Ѕож ќолжазба ќђќыѓында
Ас-тамаққа қатысты ММ-дер
жүктеу/скачать 452,1 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «Қазақ -ұйғыр мақал -мәтелдерінің құрылымдық және бейнелілік сипаты
| Ас-тамаққа қатысты ММ-дер. Кез келген халықтың өзінің ұлттық тағамдары болары хақ. Соған орай ұйғыр халқының да жеміс-жидектен, көкөністен, дәнді дақылдардан дайындалатын тамақ түрлері қаншама. Оларды тек осы ұлт өкілдері ғана дайындайтын болғандықтан, қазақ халқының ММ-дерінен өзгешелігі де осында.
Чөчүрә йейиштики мәхсәт гөш йемәк. Қазақша баламасы чөчүрә тамағын жасау арқылы ет жейміз дегенді білдіреді. Яғни бұл тамақ етсіз жасалмайтын тағам, сондықтан бұл асты жегендер міндетті түрде ет жеп қарық болады. Сондай-ақ ұйғырлардың «көкчөчүриси» деген тағамы бар. Наурыз айы кезінде алғаш көктеп шығатын «бедә (жоңышқа)» деген шөп бар. Соның көгін жұлып алып, оны шанап, маймен араластырады, тұшпара сияқты дайындалатын тамақ. Оның ішті тазалайтын емдік қасиеті бар. Осы тамақ жылына бір-ақ рет істеледі және оны халық «жаңалық» деп ырымдап жейді. Осыған байланысты халық аузында қалыптасқан мақал бар: Қонақни дөңгә тери, бедини — ойға (тери). Оңда йатқан гирдә йәпту, кәтмән чапқан жигдә (жұмыс жасамаған нан жер, еңбек еткен жиде жер). Осындағы «гирдә» сөзі нанның бір түрінің атауы. Бұл қазақ халқында кездесе қоймайды. Тандыр нанның бір түрі: қалың қамырдан жабылады. Тандырға пісіріледі. Һалвини һеким йәр, таяқни йетим (халваны әкім, таяқты жетім жер). Мақал құрамындағы һалвини (қалва) — ұйғыр тағамы. Алайда бұл күнделікті жеп жүрген халваға мүлдем ұқсамайды. Алдымен су, қант, ұннан жасалады. Қою тамақ. Қонақтарға шайдың алдында береді, қасықпен алып жейді (8: 393). Тақырыптық белгілері бойынша топтастырып келтірілген жоғарыдағы мысалдардан көрініп тұрғандай, ұйғыр халық ММ-дерінің мотивтік-уәждік бұл топтары халықтың рухани болмысының, өмір-тіршілігінің, дүниетанымының қасиеттері мен ерекшеліктерін көрсетіп тұр. Екінші тарау «Қазақ-ұйғыр мақал-мәтелдерінің құрылымдық және бейнелілік сипаты» деп аталады. Осы тараудың бірінші тараушасында «Қазақ және ұйғыр мақал-мәтелдерінің құрылымдық ұқсастықтары мен өзгешеліктері» талдауға түседі. ММ-дердің құрамдық — құрылымдық ұқсастықтары мен өзгешеліктері тұрпаттық жағынан ғана емес, ММ-дер компоненттерінің байланысу тұрғысынан, мағыналық деңгейінен, құрамындағы таған, бөлшек сандарынан тұрғысынан қарастырылуы керек. Олардың құрылымдық ерекшеліктерін мағыналық құрылымының заңдылығына сәйкес зерттеген дұрыс. Мұндай зерттеу жолының теориялық та, практикалық та маңызы бар, себебі тілдерара мақалдық оралымдардың қолдану ерекшеліктерін анықтауға, олардың тұлғалық сипатын белгілеуге мүмкіндік береді. жүктеу/скачать 452,1 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|