«Негізгі музыкалық аспап» пәннің оқу-әдістемелік құралы
жүктеу/скачать 207,72 Kb.
|
«Негізгі музыкалық аспап » ПӘНІНЕН ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ 5В010600 «Музыкалық білім» мамандығы үшін ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК ҚҰРАЛЫ 2014-2015 оқу жылы
Мазмұны:
1 ГЛОССАРИЙ 1. Жай екпіндер Largо ( лярго ) ------- шығарманың екпінін кең, созыңқы орындалуын көрсетеді. Adagiо (адажио ) ----- екпіні өте жай, мұнымен қатар биязы орындалуын көрсетеді. Grave (граве ) --------- мұңды, ауыр, салмақты орындалуын көрсетеді. Lentо (ленто ) --------- ақырын, жай орындалуын көрсетеді. 2. Бір қалыпты орташа екпіндер. Andante `(анданте ) ------- екпіннің қадамдап асықпай жүруін көрсетеді. Andantinо ( андантино ) ----- баяу бір қалыпты жүруін көрсетеді. Mоderatо ( модерато) -------- орташа екпінмен жүруін көрсетеді. Allegrettо ( аллегретто ) ------ жүрісін, әжептәуір жылдам екпінмен орындалуын көрсетеді. 3. Жылдам екпіндер. Allegrо (аллегро) ---------- екпіні жылдам жүруін көрсетеді. Prestо (престо) ------------- шапшаң, тез жүруін көрсетеді. Prestissimо (престиссимо ) --- престодан гөрі жылдамырақ жүруін көрсетеді. Vivо (виво ) ------------------- екпіні тез жүруін көрсетеді. Vivace ( виваче ) ------------- екпіні жылдам жүруін көрсетеді. Шығарманың екпінін, яғни, жүрісін біртіндеп жылдамдататын терминдер: Accelerandо (аччелерандо )----- тездете түсү Stringendо (стринженто )--------ықшамды, тездеу, икемді Strettо (стретто )-------------------нықтап Animandо (анимандо)-------------көтеріңкі Епінді баяулататын терминдер: Ritenutо ( ритенуто )--------------ұстамды Rallentantо (раллентанто )---------жайлап Ritardandо ( ритардандо )----------кешігіріңкеп, кідірте Allargandо (алляргандо ) -----------шалқыта Екпін белгілерін көбінесе орысша және қазақша да жазылады. Мысалы:
В темпе марша --- марш екпінінмен. Бодро ----------------көңілді, жігерлі. Не спеша, с большим чувством – асықпай, үлкен сезіммен.
Темп умеренный – баяу, бірқалыпты екпінмен. Весело, не быстро – көңілді, асықпай. Довольно скоро ---недәуір жылдамдықпен. Скоро --------------- жылдам. Спокойно, певуче ---тыныш, әндете. Задорно, весело, подвижно ---қызулы, көңілді, шапшаң. Медленно, спокойно ---тыныш, жай, екпінмен. Неторопливо -------------асықпай. Музыкалық динамикалық күш белгілері
Ноталарды әріппен белгілеу
Ансамбль --- француз тілінде бірлесу, ұласу деген мағынаны береді. Музыкада екі немесе одан да көп музыканттардың (әншілер немесе музыка аспаптарында орындаушылардың ) музыкалық шығарманы қосылып орындауын және сол орындалған музыканың бірдей ұласып, әдемі, мәнерлі болып шығуын ансамбль деп атайды. Музыканы немесе әнді екі әнші қосылып орындаса дуэт дейді.
