ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНДАҒЫ ЖАНУАРЛАР БРУЦЕЛЛЕЗІНІҢ ПАЙДА БОЛУ ЖӘНЕ ТАРАЛУ ҚАУПІ
Бруцеллез – созылмалы өтетін, іш тастау, шуы түспеу, эндометрит, орхит және тірек-қимыл жүйесінің бұзылуымен ерекшеленетін жұқпалы ауру.
Жануарлар ауруларының 2014 жылы 6-айда жалпы тіркелген ошақтары - 209
Бруцеллезді түбірімен жою неге қиын?
Түраралық қозғалысқа қабілетті бруцеллалардың бірнеше түрлілігі;
Бруцеллалардың жоғары жұққыштығы;
Горизонтальді және вертикальді жұғу жолдарының болуы;
Сыртқы ортаға жоғары төзімділігі;
Физиологиялық жағдайдың инфекциялық ағымға әсері;
Әсерлі медикаментозды терапияға тосқауыл болатын жасушаішілік паразиттілік.
Бруцеллездің паразитарлық жүйесінің айрықша белгілері
- Полигостальділік- табиғи иесінің көп сандылығы ( Қан сорғыш кенелердің 33 түрі, омыртқалы жануарлардың 60 аса түрінің бруцеллезге икемділігі зерттеушілермен дәлелденген.)
- Қоздырғышты бөлу жолдарының көптүрлілігі (сүт, зәр, тастанды төл т.б.)
- Қоздырғыштың эволюциялық ерекшеліктері (қоздырғыштың басқа жануар түрлеріне қозғалысының мүмкіндігі)
Қоздырғыштардың ауруға бейім ағзаға ену жолдарының көптігі: алиментарлы, жанасу арқылы, жыныстық жолмен, аэрогенді.
Қоздырғыш тұрақтылығы
Сүт өнімдерінде – 7- 60 күн;
Ет өнімдерінде – 3-5 ай;
Су, жем, қи, төсеніштерде 4 – айға дейін.
Қоздырғыш плацентадан өтіп, іштегі төлге жұғады.
Бруцеллездің клиникалық белгілері:
МІҚ –да түсік тастау
Қойда түсік тастау
бурсит
орхит
Көңді мал қораға жақын жинақтау
Қоздырғыштың берілу факторы мен менханизмі
Жануарларды пайдаланылған төсенішпен қоршалған жайылым ауласында ұстау.
Антисанитариялық жағдайда төл алу
Бруцеллез кезінде қоздырғыштың берілуінде қоршаған ортаның барлық элементтері қатысады. (астау мен жем, су, тұрақ, төсеніш, көң, транспорт, үй-жайдың барлық элементтері, қарау құралдары– сыпыртқы, күрек, айыр, ыдыс және өзге де құрал-саймандар мен киім).
Қоздырғыш көзіне байланысты жануарлар бруцеллезінің туындауы мен таралуы қаупінің критериі
1. Облыстың ауылдық аумақтарында ауылшаруашылығы жануарларын диагностикалық зерттеулердің толық қамтымауы.
2. Жануарларды уақытылы оқшауламау және союға өткізбеу.
3. Ауыл шаруашылығы жануарларын бірдейлендіру мен мәлімет базасына енгізу жұмыстарының қажетті деңгейінде жүргізілмеуі ; жоғалту, биркалардың уақытылы ауыстырылмауы.
4. Қожалықта союға өткізілген ауру жануарлардың төлдерінің қалып қоюы.
5. Әр - түрлі бруцеллезге қолайсыз жердің жануарларын сау жануарлармен жайылымда бірге бағу (МІҚ, Уақ мал, Жылқы т.б.)
6. Ауыл шаруашылығы жануарларының бруцеллез бойынша эпизотиялық ахуалы айқындалмаған қожалық жануарларымен жайылым мен суғару орындарындағы жанасуы .
Қожалықты уақытылы қолаймыз деп жарияламау.
8. Бақылаусыз мал сатылымы.
Қоздырғыштың берілу механизміне байланысты жануарлар бруцеллезінің туындауы мен таралуы қаупінің критериі:
1. Мал басын ұстаудың, өсірудің қанағаттанарлықсыз ветеринариялық-санитариялық жағдайы. (қоршаулар, санитарлық өткізгіштер, дезинфекцилық өткел жоқ, жұмыс тобы арнайы киіммен жабдықталмаған, санитарлық күн өткізілмейді, фермалардың жануар асырайтын қора-жайлары зоогигиеналық нормаларға сәйкес келмейді.)
2. Жануарлар иелерімен қора жайларды санитариялық тазалау қажетті деңгейінде жүргізілмейді, ал кей бір жағдайларда мүлде жүргізілмейді. Жануар асырау обьектісі мен алаңынан көң уақытылы шығарылмайды.
3. Бруцеллез кезінде қоздырғыштың берілуінде қоршаған ортаның барлық элементтері қатысады. (астау мен жем, су, тұрақ, төсеніш, көң, транспорт, үй-жайдың барлық элементтері, қарау құралдары– сыпыртқы, күрек, айыр, ыдыс және өзге де құрал-саймандар мен киім).
Мал жаю кезінде қоздырғышты беру факторы ретінде мал жаю алаңының озі қатысады, суару аумағы, қамау, мал сауу құрылғылары.
6. Қаңғыбас иттер, жабайы жануарлар, кеміргіштер бруцеллезді кіргізудің не жұқтырудың себебі болуы мүмкін.
Сезімтал ағзаға байланысты жануарлар бруцеллезінің туындауы мен таралуы қаупінің критериі:
1. Жануарлардың жалпы ауруға тозімділігінің төмендігі, жануарлар ұстау мен азықтандырудың қанағаттанарлықсыздығы.
2. Бруцеллезге қарсы иммунитеттің болмауы.
3. Егуді (вакцина) дұрыс таңдамау мен қолдану шартының дұрыс орындалмауы.
Қауіптің жанама факторы:
1. Ауылды аймақтарда ветеринар мамандардың жеткіліксіздігі.
2. Қаңғыбас иттер мен мысықтарды аулау жұмысының қанағаттанарлықсыздығы.
3. Бруцеллез секілді антропозоонозды аурулардың алдын алу жұмыстары, профилактикалық сі-шаралары туралы халық арасында түсіндірме жұмыстарының дұрыс жүргізілмеуі.
4. Жануарлардың және жануар тектес азықтың қадағалаусыз қозғалысы мен өткізілуі.
5. Ауылды жерлерде өз қажеттілігіне немесе кейінгі өткізу мақсатында өз ауласында мал сою жағдайлары орын алуда.
Бруцеллез қаупі
Жайылымдық кезеңде әр-түрлі жануарларды бірге ұстау
Мал суару үшін ағымсыз суды пайдалану.
Ферманың антисанитариялық жағдайы, көңді залалсыздандыру мен тазалау жұмыстарының жүргізілмеуі.
Малдың түсік тастауы, негізгі себеп-БРУЦЕЛЛЕЗДІҢ ТАРАЛУЫ
Эпизоотиялық ахуалды сипаттайтын материал қорытындысы
негізінде, біз келесідей қорытынды мен ұсыныс жасаймыз
- Бруцеллез қоздырғышы ОҚО – да МІҚ мен уақ мал арасында кең тараған.
Бруцеллез қоздырғышы облыс аумағында МІҚ мен уақ мал арасында кең таралған. Алайда жануарлардың ауыру көрсеткіші қалыпты бола бермейді, эпизоотиялық аумақтылық байқалмайды.
- адамдардың ауыруы көбіне қой шаруашылығы дамыған және оның бруцеллезбен қолайсыз аумаққа жататын жерлерінде байқалуда.
- ветеринар мамандарға өжеттлік танытып диагностикалық зерттеу жоспарына таза мал басын қосуы тиіс. Диагностикаклық зерттеулер жануарларды жайылымға шығарғанға дейін әрі байлап ұстауға әкелерден алдын пісіп жетілген топтарды толық алуы керек. Бруцеллезге диагностикалық зерттеулерді жынысына жасына қарай айлап жоспарлау эпизоотиялық ахуалды қоздырады және эпизоотияға қарсы өткізілетін іс-шаралардың тиімділігіне әсер етпейді.
- бруцеллезге қолайсыз аумақтар ресми статистика бойынша нақты жағдайға сәйкес келмейді әрі қажет болған жағдайда оқшаулау іс-шаралары мен тиісті түзетулерді қолдануды талап етеді.
- Сауықтыру іс-шаралары бруцеллезбен күрес жүргізу стратегиясы бұзылған аумақтарда, ауру жануары бар барлық отарларға жүргізілмейді. Жұмыс тек алғашқы тексерулер негізінде жануарларды санитариялық союмен, көбінесе қайта зерттеулерсіз және аурудың қоздырғышын боліп алусыз жасалудан тұрады.
