Қой шаруашылығы, қой етін, жүнін, елітірісін Өндіру технологиясы



бет8/11
Дата08.09.2017
өлшемі2,73 Mb.
#30937
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11

Тапсырма. Ұрпағының сапасы бойынша тұқымның қойларын дербес бағалауды жүргізу және табында пайдалану үшін, ең жақсы өндірушіні таңдап алу.

14.45 -кесте – Жіңішке биязы қойлардың ұрпақтары сапасы бойынша бағалау ақпар тізімі



Қойлар сипаттамасы

Ұрпақтар сипаттамасы

Саулықтардың өнімділігі

Қойларды бекіту қорытын дысы



р/с




Бонити

ровка


Өнімділік




Орташа көрсеткіштер

Класстар, %

Тірі масса, кг



Таза жүнді қырқу,кг



Тірі масса, кг

Таза жүнді қырқу, кг

Төлдердің бас саны

Тірі масса, кг

Таза жүнді қырқу, кг

Жүннің ұзындығы, см

элита

І


ІІ


1

615








































2

627








































3

631








































4

652








































5

670








































6

690








































Орташа алғанда































15 Қойларды бонитировкалау
Асыл тұқымды қой өсіретін және тауарлы мал фермаларының тұқымдық мал топтарында қойдың құндылығын анықтау және оларды одан әрі пайдалану үшін малға негізгі өнімдік белгілері бойынша баға беріледі. Малды бұлайша бағалау бонтировкалау деп аталады.

Бонтировка – малды конститутциясы, экстерьері, тұқымдық қасиеті және өнімділік жағынан кешенді бағалау. Бонтировканың түпкі мақсаты - қой өсірудің қабылданған бағытына сай келетін ең жақсы малды таңдап алу және тұқымдылығы мен өнімділік сапасы төмен малдарды бракқа шығару болып табылады. Селекциялық жұмыс үшін таңдап алынған малдарды жыл сайын байқаудан өткізіп, олардағы негізгі белгілердің біліну, қайталану дәрежесіне баға беріп, оларды алдағы уақытта қай бағытта пайдалану керек екендігін анықтап, қадағалап отырады.

Қойлардың сапасын бағалауда әрбір жануарды зоотехник-бонитердің қарауымен қойлардың конституциональды-өнімділік сапасына сараптамалық баға беру жатады.

Қойларды класстық және жеке сапасын бағалау бар.




14.10 – Сурет Қойды қарап бонитировкалауға арналған құрылғы
1 - тапсырма. 14.10 суретке қарап боитировкалау құралының құрылысын сипатта. Өнімділігінің бағыты әр түрлі қойлардың сапасын бағалаудың негізгі талаптарын жазу (бастапқы және негізгі, класстық және жеке бағалау, жануардың жасы, класстар сипаттамасы).

2 - тапсырма. Биязы және қылшық жүнді қойларға класстық бағалау жасау: қойлардың сапасын бағалау бойынша ресми нұсқаулықтарды пайдалана отыра, жақын жерде орналасқан колхохдың немесе совхоздың отарынан немесе оқу-тәжрибелік қой қораның отарынан әрбір класстың жануарларынан екі малдан алу.

Берілген тапсырманы осыдан кейінгі жеке қойлардың сапасын бағалау сияқты, екі студент бірге орындайды, біреу қойдың сапасына баға береді, ал екіншісі бағалау нәтижесін жеке немесе класстық бағалау журналына жазады, содан кейін әр қайсысы қой сапасын бағалауды және оның жазуды меңгеруі үшін, олар бір-бірін алмастырады.


15.46 - кесте – Қойдың сапасын класстық бағалау

р/с


Қойдың жеке № немесе шартты белгісі

Қойдың

тұқымы


Қой жатқызылған класс сапасын бағалау

Қойдың классқа жтақызылуының сипаттамалық ерекшеліктері


1













2













3













4













5













6













7














Ескерту. Қойдың сапасын бағалау мал саны жетпеген жағдайда, оны былайша ұйымдастыруға болады: сол бір жануарды студенттердің әр түрлі топтары сапасын бағалауды өткізгендей (жоғарыда айтылғандай екі студенттен тұратын топпен).
3 - тапсырма. Өнімділік жағынан бағыттары әр түрлі қойлардың сапасын бағалау кілті бойынша жаза отыра, сапасына баға беру. Бағалау мәліметтерін кестеге жазу.

Жұмыс үшін қажеттілер: 1) өнімділік бағыты көрсетілген қойлар; 2) өнімділік бағыттары әр түрлі қойлардың сапасын бағалау бойынша нұсқаулықтар; 3) сызғыштар; 4) жүннің жіңішкелігінің эталондар; 5)қойлардың сапасын бағалауға арналған үстел.


15.47 - кесте – Биязы жүнді қойлардың сапасын бағалау кілті

Белгі шифры

Белгісі

Шартты белгілері немесе өлшем бірліктері

Белгіні градациялау шифры немесе өлшеу дәлдігі

Малдың №













11

Жануардың түрі және терісінің қатпарлығы

Қатпарсыз –С

Қатпарлығы жоғары –С+

Тұқым стандарты –С


3

4

5















21

Жүннің қоюлығы

(салмағы)



Сирек – М

Қанағаттанарлық – М

Қою – М+

Өте қалың - ММ



2

3

4



5













31

Бөшкедегі жүннің ұзындығы

см

0,5-ке дейін











41

Жүннің бұйралығы

жоқ – И

қажетті – И

айқын берілген – И+


3

4

5















51

Жүннің жіңшкелігі (сапасы)

Мкм

1-ге дейін













61

Руно бойынша жүннің тепе-теңдігі

тепе-тең емес У

тепе –тең – У

жақсы теңестірілген – У+


3

4

5















71

Жүн шайырының

саны


жеткіліксіздік – Ж

артықшылық – М+

норма – Ж


3

4

5













72

Жүн шайырының түсі

сұрғылт – К

ашық-сұрғылт – С

ақ – Б


3

4

5















81

Сүйегінің беріктілігі

нәзік – КН

өрескел – КГ

жақсы дамыған – К


3

4

5















91

Экстерьері

балл

ең көбі 5












101

Арқасының және

құрсақ тұсының өсуі




балл

ең көбі 5













113

Тірі салмағы (12 ай)


кг

1-ге дейін













121

Өз қалпында жүнді қырқу


кг

0,1-ге дейін













122

Таза жүн шығымы


%

1-ге дейін













123

Таза жүнді қырқу

кг

0,1-ге дейін












131

Жануардың классы (белгілер кешені

бойынша анықталады)



Эл, І,ІІ,бр

5,4,3,1












15. 48 - кесте – Жартылай жіңішке биязы қойлардың сапасын бағалау кілті



Белгісі

Шарттық мәні немесе өлшем бірлігі

Малдың №













Ет түрлерінің типі және айқындылығы

балл













Жүннің (масса) тығыздығы

М-; М; М+; ММ













Бүйіріндегі жүннің ұзындығы

См













Жүннің иірімділігі

И-; И; И+












Жүннің қалыңдығы

Мкм (сапасы)












Руно бойынша жүннің теңдестігі

У_; У; У+













Шайыр саны

Ж-; Ж+; Ж












Шайыр түсі

Ж; К; С; Б












Жүн жылтырлығы

ЖЖ – жоқ

Ж - әлсіз

Ж – жақсы

Ж+ өткір














Сүйек беріктілігі

КН; КГ; К












Экстерьер

балл












Арқасының және құрсақ тұсының өсуі

балл














Тірі салмағы

кг












Түпнұсқада жүннің қырқылуы

кг













Таза жүн шығымы

%












Таза жүн қырқылуы

кг












Жануар классы (белгілер кешені бойынша бекітіледі)

Эл; I; II; IIІ (қоспалар);

IV (қоспалар)















15.49 - кесте – Романов қойларының сапасын бағалау кілті

Белгісі

Шарттық мәні немесе өлшем бірлігі

Малдың №













Құрылысының типі

мықты – КК

нәзік – КН

тұрпайы – КГ














Жүн тығыздылығы

тығыз – ГГ

қанағаттанарлық – Г

сирек - ГР














Қылшық пен түбіттің ұзындығы

см














Қылшық пен түбіттің саны бойынша қатынасы

1:4 – К-2 дейін

1:4-1:5 – К-4

1:6-1:8 – К-7

1:9-1:10 – К-10

1:10 К болғанда














Руно бойынша жүннің теңдестігі

Жақсы теңдескен – УУ

Қылшық және жүн ұзындығы бойынша теңсіздік - НУ

Қылшық және жүн қатынасы бойынша теңсіздігі УН














Шиыршық өлшемі

мм













Аралық талшықтардың болуы
















Құрсақ тұсының өсуі

Жақсы – ОХ

Қанағаттанарлық – ОХ

Нашар - ОХ














Қой терісі топтары

Бірінші – І

Екінші - ІІ















Туылу типі (неше қозы ішінде туылған)

Жалғыз – Я – 1

Егіз – Я – 2

Үш егіз – Я-3

Төрт егіз – Я-4

Бесеу және одан көп Я-5














Тірі салмағы

кг













Жануар классы (белгілер кешені бойынша бекітіледі)

Эл; I; II;













15. 50 - кесте – Құйрықты қойларға ен салу кілті

Белгісі

Шарттық мәні немесе өлшем бірлігі

Малдың №













Мүйізділік

Мүйізсіз – Б

Мүйіз басы – З

Мүйізді - Р














Жануар типі

Қалыпты – Н

Етті – М


Жүнді - Ш













Жүн түсі

Ақ – Б

Ашық – сары – СС

Сұр – С

Қара – Ч


Басқа түстер - Пр













Жүн массасы (тығыздығы)

М-; М; М+; ММ;













Қылшық, түбіт ұзындығы

см













Қылшық жіңішкелігі

Биязы – Т

Орташа – С

Тұрпайы - Г














Жүн жіңішкелігі

Сапасы













Руно бойынша теңдігі

У-; У; У+













Руноның негізгі бөлігіндегі жүн класстары

Бірінші – І

Екінші – ІІ

Үшінші – ІІІ

Ақау - БР















Сүйек беріктілігі

Нәзік – Н

Мықты – К

Тұрпайы - Г














Құйрықтың өлшемі

Үлкен – Б

Орташа – С

Кішкентай – М

Жиылыңқы – П

Сәл жайылынқы – СП

Қатты жайылған - СС















Көктем жүннің қырқымы

кг













Күзгі жүннің қырқылымы

кг













Жыл бойы жүн қырқымы

кг













Тірі салмағы

кг













Мал классы

Эл; І;ІІ; ІІІ; БР












15.51 - кесте – Қойларды жеке ен салуды есепке алу формасы



р/с


Малдың №

Туған күні мен айы

Жеке нөмірі

Бағалау

Өнімділігі

Класс




Оң құлағында

Сол құлағында

Қошқар

Саулығы

Типі

Тығыздылығы

Ұзындығы, см

Иірімділігі

Жұқалық, сапасы, мкм

Шайыр

Теңдестірілген

Сүйектің беріктілігі

Экстерьер, балл

Өсуі, балл

Тірі салмағы, кг

Жүн қырқылымы

Саны

Түсі

жуылмаған

Шығым %

Таза, кг

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

1

31217

238

66





372

20


63425

С

М+

Д12.5

И+

Т50

Ж

ЦБ

У+

К

Э5

О4

50

5,5

60

3,3

эл.

2

31217

238

66





372

20


63425

С4

М4

Д12.5

И5

Т30

Ж5

Ц5

У5

К5

Э5

О4

50

5,5

60

3,3

5



















С

М

Д

И

Т

Ж

Ц

У

К

Э

О


































С

М

Д

И

Т

Ж

Ц

У

К

Э

О


































С

М

Д

И

Т

Ж

Ц

У

К

Э

О


































С

М

Д

И

Т

Ж

Ц

У

К

Э

О
















16 Отарды қалыптастыру жоспарын құру
Шаруашылықтағы қой табыны жасы, жынысы, асылтұқымдылық құндылығы (классы) және өнімділігі бойынша сұрыпталған, әр түрлі отарлардың малдарын біріктерді. Отарлар қойлардан алынатын өнімнің саны және сапасын, табын құрылымын есепке ала отыра қалыптастырылады.

Жас төлдердің отарын оларды саусынан айырғаннан кейін қалыптастырады: биязы жүнді қой өсіруде – 4-5айлығында, тоңдық – 3 айлығында және оларды бірден семіртеуге немесе жайылымға шығаруға қояды. Семіртілетін топты көлемі бойынша бірдей жануарлардан қалыптастырады (тірі салмағы, семізділігі және жүн жабынының күйі бойынша – жеке қырқылған және қырқылмаған). Осындай топ төлдерін семірту алаңының секцияларына орналастырады.



Ұрғашы тоқтылардың, мал басын толықтыратын қойлардың, тұқымдық қойларды және сынама қойларды жекелеген топтарға ұстайды. Биязы және биязылау жүнді қойлардың отарларында 600-700 малдан, 4-тен 18 айлыққа дейінгі ұрғашы тоқтылардың 700-800 басын күтеді; аралас немесе қылшық жүнді қойлар отарда 700-800 бас болуы мүмкін, ал ұрғашы тоқтылары 800-900. Биязы жүнді тоқтылар отарда, оларды саулықтарынан айырғаннан кейін 300-400 бас болады, аралас және қылшық жүнділер -400 – 500 бас,тұқымдық қойлар отарда 200 басқа дейін болуы мүмкін, ал өнімділігі кез-келген бағыттағы ісектер 1000 бас және оданда жоғары болады.

1 - тапсырма. Шаруашылықтың 10 отарынан 7640 саулықтан қозыларды айырудың жоспарын құрастыру, және олардан 2 ай ішінде (5.06.бастап 5.08.дейін) ұрғашы тоқтылардың 5 отарын және еркек тоқтылардың 6 отарын оған 60 бас мал басын толықтыратын еркек тоқтылары бар бір отарды қоса отыра мынадай келесі ықшамсызба бойынша қалыптастыру қажет: № 1 ферма бойынша элита саулықтардан - 840 қозы, №2 отардан 1 классты саулықтардан – 780 қозы, № 3 1классты саулықтардан – 700 қозы, № 2 ферма бойынша № 4 элита саулықтардан – 740 қозы, № 5 отардан 1 классты саулықтардан – 720 қозы, № 6 отардан 1 классты саулықтардан – 680 қозы, № 3 ферма бойынша № 7 элита саулықтардан – 800 қозы, № 8 отардан ІІ классты саулықтардан – 840 қозы, №9 отардан ІІ классты саулықтардан – 780 қозы және № 10 элита саулықтардан – 760 қозы.
16.52- кесте Биязы жүнді саулықтардан қозыны айыру және төл шарын қалыптастырудың жоспары

Ұрғашы тоқтылардан қалыптасатын отарлардың нөмірлері

Берілетін ұрғашы тоқтылардың саны

Саулықтар фермасының және отарларының нөмірлері

Саулықтардың классы

Берілетін тоқтылардың саны

Тоқтылардан қалыптасатын отарлардың нөмірлері

Саулық тардан айыру күні

11

12

13

14

15

1

2

3

4

5

6














































Қозылар




Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет