
f
ga bogʻliq 
boʻladi (3-rasm). Oʻrganilayotgan tizimlarda noadiabatik 
polaron massasi pardalarda vujudga kelgan tarangliklarga 
(
, 
), lar orqali esa parda qalinligi 
h
f
ga, bilvosita 
bogʻliq boʻladi. Bu bogʻliqlik 4-rasmda keltirilgan. 
―
Polaron massasi-parda qalinligi
‖ bogʻlanishidan koʻrinib 
turganidek, 
LSCO/LSAO 
va 
LSCO/STO 
pardalar 
qalinliklari kamayishi bilan, birinchi tizimda polaron 
massasi kamayadi, ikkinchi tizimda esa polaron massasi 
ortadi. Massaning bunday oʻzgarishi tajribalarga uygʻun 
[10-12]. Chunki, OʻOʻ likning bipolaron nazariyasiga koʻra 
polaron hamda bipolaron massasining ortish (kamayishi) 
bipolaron gazi (suyuqligi) Boze-Eynshteyn kondensatsiyasi 
harorati kamayadi (ortadi). Parda qalinligi LSCO panjara 
doimiylaridan nihoyatda katta boʻlganda, 
, 
LSCO pardasi OʻOʻ xossalariga taglikning ta‘siri 
kuzatilmagan va oʻta qalin parda hajmiy manuma 
xossalariga ega. Shu sabab, biz yuqorida keltirilgan 
natijalarni olishda 
h
f
=500 nm qalinlikdagi parda uchun 
ikkala tizimdagi polaron massalari hajmiy namunadagi 
polaron massasiga teng boʻlishi kerak shartini qoʻlladik. 
Ya‘ni, 
h
f
=500 nm qalinlikdagi parda uchun 
75 meV, 
0.4 eV va 
40
deb qabul qildik. Bunday 
koʻrsatgichlarga ega bipolaron gazi (suyuqligi) Boze- 
Eynshteyn kondensatsiyasi harorati 
36 K ga teng va 
u tajribada kuzatilgan OʻOʻ kritik haroratiga teng. LSCO da 
massalar anizotropiyasi 
160 deb qabul qilib, 
7.5
ekanligini topamiz. Oxirgi topilgan natija 
optimal 
legirlangan 
LSCO 
da 
topilgan 
4.9
0.8
natijaga 
yaqin 
[26]. 
Polaron 
massasining LSCO pardasi qalinligiga bogʻliqligi adiabatik 
yaqinlashuvda ham 4-rasmda keltirilganga oʻxshash 
boʻlishi kutiladi. Darhaqiqat, (4)-(8) munosabatlar 
yordamida
4-rasm. (001) yoʻnalishda oʻstirilgan LSCO/LSAO va LSCO/STO 
pardalarda polaron massasining parda qalinligiga bogʻliqligi. 
5-rasm. (001) yoʻnalishda oʻstirilgan LSCO/LSAO 
va LSCO/STO pardalarda adiabatik polaronning 
qoʻsh-oʻradagi asosiy holati energiya sathining 
parchalanish e‟ni 
 ning h
f
 ga bogʻliqligi. 
olingan 
sonli ma‘lumotlar, masalan 
⁄
0.8 
adiabatik yaqinlashuvda ham, polaron massasi parda 
qalinligiga xuddi noadiabatik yaqinlashuvdagidek bogʻliq 
boʻlishi koʻrsatadi (5-rasm). Parda qalinligi kamayishi bilan 
LSCO/LSAO (LSCO/STO) tizimlarda qoʻsh-oʻradagi 
polaron asosiy energiyasi sathi parchalanishi ortadi 
(kamayadi). Oqibatda polaron va bipolaron massalari 
kamayadi (ortadi). Bu esa oʻz navbatida bipolaronlar gazi 
(suyuqligi) Boze-Eynsteyn kondensatsiyasi hatorati 
T
BEC
(OʻOʻ kritik harorati 
T
C
) ortadi (kamayadi). Bunday hollar 
tajribada kuzatilgan.

жүктеу/скачать 4,81 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: