Өсімдік қорғаудағы биотехнология

27 

 

IV – ТАРАУ. Ӛсімдік қорғау биотехнологиясының нысаны ретінде 

жәндіктер мен кенелерді ӛсіру. Биопрепараттар алу. 

 

6-Дәріс 

Тақырыбы:Техникалық энтомология принциптері, бағыттары және 

жәндіктерді культуралау жҥйесінің этаптары. 

 

Дәрісте қарастырылатын сұрақтар:  

Техникалық энтомологияның принциптері. 

Техникалық энтомологияда жәндіктер популяциясының топтары. 

Жасанды популяцияны культуралау деңгейлері 

Жәндіктерді культуралау жҥйесі этаптары. 

Дәрістің  мақсаты:Техникалық  энтомология  принциптері,  бағыттары 

және жәндіктерді культуралау жҥйесінің этаптарымен танысу. 

Негізгі әдебиеттер: 

М.В. Штерншис., О.Г.Томилова., И.В.Андреева. Биотехнология в защите 

растений, Новосибирск, 2001 

 

Техникалық  энтомология  жаңа  сала  ретінде  ХХ  ғасырдың  70-80 

жылдары  ашылған  болатын  және  биотехнологияның  негізгі  саласы 

болып  табылады.  Техникалық  энтомология  белгілі  қасиеттері  бар 

жасанды  популяцияларды  ӛсіру  жҧмыстарымен  айналысады.  Бҧл 

терминді алғаш ҧсынған 1981 жылы ММУ-ң профессоры Н.А. Тамарина 

болатын.  

Техникалық энтомология үш бағыттан тұрады: 

Жәндіктерді  өсіру.  Жәндіктерді  ӛсіруде  энтомофагтар  мен  тест-

нысандарды ӛсірумен қатар пайдалы генетикалық белгілері бар тҥрлерді 

кӛбейтуде  де  маңызы  зор.  Жәндік  –  гербифагтарды  кӛбейту,  мысалы, 

фитомиза  шыбыны  (Phytomyza  orobanchia  Wert.)  амброзия  жапырақ 

жемірі-зигограмма  (Zygogramma  saturalis  F).  Сондай-ақ  жәндіктерді 

балық  аулау  ҥшін,  тозаңдандыру  жҧмыстарына  және  сирек  кездесетін 

тҥрлерін кӛбейту ҥшін ӛсіреді. 

Жәндіктерден  өнім  алу  өндірісі,  бҧл  сала  ертеден  мысалы, 

арашаруашылығы  және  жібек  ӛндірудің  арқасында  дамыған  десе  де 

болады. 

 

Жәндіктерді  биоорганикалық  қалдықтарды  азықтық белок  және 

биотыңайтқыш өндіруде пайдалану.  

Техникалық  энтомологияда  жәндіктер  популяциясын  ҥш  топқа 

бӛледі:табиғи,  жасанды,  мәдени.  

Табиғи популяция  -  адамның әрекетінсіз  ӛз бетімен ҧзақ  тіршілік 

ете алатын автономды популяция.  

Жасанды  популяция  –  жартылай  автономды  деп  айтуға  болады, 

себебі  олардың  тіршілігі  адамның  бақылауында  болады.  Олардың 

28 

 

генофонды  толықтырылып  тҧрады.  Ӛсімдік  қорғаудағы  биотехнология 

ҥшін жасанды популяцияны пайдалану тиімді болып есептеледі.  

Мәдени  популяция  –мҥлдем  автономды  емес  популяция,  олар 

бастапқы табиғи популяциядан байланысын ҥзген тҥрлер. 

Жасанды популяцияны культуралау деңгейлері: 

Егістік культурасы – бҧл егістік жағдайында жасалатын жасанды 

популяция. 

Зертханалық-егістік культурасы- бҧл ӛмір сҥру циклінің белгілі бір 

бӛлігін зертханада ӛткізетін жасанды популяция. Мысалы, егістікте 

жиналған фитомираз материалы зертханада жиналады.  

Зертханалық культура – толық генерация циклін жасанды жағдайда 

ӛткізіп аяқтаған жасанды популяция. 

Зертханалық культураны жасаудыңнегізінде ӛндірістік жағдайда жаппай 

культураны ӛндіру жҧмысы жҥреді.  

Жәндіктерді культуралау жҥйесі (Злотин бойынша) 6 этаптан тҧрады: 

Бастапқы материалды таңдап алу; 

Биоматериалды культуралау; 

Культуралаудың оптимизациясы, типтілігі және стандартталуы; 

Культураға жоспарланған қасиетті беру; 

Аналық культураны салу; 

Культураны жасау және жаппай ӛндіру; 

Генофондты байыту ҥшін бірнеше шаралар жҥргізіледі:Табиғаттан 

жәндіктің 1500 –нан артық жҧмыртқасын жинау, биофабрика маңында 

орналасқан учаскеге трихограмманы жіберу, сол учаскеден жҧмыртқа 

салынған ҧяшықтарды жинау, оларды шағылыстыружәне жәндікті 

(трихограмманы) кӛбейту. 

жүктеу/скачать 1,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: