Өсімдік шаруашылығы практикумы қайта өңделіп, толықтырылып екінші шығарылуы

1. Астық тұқымдас шөптерді гүл шоғырлары бойьшша анықтауды үйрену.

2. Астық тұқымдас шөптерді тұқымдары бойынша анықтауды үйрену. Қоңырбастар (астық) тұқымдасына жататын көпжылдық мал

азықтық шептер-еркекшөп, қылтықсыз арпабас, көген тамырсыз бидайық, көкшіл сүр бидайық, итқонақ, (Тимофеевка), бетеге ж.б. егістікте шөп өсіруде маңызды орын алады.

Қазақстанда астық тұқымдас шөптерден еркекшөп, қылтықсыз арпабас, көген тамырсыз бидайық алдыңғы қатардан орын алады, егістіктегі көпжылдық шөптердің 80%-ке жуығы осы шептердің үлесіне тиеді. Соңғы жылдары көкшіл сұр бидайық та өсіріле бастады. Түптену өркендерінің даму сипаты мен бұтасының құрылысы бойынша олардың барлығы борпылдақ бұталы астық тұқымдас шөптерге жатады, тек қана қылтықсыз арпабас қана жер сабақтанып (көген тамырланып) түптенеді.

Астық тұқымдас мал азықтық шөптерді гүлденген күйде анықтау. Астық тұқымдас шөптер түрлерін гүлденген өсімдік күйінде анықтаған жақсы, алайда гербарийланған немесе кептірілген өсімдік бұталарын пайдалануға да болады. Гүл шоғырларының типіне (қүрылысына) қарай барлық көпжылдық астық тұқымдас іиөптер масақты жөне шашақты (сіпсебасты) топтарға бөлінеді. Анықтама 83-кесте бойынша жүргізіледі.

83-кесте

1. Гүл шоғыры-масақ (масақшалар отырған, аяқшалары жоқ немесе қысқа бүтақтанбаған аяқшаларға орналасқан 2

0. Гүл шоғыры-шашақ (сіпсебас) 9

2.Білікте масақшалар бір-бірден орналасқан 3

0. Білікте масақшалар екі-екіден орналасқан, қылтықты. Масақтар

иілген. Масақ қабықшаларының жүйкелері бүдырлы – Сібір қияқ -

4. Жер асты өрмелегіш өркенді-көген тамырлы өсімдік. Кеген тамырлы бидайық - А^горугоп герепз

Көген тамырлы қысқа өсімдік

4а. Көген тамыры қысқа өсімдік —

көкшіл сұр бидайық - Агоругоп 1аисит

0. Өсімдігінде көген тамыр жоқ 5

5. Масақ борпылдақ (борпас) масақшаларында қысқа қылтық терізді үшкірленген өскіндер бар немесе олар жоқ-көген тамырсыз бидайық - Коепегіа ігасһусаиіоп

0. Масақ тығыз, масақшалар жалпа 6

6. Масақ жалпақ, тарақ тәрізді, жұмыртқа немесе ұзынша жұмыртқа пішівді. Масақшаларының үшкір қылтық тэрізді өскіндері (ұзындығы 3,0 мм-ден асады)7

0. Масақ жіңішке, сызықты, цилиндрлі. Масақшаларының үшкір қылтық тәрізді 3,0 мм-ге дейін ұзындықта әскіндері бар немесе олар жоқ 8

7. Масақ тығыз, бірақ масақшалардың арасы саңылаулы ашық. Теменгі гүл қабықшасы түксіз —

Тарақша еркекшөп — А§горугоп ресііпоіогте

0. Масақ өте тығыз, масақшалар арасында саңылау жоқ. Төменгі гүл қабықшасы жиі түктенген -

Иректісті еркекшөп — А§горугоп сгаіаШт

8. Масақтар линиялы (сызықты), үзындығы 5-15 см, тарақ тәрізді сібірлік (қүмдық) еркекшөп - Аёгоругоп зіЬігісит

0. Масақтары қысқа сызықты, тарақ тәрізді емес, масақшалары бір-бірінен қабысып тығыз орналасқан —

Шөл еркекшөбі - А§горугоп сіезезіогит

9. Шашақ (сіпсебас) қомақты. Шашақтағы масақшалар біркелкі . 10

10. Гүл қабықшалары қылтықсыз немесе қылтықты қабықшаның ұшынан шығады 11

11. Жапырақ қынабы ашық - Шалғындық бетеге - ҒезШса ргаіеше

63-сурет. Мал азықтық астық түқымдас шөптердің түқымдары: 1-атқонақ; 2-ақ суоты (полевица); 3-кәдімгі суоты; 4-шымды селдірек; 5-шалғындық қоңырбас; 6-жима тарғақ; 7-шалғындық бетеге; 8-көпшыбалмалы райграс; 9-жайылымдық райграс; 10-көген тамырлы бидайық; 11-көген тамырсыз бидайық; 12-тарақша еркекшөп; 13-шөл еркекшөбі; 14-биік райграс; 15-шалғындық түлкіқүйрық; 16-қылтықсыз арпабас.