Оқулық Алматы, 013 Әож 911. (075. 8) Кбж 26. 82 я 73 м қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің «Оқулық»
жүктеу/скачать 3,12 Mb. Pdf көрінісі
|
mustafaev-landshafttar
| b
K ): b Q p Q c Q b Q b К − − = , мұндағы, b Q - өзеннің алқабындағы су ресурсы, км 3 немесе м 3 /с; c Q - өзеннің төменгі жағындағы экологиялық орнықтылықты қамтамасыз ететін, санитарлық өтім, км 3 немесе м 3 /с; p Q - ауылшаруашылық өндірістерге және өндірістік мекемелерге қажетті алынған судың шамасы, км 3 немесе м 3 /с; - өзен суының гидрохимиялық сапасының өзгеру тәртібі ( c K ): 178 e C Ce i С c К − = , мұнда е С - адамның табиғи-техникалық қызметіне дейінгі өзен суының табиғи минералдылығы (тұздылығы), г/л; i С - адамның табиғи-техникалық қызметі кезіндегі өзен суының табиғи минералдылығы (тұздылығы), г/л. - су көзіне өндірістен шыққан қайтарма суларды тастаған кездегі ( d K ): Qb dp Q d К = , мұнда dp Q - коллекторлық-кәріз және ақаба сулары, км 3 немесе м 3 /с. - суғармалы егістік жердің гидрохимиялық тәртібін бағалау кезінде ( s K ): i F s F s К = , мұнда Fs - суғармалы егістік жердегі тұзданған төменгі өнімді жердің ауданы, га. Сонымен, табиғи ресурстарды пайдаланудың қарқынын сипаттайтын көрсеткіштер белгілі бір деңгейде табиғи жүйенің өзгеру дәрежесін анықтауға мүмкіндік береді, онда агроландшафттардың техникалық бұзылысқа тап болу деңгейін сипаттайтын коэффициенттің шамаланған мәнін ( m K ) мына өрнек арқылы анықтауға болады : ∑ = = п i n i К m К 1 / , мұнда n - табиғи жүйенің техникалық бұзылысқа тап болған деңгейін анықтауға қабылданған, табиғи жүйенің бөлшектерінің саны. 179 Табиғи жүйенің техникалық бұзылысқа тап болған деңгейін анықтау үшін ( тн К ) жинақталған көрсеткішті пайдалануға болады. Ал ол мына өрнек арқылы анықталады [115]: i i K i п i П кт К 1 1 = − = , мұнда ( ) i K i i K − = exp - табиғи нысанның техникалық бұзылысқа тап болған деңгейінің қатынастық шамасы [47]. Сонымен, ұсынылған әдістемелік нұсқа агроландшафттың техникалық бұзылысқа тап болған деңгейін және табиғи ресурстарды экологиялық қауіпсіз пайдалану мөлшерін бағалау, өндірістік ресурстық сыйымдылығының төмендегенін және оның экологиялық тұрғыдан жақсарғанын, адамның табиғи-техникалық қызметінің нәтижесінде, техникалық бұзылысқа тап болған табиғи жүйедегі табиғи жүрістерді басқару және жоспарлаудың әлемдік көзқарастағы жаңа әдістемесін құруға мүмкіншілік береді. Агроландшафттардың топырақ-экологиялық жағдайына жүргізілген талдау, табиғи жүйеге түсірілетін техникалық жүктемелердің деңгейін мынадай топқа бөлуге мүмкіндік берді [46]: 1. Табиғи жүйеге түсірілген техникалық жүктеменің оңтайлы шамасы ( 30 . 0 ≤ кт К ) – бұл табиғи және табиғи- техникалық құрастырушылардың күрделі, ұзақ немесе салыстырмалы түрдегі қысқа уақыттағы жүрістердің жиынтығының нәтижесі, ал ол агроландшафттың ыңғайлы экологиялық жағдайын қамтамасыз етеді немесе нашарлау жүрісін төмендетеді. 2. Табиғи жүйеге түсірілген техникалық жүктеменің қанағаттандырарлық шамасы ( 65 . 0 3 . 0 − = кт К ) – бұл табиғи және табиғи- техникалық құрастырушылардың күрделі, ұзақ немесе салыстырмалы түрдегі қысқа уақыттағы жүрістердің жиынтығының нәтижесіндегі жүйенің қызметінің орнықтылығының бұзылуы, ал ол агроландшафттардың динамикалық немесе экологиялық теңгермелік жағдайын бұзады. 180 3. Табиғи жүйеге түсірілген техникалық жүктеменің шиеленіскен жағдайы ( 65 . 0 ≥ кт К ) – бұл табиғи және табиғи- техникалық құрастырушылардың күрделі, ұзақ немесе салыстырмалы түрдегі қысқа уақыттағы жүрістердің жиынтығының нәтижесіндегі агроландшафттардың күрделі өзгеріске түскендігін немесе адам өмір сүретін ортаның жалпы нашарлағанын көрсетеді. Сонымен, қазіргі жағдайдағы егістік жүйесінің қатынасын, ауылшаруашылық және мелиоративтік қызметтерді сақтаған жағдайдағы, болашақта агроландшафттардың табиғи жүрістерінің өзгеру бағытын бағдарлауға мүмкіншілік бере отырып, оның болашақтағы жағдайы туралы оларға тән ақпараттық мәліметтер алуға болады. Мұндай ақпараттардың мазмұны және оның шындық деңгейі, көп жылғы ауыл шаруашылығының егістік жүйесіндегі тәжірибелік мәліметтерді, теориялық және өндірістік зерттеулердің нәтижесін талдау арқылы құрылған табиғи жүрістердің өзгерісін бағалауға арналған әдістемелік нұсқаларға негізделуі қажет. жүктеу/скачать 3,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|