Оң нәтиже көрсеткен жануар анықталған жағдайда, әсіресе қолайлы деп танылатын қожалықтарда қайта зерттеу жұмыстары жүргізілмейді, яғни жануарлар отарынан теріс нәтиже алмайынша қайта зерттеу жоспарының болмауына байланысты тексерілмейді. Облыс көлемінде мұндай өтірік қолайлы аумақтарда ауру жануарлар саны көптеп табылуда.
- Кей бір аумақтарда МІҚ мен уақ малды, төлдерді бірдейлендіру жұмыстары қанағаттанарлықсыз жүргізіледі, және бұл жағдай сауықтыру іс-шараларының тиімділігін тежейді.
- Оқшаулау және анықталған ауру жануарларды сою іс-шаралары қоздырғышты тоқтатуға ықпал етпейді. Бұл аумақтық инспекциялардың және ветеринария болімдерінің іс-әрекеттерінің ауру жануарларды уақытында иеліктен шығару жерлерінде ведомствоаралық келіспеушілігі, оң әсер берген жануарларды сою және қайта өңдеудің, жануарлар иелеріне өнім үшін төлемді уақытылы төлеудің нақты қалыптастырылған механизмінің болмауы.
- ветеринариялық-санитариялық обьектілерде және арнайы үй жайларда (мал сою бекеті, шұжық цехы) ауру мал шикізатын қайта өңдеуге арналған қайта өңдеу кәсіпорындарының жеткіліксіздігі не жоқтығы.
- бруцеллез қоздырғышының инфекция көзінен сезімтал жануарларға берілу факторы мен механизмін жою іс-шаралары жеткіліксіз ұйымдастырылады. Шартты қолайлы мал шаруашылығы субъектілері мен жеке аумақтарда ауру жануарлар анықталған жағдайда дезинфекциялау жүргізілмейді немесе жеткіліксіз жүргізіледі. Іс-жүзінде оның сапасын ешкім қадағаламайды. Барлық дәрежедегі лабороториялардың мәліметі бойынша, дезинфекциялаудың сапасын қадағалау жұмыстары тым аз жүргізіледі.
- Бруцеллезге шектес қолайсыз аймақтарда жануарларды еркін алып-сату, қадағалаусыз жануарлар қозғалысы және олардың шаруашылыққа тексерусіз, ветеринариялық қызметтің рұқсатынсыз кіргізілуі.
- Облыс көлемінде, әр ауданға бруцеллезге қарсы іс-шаралардың кешенді жоспарын ұйымдастыру қажет. Жоспарда кешенді ұйымдастырушылық-шаруашылық, ветеринариялық-санитариялық және арнайы ветеринариялық іс-шараларды қамтамасыз ету керек.
- бруцеллезбен күрес жүргізудің маңызды бөлігі сезімтал мал басымен профилактикалық жұмыстар жүргізу болып табылады, оның іщінде негізгісі спецификалық профилактика, яғни бруцеллезге қарсы егу жұмыстары (вакцинация).
Осыған байланысты жануарлар популяциясында иммунды дәреже құру мақсатында егу жұмыстарын ендіру қажет. Арнайы ветеринариялық іс-шаралар әзірлеу кезінде МІҚ мен уақ малды орынды иммундеуді орнатып, спецификалық профилактика құралын, әр-бір қолайсыз аймақ жағдайына қарай егу тәсілін анықтау.
Қоздырғыштардың ауруға бейім ағзаға ену жолдары: алиментарлы, жанасу арқылы, жыныстық жолмен, аэрогенді.
Қоздырғыш тұрақтылығы
Сүт өнімдерінде – 7- 60 күн;
Ет өнімдерінде – 3-5 ай;
Су, жем, қи, төсеніштерде 4 – айға дейін.
Көңді мал қораға жақын жинақтау
Қоздырғыштың берілу факторы мен менханизмі
Жануарларды пайдаланылған төсенішпен қоршалған жайылым ауласында ұстау.
Антисанитариялық жағдайда төл алу
Бруцеллез кезінде қоздырғыштың берілуінде қоршаған ортаның барлық элементтері қатысады. (астау мен жем, су, тұрақ, төсеніш, көң, транспорт, үй-жайдың барлық элементтері, қарау құралдары– сыпыртқы, күрек, айыр, ыдыс және өзге де құрал-саймандар мен киім).
