Органикалық химия пәнінен 050113


КӨП ЯДРОЛЫАРОМАТТЫ КӨМІРСУТЕКТЕР



бет14/45
Дата20.06.2018
өлшемі13,06 Mb.
#43675
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   45


КӨП ЯДРОЛЫАРОМАТТЫ КӨМІРСУТЕКТЕР

Бір бензол сақинасы бар қарапайым органикалық қосылыстардан басқа да‚ молекулаларында екі және одан да көп бензол сақиналары бар қосылыстардың қатарлары бар. Бұл сақиналар жай байланыстармен, бір немесе бірнеше көміртегі атомдары арқылы:



сондай-ақ сақиналар өзара ортақ көміртегі атомдар арқылы байланысқан болу мүмкін:

Сонымен‚ көп ядролы ароматты қосылыстарды келесі екі топқа бөлуге болады:

1 конденсирленбеген бензол сақиналары бар көп ядролы жүйелер;

2 конденсирленген бензол сақиналары бар көп ядролы жүйелер.



Конденсирленбеген бензол сақиналары бар көп ядролы жүйелер

Конденсирленбеген бензол сақиналары бар көп ядролы қосылыстардағы бензол сақиналары бір-бірімен d-байланыс арқылы тікелей байланысқан болады. Бұл класс қосылыстарының қарапайым өкілінің бірі – дифенил, немесе бифенил. Оның құрылысы төмендегідей:



бифенил (дифенил)

Егер молекула ұқсас үш‚ төрт немесе бес сақинадан тұрса‚ онда қосылыс сәйкес: тер-, кватер-, квинкифенил деп аталады. Мысалы,



Дифенил формуласындағы орынбасарлардың орындарын цифрмен немесе орто –( 2,6,21,61) , мета – (3,5,31,51), пара – (4,41) сөздерімен көрсетеді.



Фенил сақиналарының арасында алифатты фрагменті бар көп ядролы қосылыстарды алифатты фрагментінің атауына сәйкес атайды‚ яғни рационалды номенклатура қолданылады.




СН2

дифенилметан 1,2- дифенилэтилен (стильбен)


Пайдаланылған әдебиеттер:

  1. Петров, Х.В. Бальян, А.Т. Трощенко, Органическая химия –М.,Высшая школа. 1981

  2. Грандберг И.И. Органическая химия. -М.,1980 г.

  3. А.М. Табер «Нефт-прошлое,настоящее,будущее» М.Просвещение ,1987

Өзіндік бақылау сұрақтары :

  1. Құрамы С7Н8 және С8Н10 ароматты көмірсутектердің мүмкін болатын изомерлерінің формуласын құрастыр және ата

  2. Құрамы С7Н8 және С8Н10 ароматты көмірсутектердің мүмкін болатын барлық алу әдістерін және реакция шартын көрсет

  3. Метилциклогкесан мен толуолды қандай реакциялар көмегімен ажыратуға болады ?

  4. Нитробензол, бензолсульфоқышқылы ,толуолдың химиялық қасиеттерін көрсет

Дәріс№9,10 Көмірсутектердің галоген туындылары



Мақсаты: Көмірсутектердің галоген туындыларының аталу негіздерімен , физикалық-химиялық қасиеттерімен танысу.

Негізгі сұрақтары:

  1. Қаныққан, қанықпаған және ароматты көмірсутектердің галоген туындыларының жалпы сипаттамасы

  2. Көмірсутектердің галоген туындыларының гомологтық қатарлары және номенклатурасы , изомерия түрлері

  3. Нуклеофильді орын басу реакцияларының жалпы заңдылығы

  4. Галоген туындылардың маңызды өкілдері.


Қысқаша мазмұны
ҚАНЫҚҚАН, ҚАНЫҚПАҒАН ЖӘНЕ АРОМАТТЫ КӨМІРСУТЕКТЕРДІҢ ГАЛОГЕН ТУЫНДЫЛАРЫНЫҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ

Галоген туындылар галоген атомының санына байланысты ди,- три,- т.с.с. полигалогентуындыларға жіктеледі.


КӨМІРСУТЕКТЕРДІҢ ГАЛОГЕН ТУЫНДЫЛАРЫНЫҢ ГОМОЛОГТЫҚ ҚАТАРЛАРЫ ЖӘНЕ НОМЕНКЛАТУРАСЫ , ИЗОМЕРИЯ ТҮРЛЕРІ

Галоген туындылар- сәйкес көмірсутектердегі сутек орнын галоген басқан өнімдер ретінде қарастырылады. Галогеннің атауы префикс ретінде сәйкес көмірсутек атауының алдына жазылады, қажет жағдайда цифрмен орны көрсетіледі.


хлорметан
Мысалы: СН3-Сl


1-хлорпропан

СН3-СН2- СН2-Сl


2-метил-3-хлорбутан

СН3- СНСl-СН-СН3

СН3



СН3


м-бромтолуол


Br


4-бромпентен-2

СН3- СН=СН-СНBr-СН3


винилхлориді*

СН2=СНСl



аллилхлориді*
СН2=СН- СН2Сl

*-тарихи атаулары сақталады.

Галоген алкандарға тән изомерия : құрылымдық және кеңістіктік.

Құрылымдық изомері а) көміртегі қаңқасына б) галоген атомының орнына Кеңістіктік изомері а) оптикалық б)конформациялық



НУКЛЕОФИЛЬДІ ОРЫН БАСУ РЕАКЦИЯЛАРЫНЫҢ ЖАЛПЫ ЗАҢДЫЛЫҒЫ

Галоген алкандарда орынбасу реакциялары SN1,SN2механизмімен өтеді . SN2механизмі бойынша орынбасуды келесі түрде көрсетуге болады.



SN 1механизмі бойынша орынбасуды келесі түрде көрсетуге болады.



Нуклеофильді орын басу реакцияларының жалпы заңдылығының ұғымдары глоссарийде көрсетілген.



Нуклеофильді орын басу реакцияларының мысалдары төменде көрсетілген.

ГАЛОГЕН ТУЫНДЫЛАРДЫҢ МАҢЫЗДЫ ӨКІЛДЕРІ.

Хлороформ,тетрахлорметан, дихлорэтан,фреондар,хлорлы винил.



Өзіндік бақылау сұрақтары :

  1. Галоген туындылардың көміртегі қаңқасы бойынша жіктелуіне мысалдар келтір

  2. 2-хлорбутанға қандай изомерия түрлері тән және мүмкін болатын изомерлерін көрсет

  3. 2-хлорпропан мен аллилхлоридінің нуклеофильдік орынбасу реакцияларының механизміндегі айырмашылық қандай ?

  4. Галоген туындылардың қандай маңызды өкілдері өнеркәсіпте шикізат ретінде қолданылады ?

Әдебиеттер:



    1. Петров, Х.В. Бальян, А.Т. Трощенко, Органическая химия –

М.,Высшая школа. 1981

    1. Грандберг И.И. Органическая химия. -М.,1980 г.

Дәріс№11 Спирттер



Мақсаты: Спирттердің жіктелу негізін, гидроксил тобының электрондық құрлысымен қасиеттерінің арасындағы байланысты беру

Негізгі сұрақтары .

  1. Спирттердің классификациясы.Изомерия түрлері және гомологтық қатарлары

  2. ОН-тобы бар қосылыстардың электрондық құрылысы және спирттердің химиялық қасиеті

  3. Көп атомды спирттер


Қысқаша мазмұны

СПИРТТЕР МЕН ФЕНОЛДАРДЫҢ КЛАССИФИКАЦИЯСЫ. ИЗОМЕРИЯ ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ГОМОЛОГТЫҚ ҚАТАРЛАРЫ

Спирттер (R-ОН) және фенолдар (Ar-ОН) жалпы формуламен көрсетіледі. Спирттерде гидроксил топтары қаныққан көміртегі атомдарымен, ал фенолдарда ароматты ядромен байланысқан.

Спирттерді атауда бас тізбек гидроксил тобы байланысқан көміртегі атомы ең кіші мәнге ие болатындай нөмірлеп, көміртегі атомының санына сәйкес алканның атауына –ол жалғауын қосып айтады. Спирттердегі гидроксил тобының санын –диол, -триол т.б. сәйкес жалғаулармен көрсетеді.

Мысалы:


4-метилпентанол-2



4-хлоргександиол-1,2.



2-метилбутен-2-ол-1



Маңызды фенолдарда тарихи атаулары сақталған.


¹ р/с

Формуласы


Аталуы

1



метанол

2



этанол

3



пропанол-1

4



пропанол-2

5*



аллил спирті

6*




бензилспирті

7*



этиленгликол


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   45




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет