Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік фармацевтика академиясы
Техникалық және кәсіби білім беру факультеті
ФГЗ және химия кафедрасы
«Бекітемін»
ТжКББФ-нің деканы
________ М.А.Отыншиев
________2010ж.
Жұмыс оқу бағдарламасы
Пән: «Химия»
Мамандығы: 0301000 «Емдеу ісі»
Біліктілігі: 0301013 «Фельдшер»
Курс: ІI
Семестр: ІІІ, ІV
Сағат саны: 90
Шымкент 2010ж.
Жұмыс бағдарламасы ҚР Денсаулық сақтау министрлігінің 05.08.2010 жылғы № 604 бұйрығымен бекітілген үлгілік оқу бағдарламасы негізінде құрылған. Астана 2010ж.
ФГЗ және химия кафедрасының мәжілісінде қаралды.
Хаттама № 14 14.06.2010ж.
Каф.меңг., х.ғ.д., профессор ___________ Ә.Қ.Патсаев
ТжКББФ-нің ӘК мәжілісінде бекітілді.
Хаттама № 11 25.06.2010ж.
ӘК төрайымы________ Н.Р.Джуманкулова
Дайындаған оқытушы: Г.А.Сабирова
1. Алғы сөз
Бағдарлама «Емдеу ісі» мамандығына арналған. Химия тірі жүйелердегі процестерді тану және зерттеу үшін күшті құрал және іргелі ғылымдардың бірі болып табылады. Сондықтан, білім алушылар бүл ғылымның әдістерін, зандарын және идеяларын жақсы игерулері тиіс.
«Химия» пәні биохимия, молекулалы биология, физиология, фармокология, гигиена пәндерінің кейбір бөлімдерін игеру үшін теориялық базаны дайындайды және медико-биологиялық, клиникалық пәндерді зерттеу барысында іргелі ғылыми зерттеулердің ең жаңа әдістерін, ғылыми көзқарастарды, кеңінен қамтуға мүмкіндік береді.
Студенттерді адам ағзасында жүретін процестердің механизмін, физика-химиялық негізін молекулалық және жасушалық деңгейде түсінуге қажет болатын және осы процестерді есептеу жолдарын қамтамасыз ететін біліммен қаруландыру қажет.
Курс бағдарламасын жасау барысында бірыңғай теориялық негіз түрінде жүйелілік жол колданылған. Пәнді оқыту барысында теориялық және практикалық сабактарды кәделі түрде окыту қолданылады. Мультимедиялық оқыту құралдары қолданылады.
Оқыту нәтижесін бақылауды жоспарлау барысында тесттік тапсырмалар, бірыңғай тапсырмалардың әр түрлі орындау жолдарын құрастыру және оның маңызды белгілерін көрсету тапсырмалары ұсынылады.
Пәнді оқытуда жоспарланған нәтижелер
Білім алушылар келесі қузіреттіліктерге ие болулары керек:
Базалық:
БҚ-1. Термодинамика мен термохимияның негізгі заңдарын игеру.
Ертіндінің құрамын анықтайтын әдістерін, ертінділердің коллигативтік қасиеттерін, олардың ағзадағы рөлін білу. Қышқылдық-негіздік тепе-теңдік және ағзадағы буферлік жүйенің мәнін білу.
БҚ-2. Беттік құбылыстардың физика-химиялық зандылықтарын және тірі ағзадағы дисперсттік жүйелерді білу. Биогенді элементтер тұралы түсінікті білу.
БҚ-3. Органикалық қоспалардың қүрылысы мен қасиеттерін білу.
Тірі ағзада жүретін әртүрлі реакция түрлерін және химиялық, физика-химиялық процестерді білу.
Кәсіптік:
КҚ-1. Химиялық лабораторияда қауіпсіздік ережесін сақтау, химиялық ыдыстар- ды қолдану, медицина тәжірибесінде қажетті құралдар мен физика-химиялық әдістерді қолдану.
КҚ-2. Еріген заттың массалық үлесін, моляльды шоғырлануын, эквивалентік малярлы шоғырлануын,ертінді титрін, және химиялық реакцияның жылу эффектісін анықтау,есептеу.
КҚ-3. рН-ты потенциометрлік әдіспен анықтау, хроматографиялық анализ.
Органикалық қоспалардың маңызды класстарының фукционалдық топтарына сапалық реакция жүргізу.
2. Тақырыптық жоспар
№
|
Тарауы мен тақырыптың аталуы
|
Сағат саны
|
Оның ішінде
|
Теориялық сабақ
|
Тәжірибелік сабақ
|
1
|
Темодинамика. Термодинамиканың негізгі ұғымдары және заңдары.
|
2
|
2
|
-
|
2
|
Термодинамика заңдары.
|
2
|
2
|
-
|
3
|
Химиялық кинетика және катализ. Химиялық реакциялар-дың кинетикалық жіктелуі.
|
2
|
2
|
-
|
4
|
Ерітінділер тұралы ұғым. Биологиялық жүйедегі осмос.
|
6
|
2
|
4
|
5
|
Буферлі жүйелер. Протолитикалық теория.
|
6
|
2
|
4
|
6
|
Биогенді элементер және олардың биологиялық рөлі.
|
6
|
2
|
4
|
7
|
Комплексті қосылыстар.
|
2
|
2
|
-
|
8
|
Тотығу тотықсыздану реакциялары.
|
2
|
2
|
-
|
9
|
Электродтық потенциал. Медициналық практикадағы потенциометрия.
|
2
|
2
|
-
|
10
|
Беткейлік құбылыстар. Адсорбция.
|
6
|
2
|
4
|
11
|
Коллоидты дисперсті жуйе
|
2
|
2
|
-
|
12
|
Дисперсті жүйелердің электрокинетикалық қасиеттері.
|
2
|
2
|
-
|
13
|
Дисперісті жүйелерді алу және тазарту.
|
2
|
2
|
-
|
14
|
Жоғары молекулалық қосылыстар.
|
2
|
2
|
-
|
15
|
ЖМҚ ерітінділерінің тұтқырлық ерекшеліктері және ісінуі.
|
2
|
2
|
-
|
16
|
Органикалық заттардың құрылысының теориясы. Атомдардьщ бір біріне әсер етуі. Индуктивті әсер. Мезомерлік әсер.
|
2
|
2
|
-
|
17
|
Органикалық молекулалардың кеңістік құрылысы. Органикалық косындылардың қышқылдығы мен негіздігі.
|
2
|
2
|
-
|
18
|
Спирттер және фенолдардың реакциялық кабілеттілігі.
|
6
|
2
|
4
|
19
|
Аминдер және тиолдардың реакциялық қабілеттілігі.
|
2
|
2
|
-
|
20
|
Альдегидтер және кетондар.
|
2
|
2
|
-
|
21
|
Карбон және дикарбон қышқылдары, олардың қасиеттері.
|
2
|
2
|
-
|
22
|
Гетерофункционалды органикалық қосылыстар.
|
2
|
2
|
-
|
23
|
Гетерофункционалды карбон қышқылдарының туындылары.
|
2
|
2
|
-
|
24
|
Акуыздар.
|
6
|
2
|
4
|
25
|
Көмірсулар. Моно жэне дисаха-ридтердің химиялық қасиеттері.
|
6
|
2
|
4
|
26
|
Полисахаридтер және олардың химиялық касиеттері.
|
2
|
2
|
-
|
27
|
Бір гетероатомы бар бес және алты мүшелі гетероциклді қосылыстар.
|
2
|
2
|
-
|
28
|
Екі гетероатомы бар бес және алты мүшелі гетероциклді қосылыстар
|
2
|
2
|
-
|
29
|
Конденцирлі гетероциклдер. Нуклеин қышқылдары.
|
2
|
2
|
-
|
30
|
Липидтер. Сабынданатын және сабындалмайтын липидтер.
|
4
|
2
|
2
|
|
Барлыгы
|
90
|
60
|
30
|
3.Пәннің мазмұны
1 Бөлім. Кіріспе. Химиялық термодинамиканың негізгі түсініктері. Ерітін-ділердің қасиеттері.
Оку ақпараты:
Темодинамика. Термодинамиканың негізгі ұғымдары және зандары.
Химиялық кинетика және катализ. Химиялық реакциялардың кинетикалық жіктелуі.
Ерітінділер тұралы ұғым. Биологиялық жүйедегі осмос. Буферлі жүйелер.
Білім алушылар білуі тиіс
|
Білім алушылар істей білуі тиіс
|
- реакция жылдамдығына әсер ететін факторлар, Катализ мәні және механизмі. Ерітінділердің құрамын анықтайтын әдістер, ерітінділердің қасиеттері. Буферлік жүйелер, электролиттік диссоциация және протолиттік теория тұрғысынан қарағанда буферлік әсердің механизмі
|
- реакция жылдамдығына әрбір фактордың әрекетін мысал арқылы түсіндіру. Практикада катализаторды қолдану, концентрацияны есептеу, реактивтерді, ыдыстарды дайындау, химиялық фор-мулаларды құрастыру, буферлік жүйенің рН есептеу.
|
2 Бөлім. Биогенді элементтер. Дисперсті және коллоидты жүйелер.
Оку ақпараты:
Биогенді элементер және олардың биологиялық рөлі. Комплексті қосылыстар. Электродтық потенциал. Медициналық практикадағы потенциометрия. Беткейлік құбылыстар. Адсорбция. Коллоидты дисперсті жүйе. Дисперсті жүйелердің электро-кинетикалық қасиеттері. Электрофорез. Дисперісті жүйелерді алу және тазарту. Жоғары молекулалық қосылыстар.
ЖМҚ ерітінділерінің тұтқырлық және ісінуі ерекшеліктері.
Білім алушылар білуі тиіс
|
Білім алушылар істей білуі тиіс
|
- биогенді элементтердің периодтық жүйеде орналасуының сипаттамасы. Беттік қүбылыстардың физика
химиялық зандылықтары, тірі ағзадагы дисперсті жүйелер жэне биологиялық мембрананың құрылысы мен қасиеттері;
- биополимерлер және жоғары молеку лалы косылыстардың физика химиялық қасиеттерінің табиғаты жэне ерекшеліктері
|
- биогенді элементтердің қасиеттерін салыстыру. Адсорбция шамасын анықтау, коагуляция табалдырығын, биополимерлердің ісіну дэрежесін, теменгі молекулалық қосылыстарды криометриялық жэне жоғарғы молеку-лалық қосылыстарды вискозиметриялық эдіспен салыстырмалы атомдық массаларын анықтау
|
3 Бөлім. Органикалық қосылыстардың қышқылдығы және негіздігі. Гетеро-функционалды органикалық қосылыстар.
Оку ақпараты:
Органикалық косылыстардьщ қышқылдығы және негіздігі.Спирттер және фенолдардың реакциялық қабілеттілігі. Аминдер және тиолдардың реакциялық қабілеттілігі. Альдегидтер және кетондар. Карбон және дикарбон қышқылдары олардың қасиеттері.
Гетерофункционалды органикалық қосылыстар. Гетерофункционалды карбон қышқылдарының туындылары. Ақуыздар. Көмірсулар. Полисахаридтер және олардың химиялық қасиеттері. Бір гетероатомы бар бес және алты мүшелі гетерогциклді қосылыстар. Екі гетероатомы бар бес және алты мүшелі гетероциклді қосылыстарАлколоидтар. Конденцирлі гетероциклдер. Нуклейн қышқылдары. Липидтер. Сабындалатын липидтер.Фосфолипидтер. Липидтер. Сабындалмайтын липидтер. Холестерин.
Білім алушылар білуі тиіс
|
Білім алушылар істей білуі тиіс
|
- техникалық қауіпсіздік ережелері;
- бөліп алу жэне тазалаудың
лабораториялық эдістері. Спирттер мен фенолдардың қүрылысы, қасиеттері,алу тэсілдері. Оттекті органикалық крсылыстардың қүрылысы, қасиеттері, алынуы. Көмірсулармен ақуыздардың
қүрамы, қасиеттері
|
- тәжірибе жүргізгенде техникалық
қауіпсіздік ережелерін қолдану;
- органикалық заттардың эр түрлі кластарының үқсастығын анықтау;
- оттекті қосылыстар және олардың
химиялық касиеттерін дэлелдеу жэне
реакция теңдеулерін жазу
|
Тәжірибелік сабақ:
Химиялық зертханада жұмыс жасау тәртібі. Химиялық процестердің сандық заңдылықтары. Бастапқы білім деңгейін тексеру.
Термохимия. Есептер шешу.
Химиялық кинетика. Реакция жылдамдығына әсер ететін факторлар. Есептер шешу.
Биогенді элементтер. Есептер шешу.
Кешенді қосылыстар. Есептер шешу.
Тотығу-тотықсыздану реакциялары. Есептер шешу.
Электродты потенциал. Есептер шешу.
Адсорбция. Есептер шешу.
Өтілген тақырыптарды қайталау.
Органикалық қосылыстардың қышқылдығы мен негізділігі.
Спирттердің реакцияға қабілеттілігі. Есептер шешу.
Фенолдардың реакцияға қабілеттілігі. Есептер шешу.
Аминдер мен тиолдар тақырыбына есептер шешу.
Альдегидтер мен кетондар. Есептер шешу.
Карбон қышқылдары.Есептер шешу.
Дикарбон қышқылдары. Есептер шешу.
Гетерофункционалды органикалық қосылыстар.Карбон қышқылдарының гетерофункционлды туындылары. Есептер шешу.
Аминқышқылдары. Есептер шешу.
Ақуыздар. Есептер шешу.
Дисахаридтер тақырыбына есептер шешу.
Полисахаридтер және олардың химиялық қасиеттері.
Бір гетероатомды гетероциклді қосылыстар. Есептер шешу.
Екі гетероатомды гетероциклді қосылыстар. Есептер шешу.
Нуклеин қышқылдары. Есептер шешу.
Липидтер. Есептер шешу.
Зертханалық сабақ:
Зертханалық жұмыс №1 «Кешенді қосылыстардың алынуы».
Зертханалық жұмыс №2 «Тотықтыру- тотықсыздандырудың екі жақтылығы».
Көмірсулар. Моносахаридтер. Зертханалық жұмыс № 3. «Глюкозаның суда және спиртте еруі».
4.Оқу-әдістемелік жабдықталуы.
4.1Ұсынылатын әдебиеттер тізімі
4.1.1Негізгі әдебиеттер: А.
1. Патсаев А. К. Бейорганикалық және физколлоидты химия. Алматы, 2004
2. Патсаев А. К. Биоорганикалық химия. Алматы, 2004
3. Патсаев А.К. «Органикалық химия» Т.1,2,3. Шымкент 2005.
4.Патсаев А.К., Ахметова А.Ә. «Органикалық химияның лабораториялық сабақтарына қолданба». Шымкент 2005.
5. Патсаев А.К., Шитыбаев С.А. «Бейорганикалық және физколлоидтық химияның тәжірибелік-зертханалық сабақтарына қолданба». Шымкент 2006.
6. Патсаев А.К., Сабирова Г.А., Серимбетова К.М., Бухарбаева А.Е., Туребекова Г.А. «Химия» пәнінен медколледждің 1 курс студенттеріне арналған оқу-әдістемелік құрал, 2011ж.
4.1.2 Қосымша әдебиеттер: Б.
1. Зайцев О.С. «Химия». – М., «Академия», 2008.
2. Келина Н.Ю., Безручко Н.В. «Общая и неорганическая химия в таблицах и системах». 2008.
3. Пустовалова Л.М., Никанорова И.Е. «Общая химия». – Ростов-на-Дону «Феникс».2008.
4. Коровин Н.В. «Общая химия». – М., Высшая школа 2008.
5. Волков Н.И., Мелихова М.А. «Химия». – М., «Академия», 2007.
6. 5. Тюкавкина Н. А., Бауков Ю. И., Биоорганическая химия. М., Дрофа, 2005.
6. Ершов Ю.А . Общая химия. Биофизическая химия. Химия биогенных элементов.М ВШ, 2003
7. Равич- Щербо М. И., Новиков В.В. Физическая и коллоидная химия М.,2001.
4.2.Көрнекті құралдары мен ОТҚ :
1. Д.И.Менделеевтің периодтық системасы.
2. Металдардың электрохимиялық қатары.
3. Ерігіштік таблицасы.
4. Оқытудың мультимедиялық құралдары.
5. Химиялық ыдыстар және құралдар
6. Химиялық реактивтер
4.3. Тест тапсырмалары:
1. 40гр глюкоза мен 200гр су бар ерітіндідегі , глюкозаның маасалық үлесін көрсетіңіз: |
0,16
|
0,32
|
2,4
|
46,6
|
3,5
|
Достарыңызбен бөлісу: |