Әдістемелік нұсқау хат ǀ 2019-2020 оқу жылы

89 

Әдістемелік нұсқау хат ǀ 2019-2020 оқу жылы 

 

 

білу өте маңызды. Көрнекті емес жағдайларды міндетті түрде негіздеу қажет. 

Мысалы,  теңдеудің  екі  жағын  квадраттауды  түсіндіру,  квадрат  теңдеудің 

жалпы  формулаларын,  тригонометрия  формулаларын  және  т.б.  жазу  қажет 

емес. Бірақ бөгде түбірдің болуын, түбірлердің болмауын, жазық фигураның 

ауданын  және  дененің  көлемін  табуды  суретте  қосымша  сызықтарды 

жүргізуді және т.б. міндетті түрде негіздеп көрсету қажет.  

Алгебра  және  анализ  бастамалары  бойынша  емтихан  жұмысын 

бағалауға төмендегідей ұсыныстар жасалады.  

 

15-кесте – Жазба емтихан жұмысын бағалау 

 

«5» 

«4» 

«3» 

«2» 

Жұмыс  толығымен 

орындалған: 

5  (ҚГБ),  6  (ЖМБ, 

тереңдетіп 

оқыту) 

тапсырма 

Жұмыста  4  (ҚГБ),  4 

немесе  6  (ЖМБ, 

тереңдетіп 

оқыту) 

тапсырма 

дұрыс 

орындалған 

(деңгейіне 

байланысты емес) 

Жұмыста 

3 

тапсырма 

дұрыс 

орындалған 

(деңгейіне 

байланысты емес) 

Тапсырмалардың 

жартысынан 

көбі 

орындалмаған 

Жұмыста 

математикалық 

қателер жоқ 

Бір 

қате 

немесе 

түрлендірулер  мен 

есептеулерде, 

суреттер 

мен 

графиктерде  екі-үш 

кемшіліктер 

жіберілген 

Екі-үш  қате  немесе 

түрлендірулер  мен 

есептеулерде, 

суреттер 

мен 

графиктерде 

үш-

төрт 

кемшіліктер 

жіберілген, 

бірақ 

білім 

алушы 

міндетті  білім  мен 

білікті меңгерген. 

Білім 

алушының 

тақырып 

бойынша 

міндетті  білім  мен 

біліктігін 

меңгермегенін 

көрсететін 

үштен 

артық 

қате 

жіберілген 

Материал 

мазмұнының 

логикалығы 

және 

толықтығы 

Материалды 

баяндауда 

жекелеген 

дәлсіздіктер 

жіберілген 

Материалды 

баяндау 

логикасы 

бұзылған,  материал 

толығымен 

ашылмаған 

Материалды  баяндау 

логикасы бұзылған 

 

Алгебра  және  анализ  бастамалары  бойынша  емтихан  жұмысын 

рәсімдеу 

Емтихан  жұмысын  рәсімдеуде  емтихан  тапсырмаларын  орындау 

барысында келесі  талаптар сақталуы тиіс:  

- есептің шығарылуының дұрыстығы;  

- есептің шығарылуының негізделуі;  

- есептің шығарылуының толықтығы; 

- есептің шығарылуының тиімділігі; 

- емле ережесінің сақталуы. 

Суреттер, кестелер, графиктер және т.б. қаламмен салынады.  

 

Информатика 

 

90 

Әдістемелік нұсқау хат ǀ 2019-2020 оқу жылы 

 

 

2019-2020 оқу жылындағы 11 сыныптағы информатиканы оқыту жалпы 

және орта білімнің 10-11 сыныптарына арналған жаратылыстану-математика 

бағытындағы  оқу  жоспарына  және  2013  жылы  жалпы  орта  білім  берудің 

әлеуметтік-гуманитарлық  бағытының  10-11  сыныптарына  арналған  оқу 

жоспарына сәйкес жүзеге асырылады. 

Информатика  пәнін  оқудың  мақсаты  жаратылыстану  математикалық 

бағыттың  11  сыныптарында  визуальды  программалаудың  теориялық 

негіздері мен қазіргі заманғы ақпараттық технологияларды меңгеру, сондай-

ақ  олармен  жұмыс  істеудің  практикалық  дағдыларын  меңгеру  болып 

табылады.  Проблемаларды  шешуде  жүйелік  және  алгоритмдік  ойлауды 

дамытуға  бағытталған,  осы  жұмыстың  тікелей  жалғасы  практикада  жұмыс 

жасау болып табылады. 

Әлеуметтік-гуманитарлық  деңгейдегі  11-сыныпта  информатика  пәнін 

оқып  үйрену  мақсаты  заманауи  ақпараттық  технологиялардың  теориялық 

негіздері  бойынша  жүйені  меңгеру,  оқушылардың  ақпараттық  мәдениетін 

дамыту,  ақпараттық-коммуникациялық  технологияларды  қолданудың  нақты 

дағдыларын  игеру,  соңғы  ақпараттық-коммуникациялық  технологияларды 

үнемі  жетілдіруге  ұмтылуды  ынталандыру  болып  табылады.  когнитивтік 

және  интеллектуалды  қабілеттерін  дамыту.  Мұнда  компьютерлік  ғылымды 

зерттеу  ақпараттық-коммуникациялық  технологияларды  тереңірек  зерттеуге 

бағытталған..  

Компьютерлік  ғылымды  11  сыныпта  оқыған  кезде  дифференциалды, 

белсенділікке  негізделген,  оқушыға  бағытталған  және  жүйелік  тәсілдерді 

қолдану ұсынылады.. 

Оқушыларды  11  сыныпта  оқыту  деңгейі  пәндік,  жеке  және  жүйелік 

жұмыс  нәтижелерін  қамту  арқылы  бағаланады.  Пәннің  нәтижелері  екі 

бағытта  көрінеді:  олар  білуі  керек  және  болуы  керек.  Жеке  тұлғаның 

қасиеттерін  одан  әрі  дамыту  және  жүйенің  жұмыс  нәтижелерін  алу 

мақсатында  проблемалық  оқытуды,  оқушылардың  жобалық  әрекетін, 

дифференциалды тәсілдерді, белсенді оқыту әдістерін, соның ішінде мұқият 

іріктелген  міндеттер  мен  іс-әрекеттер  арқылы  оқушыларды  дамытуды 

жалғастыру ұсынылады.  

Сыныпты  2  топқа  бөлу  қалалық  жалпы  білім  беру  ұйымдарында  24 

және одан да көп оқушыларды, ал ауылдық жерлерде  - 20 және одан да көп 

оқушыларды,  ал  шағын  мектептерде  кемінде  10  оқушы  қамтитын  сыныпта 

өткізіледі. 

 

«ЖАРАТЫЛЫСТАНУ» БІЛІМ САЛАСЫ 

 

Жаратылыстану  –  табиғат  заңдылықтары  мен  құбылыстары  туралы 

ғылым.  Жаратылыстану  біртұтас  жүйе  ретінде  қарастыруға  болатын  табиғи 

құбылыстар  мен  объектілердің  әртүрлі  қасиеттері  туралы  сұрақтарды  кең 

ауқымда қамтиды. Табиғатты зерттеу қоршаған әлемді тануға деген адамның 

өзіндік  талпынысы болды және практикалық іс-әрекетінің негізіне айналды. 

Негізгі  түсініктер,  құбылыстардың  өзгеру  заңдылықтары  туралы  өзіндік 

91 

Әдістемелік нұсқау хат ǀ 2019-2020 оқу жылы 

 

 

ұғым,  табиғат  заңдарын  қолдану  тәсілдері  оны  зерттеу  кезінде 

туындады.Қазіргі  уақытта  жаратылыстану  ғылымы  белсенді  әрекеттердің 

өрісі болып табылады және оларға негізделген заманауи технологиялар адам 

өмірінің  жаңа  бейнесін  қалыптастырады.  «Жаратылыстану»  білім  саласы 

заманауи  жаратылыстанудың  негізгі  дүниетанымдық  және  әдіснамалық 

принциптерін,  олардың  басты  бағыттары  және  әлемнің  жалпы  бейнесіндегі 

жалпы мәдени жағдайын зерделейді. 

Жалпы  орта  білім  деңгейіндегі  «Жаратылыстану»  білім  саласы  оқу 

пәндерінің  мазмұны  дүниетанымдық  сипатымен  ерекшеленеді,  сонымен 

қатар  білім  алушылардың  бойында  табиғат,  табиғи  құбылыстар,  процестер, 

заңдылықтар  туралы  түсініктерін,  Жер  адам  өмір  сүретін  планета  ретінде, 

әлемнің ғылыми бейнесінің астрономиялық құрамы туралы кешенді, жүйелі 

және әлеуметтік-бағытталған көзқарастарын дамытады. 

Оқытудың  мақсаты  -  органикалық  дүниенің  құрылысы  мен  тіршілік 

әрекеттерінің  ерекшеліктері  туралы  және  білім  алушыларда  тірі 

организмдердің жасушаға дейінгі құрылысы, тіршіліктің құрылым деңгейлері 

және биологиялық әртүрлілігі Жер табиғатындағы тұрақты дамудың бейнесі 

екендігі туралы негізгі түсінік қалыптастыру. 

Оқытудың  міндеттері  –білім  алушыларда  органикалық  дүниені  оқып 

білуге  танымдық  қызығушылықты  дамыту  және  білім  алушыларда 

география, химия, физика, математика және басқа да «Жаратылыстану» білім 

саласындағы пәндерді оқып меңгеруге негіз болатын түсініктер мен тіректік 

білімдерді қалыптастыруға қажетті жағдай туғызу.  

«Жаратылыстану» білім саласы құрамына география, биология, физика, 

химия пәндері кіреді, оларға бөлінген оқу жүктемесінің көлемі төмендегідей: 

«География»  

қоғамдық-гуманитарлық бағытында:11-сыныптарда – аптасына 1 сағат, 

оқу жылында – 34 сағат; 

жаратылыстану-математикалық  бағытында:11-сыныптарда  –  аптасына 

2 сағат, оқу жылында – 68 сағат. 

 «Биология»  

қоғамдық-гуманитарлық бағытында:11-сыныптарда – аптасына 1 сағат, 

оқу жылында – 34 сағат; 

жаратылыстану-математикалық  бағытында:11-сыныптарда  –  аптасына 

2 сағат, оқу жылында – 68 сағат. 

 

«Физика» 

қоғамдық-гуманитарлық бағытында:11-сыныптарда – аптасына 1 сағат, 

оқу жылында – 34 сағат; 

жаратылыстану-математикалық  бағытында:11-сыныптарда  –  аптасына 

2 сағат, оқу жылында – 68 сағат. 

 «Химия» 

 

қоғамдық-гуманитарлық бағытында:11-сыныптарда – аптасына 1 сағат, 

оқу жылында – 34 сағат; 

92 

Әдістемелік нұсқау хат ǀ 2019-2020 оқу жылы 

 

 

жаратылыстану-математикалық  бағытында:11-сыныптарда  –  аптасына 

2 сағат, оқу жылында – 68 сағат. 

 «Жаратылыстану»  білім  саласы  пәндерінің  оқу  бағдарламаларында 

білім  алушылардың  тәжірибелер  және  эксперименттер  жасау  дағдыларын 

дамыту 

мақсатында 

практикалық 

және 

зертханалық 

жұмыстар 

қарастырылған (44,45- кестелер).  

 

16-кесте  –  11-сыныптарда  «Жаратылыстану»  білім  саласы  пәндері 

бойынша жүргізілетін тәжірибеге бағытталған жұмыс түрлері және көлемі 

 

Пәндер  

11 – сынып  

Зертханалық 

жұмыстар 

Практикалық 

жұмыстар 

ЖМБ 

Биология  

2 

- 

Химия  

6 

4 

География 

 

 

ҚГБ 

Биология  

2 

- 

Химия  

8 

2 

География 

 

 

 

17-кесте  –11-сыныптарда  физиканы  оқыту  барысында  жүргізілетін 

тәжірибеге бағытталған жұмыс түрлері және көлемі. 

 

Бағыты 

ҚГБ 

ЖМБ 

сыныптар 

11 

11 

зертханалық жұмыстар 

6 

6 

практикалық жұмыстар 

 

20 

бақылау жұмыстары 

2 

4 

физикалық практикумдар 

 

10 

 

Оқыту  процесінің  басты  мақсатыбілім  алушылардың  оқу  пәндері 

бойынша  алған  білімдерін  күнделікті  өмірде  қолдану  және  тәжірибеге 

бағытталған біліктілігі мен дағдыларын дамыту болып табылады. 

Сабақта  жүргізілетін  практикалық  және  зертханалық  жұмыстар 

талдауға,  жинақтауға,  бағалауға,  болжауға,  есептеуге,  түсіндіруге, 

құбылыстар  мен  процестердің  сапалық  және  сандық  сипаттарын  анықтауға, 

жобалық  тапсырмалар  орындауға,  тәжірибелер  және  эксперименттер  жасау 

дағдыларын қалыптастыруға бағытталған. 

Мұғалімдерге  білім  алушылардың  зерттеушілік  қабілеттерін  дамыту 

үшін: 

− 

жаратылыстану 

ғылымдарының 

қоршаған 

ортаға, 

адам 

қызметінің  экономикаға,  технологияға,  әлеуметтік  және  этикалық  ортаға 

әсерін  түсіну;  оқу,  жобалау-зерттеушілік,  эксперименттік,  сабақтан  және 

93 

Әдістемелік нұсқау хат ǀ 2019-2020 оқу жылы 

 

 

сыныптан  тыс  іс-әрекеттер  барысындағы  қауіпсіздікті  сақтап  жұмыс  істеу 

дағдыларын қалыптастыру; 

− 

оқу, жобалау-зерттеушілік, шығармашылық іс-әрекетке, өздігінен 

білім алуға талпынулары үшін қажетті жағдайлар жасау; 

− 

тірі  жүйелерге,  маңызды  классикалық  және  заманауи 

жетістіктерге қатысты ғылыми танымдық әдісін меңгерту; 

− 

адамның  қызметі  және  табиғи  себептердің  ықпалының 

нәтижесінде  олардың  өзгерістері  мен  жүйелердің  құрылымы,  жұмыс  істеуі, 

дамуы туралы білімді меңгерту; 

− 

пәнді  бейінді  оқыту  негізінде  білім  алушылардың  болашақ 

мамандығын өз бетімен таңдауға дайындау; 

− 

өздігінен жұмыс істеу дағдыларын дамыту ұсынылады..  

Практикалық  және  зерттеушілік  жұмыстар,  зертханалық  тәжірибелер 

орындау,  эксперименттер  және  эксперименттік  есептер  шығару,  жобалар 

орындау,  модельдер  құрастыру  барысында  табиғи  және  әлеуметтік-

экономикалық процестердің, құбылыстар мен заңдылықтардың мәнін түсіну 

тереңдетіледі.  Білім  алушылар  себеп-салдарлық  байланыстарды  көре 

білулері,  қоршаған  ортадағы  өзгерістерді  анықтай  алулары,  нақты 

жағдаяттардың  салдарынан  болатын  қауіпті  өзгерістердің  алдын-алу 

тәсілдерін ұсына алулары тиіс. 

Физика,  химия,  география  және  биология  пәндерінің  мұғалімдері 

кабинеттердің  жабдықталуын  және  оқытудың  электрондық  құралдарын 

ескере 

отырып 

практикалық 

және 

зертханалық 

жұмыстардың, 

практикумдардың  тақырыптарын  өз  беттерінше  таңдай  алады.  Зертханалық 

және  практикалық  жұмыстарды  орындау  барысында  (зертханалық 

жұмыстарға  арналған  дәптерде)  сыныптың  барлық  білім  алушыларының 

жұмыстары міндетті түрде бағаланады.  

Географиядан  сабақтарда  міндетті  түрде  өлкетану  аспектісі, 

зілзалалардың  қауіп-қатерін  азайту  және  қауіпсіздікті  сақтау  сұрақтары 

қарастырылуы тиіс.  

Осы білім саласы пәндерін зерделеу кезінде білім алушылар қоғамның, 

экономиканың және табиғаттың өзара байланысы туралы, Жерде тіршіліктің 

болуы  үшін  біздің  планетамыздың  атмосферасы  және  басқа  да 

қабықтарының  мәні,  оны  ластайтын  негізгі  ошақтар,  ластанудың  қоршаған 

ортаға және тіршілік процестеріне әсері, зиянды факторлардың әсерінен тірі 

табиғатты қорғау шаралары, табиғи ортаны өзгертудің (сонымен қатар, білім 

алушылардың өздері қатысатын жағдайларды қоса алғанда) апаттың салдары 

туралы  нақты  түсінік  алулары  тиіс.  Білім  алушылар  Жердің,  материктің, 

елдің,  өзінің  туған  өлкесінің  табиғат  кешеніндегі  өзара  байланысты  жақсы 

түсінулері тиіс. 

Білім  алушылардың  жеке  жобалық-зерттеу  жұмыстарының  үлгілік 

тақырыптары: 

– Судың сапасын жақсарту жолдары; 

– Жыралардың дамуын зерттеу; 

94 

Әдістемелік нұсқау хат ǀ 2019-2020 оқу жылы 

 

 

– Өлкенің өнеркәсіптерінде таза технологияларды дамыту жобалары; 

– Биогаз энергетикасы; 

– Жергілікті жердің гидрографиясын зерттеу; 

– Судың кермектігін анықтау; 

– Сағызды зерттеу; 

– Чипсыны зерттеу; 

– Шайдың сапасын зерттеу; 

– Сүттің сапасын зерттеу; 

– Темекіні зерттеу; 

– Сабынның сапасын зерттеу; 

– Адамның еңбекке қабілеттілігіне музыканың әсерін зерттеу; 

– Бөлме ауасының шаңмен ластануын зерттеу; 

– Ағаштар мен бұталардың қабығын зерттеу; 

–  Адам  денсаулығының  атмосфераның  жағдайына  тәуелділігін 

зерделеу; 

– Мектептегі жұмыс үстелдерінің жарықтануын зерттеу; 

– Өз пәтеріндегі энергияны үнемдеу мүмкіндіктерін зерттеу. 

Бұл  жоғары  сынып  білім  алушыларының  география,  физика,  химия, 

биологияны  зерттеудің  озық  тәжірибесінқалыптастыруға  мүмкіндік  береді, 

математикалық  және  ақпараттық  сүйемелдеулер  маңызды  құралдар  болып 

табылады. 

Бұл  мектептегі  жаратылыстану  ғылымын  тереңдетуге  және 

түрлендіруге,  жоғары  сынып  білім  алушыларын  одан  әрі  кәсіби  оқытуға 

дайындауға  және  инновациялық  өзгерістер  кезеңін  дамытуға  мүмкіндік 

береді. 

Сабақтарда  газеттердің,  журналдардың,  фильмдердің,  бейне-таспа 

материалдары,  веб-сайттар  мен  әдебиеттердің  материалдарын  қолдану 

ұсынылады. 

Пән  бойынша  академиялық  лексика  қалыптастыру  үшін  сабақта 

терминологияны  қолдану  жұмыстарын  жүйелі  жүргізіп  отыру  қажет.  Білім 

алушылардың  терминдерді  дұрыс  пайдалануын  қамтамасыз  ететін  ауызша 

және  жазбаша  тапсырмалар  қолдану  ұсынылады.  Білім  алушылардың  білім 

жетістігін бағалау барысында академиялық лексиканың дұрыс қолданылуына 

көңіл аудару қажет.  

Сапалық  және  сандық  есептерді  шешуге  тең  дәрежеде  көңіл  бөлу 

керек, өйткені құбылыстардың, процестердің терең мәнін түсіну және оларды 

шешу дағдыларын қалыптастыруға қол жеткізу қажет. 

Техника қауіпсіздігі ережелерін сақтай отырып барлық оқу құралдары 

және  техникалық  жабдықтарды  білім  алушылардың  дұрыс  пайдалануы 

маңызды  болып  табылады.  Біздің  мемлекетімізде  «жасыл»  экономикаға 

ауысу саласындағы саясат жүзеге асуда, осы үдерістің бөлігі ретінде қазірден 

бастап  білім  алушылардың  «таза»  болашақты  құруға  қадамдар  жасауын 

қамтамасыз  етуіміз  керек.  Сондықтан  мектеп  мұғалімі,  білім  алушыларға 

қоршаған  ортаны  қорғау  ісіне  өз  үлесін  қосуға  шақыруы  қажет.  Ол 

үшінтөменгі ұсыныстарды ұсынамыз: 

95 

Әдістемелік нұсқау хат ǀ 2019-2020 оқу жылы 

 

 

1. Жабдықты  ажыратыңыз!  Мысалы,  егер  сіз  бөлмеде  болмасаңыз 

бөлмедегі  жарықты  сөндіріңіз,  сондай-ақ  егер  оларды  сол  сәтте 

пайдаланбасаңыз құралдарды розеткада қосылған күйінде қалдырмаңыз. 