Үш кісі айтса, трио, төрт кісі орындаса, квартет, бес кісі айтса –квинтет, алты кісі орындаса, секстет, жеті кісі қосылса, септет, сегіз кісі қосылса, октет дейді. Операда, ораторияда, кантатада бас кейіпкерлер қосылып дуэт, трио, квартет, квинтетпен айтатын жағдайлар өте жиі кездеседі. Ансамбльге хор мен оркестр де кіреді. Ария --- итальян сөзінде ән деген сөз. Ария --- опералық музыкада әрбір кейіпкердің ішкі жан дүниесіне байланысты айтылатын мелодия. Орыстың классикалы қопера музыкасында шығарманың идеясын ашып, бас кейіпкердің бейнесін беретін ұлттық тамаша ариялар бар. Мәселен, Глинканың « Иван Сусанин » операсынан Сусаниннің ариясы, т.б. Вариация --- құбылту деген сөз. Вариацияда алынған негізгі мелодия сақталады да, оның өлшемі, ырғағы, екпіні немесе тональдігі өзгеріп, үнемі құбылып отырады. Вокальдық музыка --- ( вокале – дауыс деген сөз ). Музыка аспабының суйемелдеуімен немесе суіемелдеуінсіз жеке әншіге, хорға арналып жазылған музыкалық шығармаларды вокальдық музыка дейді. Аспаптық музыка ---жеке музыка аспаптары --- фортепиано, скрипка, виолончель, кларнет, домбыра, қобыз, сырнай, мандолинаға арналып жазылған концерт, вариация, фантазия, этюд, полонез, күй немесе вальс, полька, мазурка сияқты би музыкаларын аспаптық музыка дейді. Кантата --- оркестрдің суйемелдеуімен орындалатын вокальдық шығарма. Мұнда хор, ансамбльдер, жеке әншілер болады. Кантата бірнеше бөлімнен түрады. Камералық музыка --- Кішкене вокальдық немесе бірнеше музыкалық аспаптар ансамбльдері мен жеке аспаптарға немесе дауысқа арналып жазылған музыкалық шығармаларды камералық музыка дейді. Капелла --- ешбір музыкалық аспаптың сүйемелдеуінсіз айтылатын көп дауысты хор. Концерт --- жарысу деген сөз. Концерт скрипка, рояль, баян, виолончель, труба немесе басқа музыкалық аспаптар үшін жазылады, бірнеше бөлімнен тұрады. Опера ---Театрда орындалатын үлкен музыкалы драмалық шығарманы опера дейді. Оратория --- каһармандық немесе эпикалық оқиғаны баяндайтын, симфониялық оркестрдің суйемелдеуімен орындалатын вокальдық шығарма. Речитатив --- ( итальян сөзі) – операда, ораторияда және кантатада болайын деп жатқан не болатын оқиғаны сөзбен баяндауды, тақпақпен айтуды речитатив дейді.
Романс --- лирикалы – эпикалық, лирикалы – драмалық мазмұны бар әндерді романс деп атайды. Симфониялық музыка (симфония – үндесу, бірлесу деген мағынаны береді ). Симфониялық оркестрмен орындау үшін жазылған музыкалық шығарманы симфониялық музыка дейді. Симфониялық поэма --- оркестр үшін жазылған музыкалы поэтикалық шығарма. Увертюра --- бастау, бет ашар деген ұғымды береді. Увертюра симфониялық оркестрмен орындауға арналған музыкалық шығарма. Фортепиано (рояль және пианино) - Рояль және пианино клавишалық музыка аспатарына жатады. «Клавиша» деп рояль немесе пианиноның саусақтамен басып ойнайтын тілдерін айтамыз. Скрипка-Ерте заманда Италияда виола деген музыка аспабы пайда болған. Бұл виоланың жетілдірілген түрінен скрипка шығады. Скрипканың қазіргі түрі алғаш 16 ғасырдың орта кезінде Италияның Бреша және Кремона қалаларында жасалып шығады. Скрипканы ысқышпен (смычок) тартып ойнайды. Сондықтан оны ысқышты музыка аспабы дейдй. Ысқышты музыкалық аспаптарға скрипкадан басқа альт, виолончель және контрабас жатады. Скрипка жасауда Кремона мектебінің негізін салушы Андреа Амати және Антонио Страдивариус көп еңбек сіңірген. 2 ТӘЖІРБИЕЛІК САБАҚТАР Тақырып № 1. 2. 3. 4. Стилі мен мазмұны әртүрлі 7-8 музыкалық шығармалар: Мақсаты: Музыкалық шығарманы талдау кезінде, ноталық текстті баяу темпте, аппликаурасын дұрыс қойып талдау. Ырғақтық жұмыс жасау. Бұл жұмыстар, аппликатураның негізгі принциптері. Мех – көрік жұмыстарына да көп көңіл бөлу қажет. Мехтың дұрыс ашылып жабылуы музыкалық шығарманың орындауында көп орын алады. Жеке сабаққа негізгі тапсырма: 1.Музыкалық шығарма таңдау. 2.Ноталық текстті талдау. 3.Аппликатурасын дұрыс қою. 4.Мехтың дұрыс ашылып жабылуы.
1.Музыкалық шығарма таңдау. 2.Ноталық текстті талдау. 3.Аппликатурасын дұрыс қою.
4.Мехтың дұрыс ашылып жабылуы. Қолданылған әдебиет. 1. Б.Мустафин, Т.Мустафин, Т.Алыбаев, З.Смакова «Сырнай үйрену мектебі» Алматы «Білім» 2004. 2. Д. Туякбаев, А. Гайсин. «Прогрессивнаяшкола игры на баяне» Алматы, 1988. 3. А. Сурков «Пособие для начальногообучения игренабаяне» М., 1979. 4.Д.Туякбаев, А.Гайсин. «Прогрессивная школа игры на баяне», Алматы 1988. 5. А.Сурков «Пособие для начального обученияигре на баяне» М., 1979 6.Ф.Липс «Искусство игры на баяне» М.,1983. 7. А.Басурманов «Самоучитель игры на баяне». 8. А.Онегин «Школа игры на баяне» М.,1983.
Мектеп әндері мен техникалық сипаттағы 2-3 этюд, кілттегі 5 белгігедейінгі мажор, минор гаммалары және олардың арпеджиолары мен аккордтары. Мақсаты: Этюд, түрлі техникалық жаттығулар, гамма, арпеджио, аккордтар жалпы орындаушылық техникады дамытады. Күнделікті осы тұрғыдағы дайындықты оқушыларға дағдылау қажет. Жеке сабаққа негізгі тапсырма: 1.Мектеп әндерін талдау. 2.Түрлі техникалық этюд талдау. 3.Мажор және минор гаммаларды ойнау. 4.Арпеджио аккордтарды ойнау.
1.Мектеп әндерін талдау. 2.Түрлі техникалық этюд талдау. 3.Мажор және минор гаммаларды ойнау. 4.Арпеджио аккордтарды ойнау.
1. Б.Мустафин, Т.Мустафин, Т.Алыбаев, З.Смакова «Сырнай үйрену мектебі» Алматы «Білім» 2004. 2. Д. Туякбаев, А. Гайсин. «Прогрессивнаяшкола игры на баяне» Алматы, 1988. 3. А. Сурков «Пособие для начальногообучения игренабаяне» М., 1979. 4.Д.Туякбаев, А.Гайсин. «Прогрессивная школа игры на баяне», Алматы 1988. 5. А.Сурков «Пособие для начального обученияигре на баяне» М., 1979
6.Ф.Липс «Искусство игры на баяне» М.,1983. 7. А.Басурманов «Самоучитель игры на баяне». 8. А.Онегин «Школа игры на баяне» М.,1983. Тақырып № 9-10. Жеңіл шығармалардың ноталарын оқып ойнау. Мақсаты. Бірінші жылдан бастап, нотаны беттен оқуды дағдылау. Оңай шығармалардан бастап бірте, бірте қиындату. Тоқтаусыз ойнауды дағдылау. Жеңіл шығармалардың нотасын бірден ойнау. Жеке сабаққа негізгі тапсырма: 1.Жеңіл шығармаларды беттен ойнауды дағдылау. 2.Таныс әуендерді аспапта ойнау. 3.Сол қол жаттығулары. 4.Музыкалық әеннің жүрү жолдары.
1.Жеңіл шығармаларды беттен ойнауды дағдылау. 2.Таныс әуендерді аспапта ойнау. 3.Сол қол жаттығулары. 4.Музыкалық әеннің жүрү жолдары.
1. Б.Мустафин, Т.Мустафин, Т.Алыбаев, З.Смакова «Сырнай үйрену мектебі» Алматы «Білім» 2004. 2. Д. Туякбаев, А. Гайсин. «Прогрессивнаяшкола игры на баяне» Алматы, 1988. 3. А. Сурков «Пособие для начальногообучения игренабаяне» М., 1979. 4.Д.Туякбаев, А.Гайсин. «Прогрессивная школа игры на баяне», Алматы 1988. 5. А.Сурков «Пособие для начального обученияигре на баяне» М., 1979 6.Ф.Липс «Искусство игры на баяне» М.,1983. 7. А.Басурманов «Самоучитель игры на баяне». 8. А.Онегин «Школа игры на баяне» М.,1983.
Таныс әндерді басқа тональдікке көшіріп (транспозициялау) ойнау, үндестілік дыбыстардан сүйемель жасау (гармонизациялау) Мақсаты. Аспапта музыкалық шығармаға жақын тональдіктерде транспозиция жасап үйрену. Таныс әуендерді транспозициялау. Мектеп шығармаларын түрлі тональдікте ойнау. Транспозиция жасаудың негіздерін білу. Жеке сабаққа негізгі тапсырма:
1.Транспозиция жасап үйрену. 2.Таныс әуендерді транспозиция жасау. 3.Әуендерге сүйемель жасау. 4.Техникалық жаттығуларды ойнау.
1.Транспозиция жасап үйрену. 2.Таныс әуендерді транспозиция жасау. 3.Әуендерге сүйемель жасау. 4.Техникалық жаттығуларды ойнау.
1. Б.Мустафин, Т.Мустафин, Т.Алыбаев, З.Смакова «Сырнай үйрену мектебі» Алматы «Білім» 2004. 2. Д. Туякбаев, А. Гайсин. «Прогрессивнаяшкола игры на баяне» Алматы, 1988. 3. А. Сурков «Пособие для начальногообучения игренабаяне» М., 1979. 4.Д.Туякбаев, А.Гайсин. «Прогрессивная школа игры на баяне», Алматы 1988. 5. А.Сурков «Пособие для начального обученияигре на баяне» М., 1979 6.Ф.Липс «Искусство игры на баяне» М.,1983. 7. А.Басурманов «Самоучитель игры на баяне». 8. А.Онегин «Школа игры на баяне» М.,1983.
Стилі мен мазмұны әртүрлі 7-8 музыкалық шығармалар: Мақсаты: Музыкалық шығарманы талдау кезінде, ноталық текстті баяу темпте, аппликаурасын дұрыс қойып талдау. Ырғақтық жұмыс жасау. Бұл жұмыстар, аппликатураның негізгі принциптері. Мех – көрік жұмыстарына да көп көңіл бөлу қажет. Мехтың дұрыс ашылып жабылуы музыкалық шығарманың орындауында көп орын алады. Қарастырылған сұрақтар: 1.Музыкалық шығарма таңдау. 2.Ноталық текстті талдау. 3.Аппликатурасын дұрыс қою. 4.Мехтың дұрыс ашылып жабылуы.
1.Музыкалық шығарма таңдау. 2.Ноталық текстті талдау.
3.Аппликатурасын дұрыс қою. 4.Мехтың дұрыс ашылып жабылуы.
1. Б.Мустафин, Т.Мустафин, Т.Алыбаев, З.Смакова «Сырнай үйрену мектебі» Алматы «Білім» 2004. 2. Д. Туякбаев, А. Гайсин. «Прогрессивнаяшкола игры на баяне» Алматы, 1988. 3. А. Сурков «Пособие для начальногообучения игренабаяне» М., 1979. 4.Д.Туякбаев, А.Гайсин. «Прогрессивная школа игры на баяне», Алматы 1988. 5. А.Сурков «Пособие для начального обученияигре на баяне» М., 1979 6.Ф.Липс «Искусство игры на баяне» М.,1983. 7. А.Басурманов «Самоучитель игры на баяне». 8. А.Онегин «Школа игры на баяне» М.,1983.
Мектеп әндері мен техникалық сипаттағы 2-3 этюд, кілттегі 5 белгігедейінгі мажор, минор гаммалары және олардың арпеджиолары мен аккордтары. Мақсаты: Этюд, түрлі техникалық жаттығулар, гамма, арпеджио, аккордтар жалпы орындаушылық техникады дамытады. Күнделікті осы тұрғыдағы дайындықты оқушыларға дағдылау қажет. Қарастырылған сұрақтар: 1.Мектеп әндерін талдау. 2.Түрлі техникалық этюд талдау. 3.Мажор және минор гаммаларды ойнау. 4.Арпеджио аккордтарды ойнау.
1.Мектеп әндерін талдау. 2.Түрлі техникалық этюд талдау. 3.Мажор және минор гаммаларды ойнау. 4.Арпеджио аккордтарды ойнау.
1. Б.Мустафин, Т.Мустафин, Т.Алыбаев, З.Смакова «Сырнай үйрену мектебі» Алматы «Білім» 2004. 2. Д. Туякбаев, А. Гайсин. «Прогрессивнаяшкола игры на баяне» Алматы, 1988. 3. А. Сурков «Пособие для начальногообучения игренабаяне» М., 1979. 4.Д.Туякбаев, А.Гайсин. «Прогрессивная школа игры на баяне», Алматы 1988.
5. А.Сурков «Пособие для начального обученияигре на баяне» М., 1979 6.Ф.Липс «Искусство игры на баяне» М.,1983. 7. А.Басурманов «Самоучитель игры на баяне». 8. А.Онегин «Школа игры на баяне» М.,1983.
Жеңіл шығармалардың ноталарын оқып ойнау. Мақсаты. Бірінші жылдан бастап, нотаны беттен оқуды дағдылау. Оңай шығармалардан бастап бірте, бірте қиындату. Тоқтаусыз ойнауды дағдылау. Жеңіл шығармалардың нотасын бірден ойнау. Қарастырылған сұрақтар: 1.Жеңіл шығармаларды беттен ойнауды дағдылау. 2.Таныс әуендерді аспапта ойнау. 3.Сол қол жаттығулары. 4.Музыкалық әеннің жүрү жолдары.
1.Жеңіл шығармаларды беттен ойнауды дағдылау. 2.Таныс әуендерді аспапта ойнау. 3.Сол қол жаттығулары. 4.Музыкалық әеннің жүрү жолдары.
1. Б.Мустафин, Т.Мустафин, Т.Алыбаев, З.Смакова «Сырнай үйрену мектебі» Алматы «Білім» 2004. 2. Д. Туякбаев, А. Гайсин. «Прогрессивнаяшкола игры на баяне» Алматы, 1988. 3. А. Сурков «Пособие для начальногообучения игренабаяне» М., 1979. 4.Д.Туякбаев, А.Гайсин. «Прогрессивная школа игры на баяне», Алматы 1988. 5. А.Сурков «Пособие для начального обученияигре на баяне» М., 1979 6.Ф.Липс «Искусство игры на баяне» М.,1983. 7. А.Басурманов «Самоучитель игры на баяне». 8. А.Онегин «Школа игры на баяне» М.,1983.
Таныс әндерді басқа тональдікке көшіріп (транспозициялау) ойнау, үндестілік дыбыстардан сүйемель жасау (гармонизациялау) Мақсаты. Аспапта музыкалық шығармаға жақын тональдіктерде транспозиция жасап үйрену. Таныс әуендерді транспозициялау.
Мектеп шығармаларын түрлі тональдікте ойнау. Транспозиция жасаудың негіздерін білу. Қарастырылған сұрақтар: 1.Транспозиция жасап үйрену. 2.Таныс әуендерді транспозиция жасау. 3.Әуендерге сүйемель жасау. 4.Техникалық жаттығуларды ойнау.
1.Транспозиция жасап үйрену. 2.Таныс әуендерді транспозиция жасау. 3.Әуендерге сүйемель жасау. 4.Техникалық жаттығуларды ойнау.
1. Б.Мустафин, Т.Мустафин, Т.Алыбаев, З.Смакова «Сырнай үйрену мектебі» Алматы «Білім» 2004. 2. Д. Туякбаев, А. Гайсин. «Прогрессивнаяшкола игры на баяне» Алматы, 1988. 3. А. Сурков «Пособие для начальногообучения игренабаяне» М., 1979. 4.Д.Туякбаев, А.Гайсин. «Прогрессивная школа игры на баяне», Алматы 1988. 5. А.Сурков «Пособие для начального обученияигре на баяне» М., 1979 6.Ф.Липс «Искусство игры на баяне» М.,1983. 7. А.Басурманов «Самоучитель игры на баяне». 8. А.Онегин «Школа игры на баяне» М.,1983. жүктеу/скачать 207,72 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||