Қостанай мемлекеттік педагогикалық институты
Ата-ананың балаға деген қарым-қатынасын анықтау-сауалнамасы
жүктеу/скачать 1,35 Mb. Pdf көрінісі
|
Каирова Б.К. Отбасылық өмір психологиясы
| 2. Ата-ананың балаға деген қарым-қатынасын анықтау-сауалнамасы
(авторлары: А.Я.Варга, В.В.Столин) Мақсаты: Ата-ананың балаға деген қарым-қатынасын, тәрбиесін, түрлі сезімдерін, оларды түсіну және қабылдау ерекшеліктерінанықтауға арналған сауалнама. Сауалнама 5 шкаладантұрады. І – шкала «Қабылдау – қабылдамау».Балаға интегралды сезімдік қарым- қатынасты білдіреді. Шкаланың бірінші полюсінде – ата-ана баласын қандай болса да ұнатады, жақсы көреді. Баланың дара ерекшеліктерінсыйлайды. Ата- ана баламен көп уақытты бірге өткізуге тырысады, оның қызығушылықтары мен жоспарларын, іс-әрекеттерін мақұлдайды. Баланың жақсы тәлім-тәрбие алуына жағдай жасайды. Шкаланыңекінші полюсінде – ата-ана өзінің баласының даралық ерекшеліктерін дұрыс қабыдамайды,оны әлсіз, табыссыз, бейімсіз деп қынжылады және баланың бетіне басады. Соның нәтижесінде бала өзін қабілетсіз, ақылы аз, қолынан ештеңе келмейтін, өмірде табысқа жете алмайтын, өзіне деген сенімі жоқ сәтсіздіктерге ұрына беретін адам болуына негіз береді.Көп жағдайда ата-ана баласына ашу, ыза, реніш сезімдерімен қарайды. Баласына сенбейді және сыйламайды. ІІ – шкала. «Кооперация» – ата-ананың баласымен қарым-қатынасы өзара көмек, сыйластық негізде құрылады. Бұл шкала бойынша: ата-ана баласының тірлігіне және жоспарларына қызығушылыөпен қарайды, оған барынша көмек көрсетуге тырысады, жаны ашиды. Ата-ана баланың зияткерлік және шығармашылық қабілеттерін жоғары бағалайды, баласын мақтан тұтады. Баласының тәуелсіздігін және ынтасын мадақтайды, әрқашанда өз берімен әрекеттер жасауға, бастамашылдыққа тәрбиелейді.Ата-ана баласына сенім артады, еркін өз пікірін білдіруге жағдай жасайды, оның пікірімен санасу және сыйлау,дүниеге оның көзқарасымен қарауға тырысады. ІІІ – шкала «Симбиоз» – ата-анаменбала қатынасындағы арақашықтықты айқындайды. Бұл шкала бойыншажоғары ұпайлар жиналса, ата-ана баласымен симбиотикалық қарым-қатынаста деп есептеуге болады. Яғни, ата-ана өзін баласымен бір бүтін деп санайды, баланың барлық қажеттіліктерін қанағаттандыруға, өмірлік қиыншылықтар мен реніштерденқорғауға тырысады. Ата-ана баласы үшін үнемі қорқып отырады, баланы әлі кішкентай және қорғаныссыз деп есептейді. Бала өсе келе әр түрлі әлеуметтік жағдайларға байланысты қиындықтарға тап болған кездеата-ананың үрейі жоғарылай бастайды, өйткені ата-ана балаға ешқашан еркіндік бермеген, өздігінен ештеңе шешіп үйренбеген. IV – шкала «Авторитарлық гиперсоциализация» – баланың іс-әрекеттерін бақылаудың түрін және бағытын айқындайды. Бұл шкала бойынша жоғары ұпай жиналса, ата-ананың қарым-қатынасында авторитаризм байқалады. Ата-ана баласынан сөзсіз бағыну мен тәртіпті талап етеді. Баланың ерік-жігерін байлағысы келеді,оның көзқарасын, ой-пікірінқабылдамайды. Баланың өз еркін танытқаны үшін жазалайды. Ата-ана баласының әлеуметтік жетістіктерін 115 қадағалап жүреді және әлеуметтік табысты талап етеді. Сонымен бірге ата-ана баласының жеке мүмкіншіліктерін, әдеттерін, ой-өрісін, сезімдерін жақсы біледі. V – шкала «Кішкентай жолы болғысыз адам» – ата-ананың баласын қабылдау мен түсіну ерекшеліктерін айқындайды. Бұл шкаланың жоғары белгілері ата-ана баласына сенбейді, оны әрқашан кішкентай санап,еркіндік бермейді. Нәтижесінде бала өзін әлеуметті түрде дәрменсіз сезініп, оны инфантилдікке душар етеді. Баласының қызығушылықтары, ойлары, сезімдері ата-анасына балалық, шалағайлық болып көрінеді. Баласы есейгендеоның табыссыздығына, табансыздығына іштері ашиды. Солүшін ата-ана баласын өмірлік қиындықтардан қорғауға тырысады және оның іс-әрекеттерін қатал бақылайды. жүктеу/скачать 1,35 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|