2. Синтетикалық  аспаптардан/құралдардан  бас  тартыңыз!   Біздің 

барлығымыз әр түрлі химикаттарды пайдаланумен жаңа тазалау құралдарын 

пайдалана  отырып,  ыдыс-аяқты  жууға  дағдыланғанбыз.  Дәл  осындай 

құралдар бірінші кезекте қоршаған ортаға, сондай-ақ адамның өзіне де зиян 

келтіреді. 

3.  Энергияны 

үнемдеңіз. 

Тіпті 

қазірден 

бастап 

үйге 

күн 

жылытқыштарын  сатып  алуға  және  орнатуға,  сондай-ақ  энергия  үнемдегіш 

шамдарды пайдалануға болады. 

4. Қоқысты  сұрыптауды  бастаңыз!  «Жасыл»  экономикаға  ауысудың 

маңызды  бағыттарының  бірі  қалдықтарды  кәдеге  жарату,  сондай-ақ  оларды 

қайталама өнім ретінде пайдалану болып табылады. 

5. Электрондық 

тасымалдағыштарды 

пайдаланыңыз! 

Қағазды 

пайдалану кесілген ағаштардың үлкен санын талап етеді. 

6. Экологиялық 

таза 

өнімдерді  сатып  алыңыз!  Бұл  біздің 

әрқайсымыздың денсаулық жағдайымызды айтарлықтай арттырады, сондай-

ақ экологиялық таза ауыл шаруашылығын құруға көмектеседі. 

7. Жаяу  көбірек  жүріңіз.  Пайдаланылған  газдар  табиғатты  ластаудың 

маңызды көздерінің бірі болып табылады. Пайдаланылған газдың шығуының 

сәл де болса азаюын біздің әрқайсымыз жасай аламыз. 

8. Браконьерлікке  жол  жоқ!  Адамдардың  заңсыз  әрекеттерінен 

өсімдіктер мен адамдардың сирек түрлері қазіргі кезде мүлде жоғалып кетті. 

Табиғаттың бірегейлігін сақтау – әрқайсымыздың міндетіміз. 

9. Табиғатты 

қорғайық!  Өзіңнен  кейін  қоқысты  қалдырмау, 

ағаштардың  бұтақтарын  сындырмау  немесе  гүлдердің  байламдарын  үзбеу 

сияқты  ережелерді  қарапайым  сақтау  табиғат  жағдайында  маңызды  көрініс 

табады. 

«Жаратылыстану»  білім  саласы  пәндері  сабақтарындағы  сын 

тұрғысынан  ойлау  келесі  дағдыларды  дамытуды  қарастырады:  мәнмәтінді 

есепке  ала  отырып  тыңдау,  бақылау,  талдау  және  жинақтау  арқылы 

дәлелдеуге  үйрену.  Сондықтан  білім  алушылардың  бақылау,  талдау, 

пайымдау  және  түсіндіру  дағдыларын  қалыптастыруларына  жағдай  жасау 

қажет. Ол үшін білім алушыларды: 

– пайымдау мен дәлелдеуді жіктеуге және жинақтауға; 

–  олар  туралы  негізгі  дереккөздерді  бағалауға  және  сәйкес  сұрақтар 

қоюға; 

–  тұжырымдамалар  және  қорытындылармен  қоса  алғанда  негізгі 

дереккөздерді салыстыруға және талқылауға; 

–  жеке  тәжірибесінің  молаюына  қарай  өзінің  көзқарастары  мен 

болжамдарын қайта қарауға қатыстыруға болады. 

География,  физика,  химия,  биология  сабақтарындағы  пәнаралық 

байланыстар  қоршаған  әлемдегі  процестер  мен  құбылыстардың  өзара 

байланысын  көрсете  отырып,  бір  пәнді  оқу  барысында  басқа  пән  бойынша 

96 

жүктеу/скачать 3,46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: