Объединение юридических лиц в форме ассоциации «общенациональное движение «бобек»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL 
«GLOBAL SCIENCE AND INNOVATIONS 2023: CENTRAL ASIA» 
ASTANA, KAZAKHSTAN, APRIL 2023 
55 
УДК 626.43; 627.82
КҮРТІ СУ ҚОЙМАСЫНДА АПАТТЫҢ САЛДАРЫНАН БОЛАТЫН СУ БАСУ 
АЙМАҒЫН АНЫҚТАУ 
Абдіғаппар Ә.Ғ.
1
, Кайпбаев Е.Т.
2
, Зулпыхаров Б.А.
2
, Төреханова Н.С.
3
 
магистрант
1
, PhD. ассоц.профессор
2
, ассистент
3
, 
Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университеті 
Алматы, Қазақстан 
Аңдатпа: 
Күрті су қоймасының апаттық жағдай орын алған жағдайда, төменгі 
бъефте су басудан төнетін қаупті бағалау. Бұл зерттеулер арқылы апаттың салдарынан 
болатын су басу аймағын анықтап, оның карталарын жасау арқылы қауіпті аймақтарды 
анықтау. Сол арқылы келетін шығынды азайту.
Кілт сөздер: 
су қойма, бөгет, су алу торабы, төменгі бъеф, қима, толқын, су басу.
 
Кіріспе
Қоғамның қазіргі әлеуметтік-экономикалық дамуын су ресурстарынсыз елестету 
қиын. Өзен ағынын реттеу арқылы су қоймасын салу ең танымал және қолжетімді су көзі 
болып табылады. Бірақ олардың құрылысы мен жұмысы көбінесе келеңсіз құбылыстармен 
бірге жүреді – гидротехникалық құрылыстар бөгет алаңының астындағы және үстіндегі 
өзен аңғарларының экологиясы мен табиғатына зиянды әсер ететін потенциалды қауіп көзі 
болуы мүмкін. Өйткені бөгеттің зақымдануы адамдар мен жануарлардың өмірі мен 
денсаулығына қауіп төндіруі, елді мекендердің инфрақұрылымын сал ету, шаруашылық 
нысандарының жұмысында қиындықтар туғызуы мүмкін, бұл өз кезегінде айтарлықтай 
материалдық шығындарға әкеледі [1]. 
Зерттеу көрсеткендей, гидротехникалық құрылыстарды ұстап тұру көп жағдайда 
ұзақ уақытқа созылатын, сенімді және ғасырлар бойы жұмыс істейді, бірақ әлі де бөгет су 
қоймасы толығымен суға толған кезде бірінші іске қосуға төтеп бере алмайтын жағдайлар 
болды. 
Соңғы онжылдықта Қазақстанда гидротехникалық құрылыстардағы апаттарға 
байланысты бірқатар су тасқыны болды. 2010 жылы Қызылағаш бөгетінің жарылуы әсіресе 
үлкен болды, апат салдарынан 43 адам қаза тапты [2]. 
2010 жылғы 22 ақпанда Күрті өзені бассейнінде (Алматы облысы) төтенше жағдай 
қалыптасты: қардың қарқынды еруі және жауын-шашын жергілікті суландыруға арналған 
су қоймаларының тез толтырылуына әкелді. Олардан судың Күрті өзенінің арнасына 
құйылуы, Күрті су қоймасына құйылатын судың күрт артуына әкелді. 22 ақпаннан бастап 
су ағыны 5-тен 170 м
3
/с-қа (шамамен) дейін өсті. Күрті су қоймасын қарқынды толтыру 
басталды, оның көлемі 26 ақпанда жобалық мәннен (120 млн м
3
) асып, 132 млн м
3
құрады. 
Су қоймасынан асып кету қаупін жою үшін 23 ақпанда одан апатты суды (шамамен 170 
м
3
/с) ағызу басталды, Күрті және Ақши елді мекендерінің өзеннің төменгі ағысындағы 
тұрғындар көшірілді. Наурыздың басында жағдай тұрақтанды [2]. 

жүктеу/скачать 3,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: