Оқулық Алматы, 2013 Əож кбж қ Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»
жүктеу/скачать 3,79 Mb.
|
kabysheva-topyraktanu
| Тау жыныстарының орташа химиялық құрамы. Тау жыныстарындағы химиялық элементтердің Кларк үлестеріне бай- ланысты олар:
Мол элементтер, кларк көрсеткіштері – n10-n10-2 Аз элементтер, кларк көрсеткіштері – n10-2-n10-.3 Өте аз элементтер, кларк көрсеткіштері – n10-3-n10-5 Тау жыныстарының орташа химиялық құрамы, % есебімен, бо- лып үш топқа бөлінеді (А. П. Виноградов, 1962; М. А. Глазовская, 1981 оқулығынан). Мол элементтер (n10-n10-2):
Аз элементтер (n10-3-10-5): Lі, Ве, В, N, Sе, Ү, Сг, Ni, Са, Zn, Са< Рb, Сa, Nb, V, Lа< Nd, Тһ< Rb, Gе, Аз, Вг, Мо, Sn, Сs, W, U, Сd, Sn, Sb, Өте аз элементтер (<10-5): Sе, Рd. Аg, Те, Re, Нg, Ві, Rd, т.б. Сонымен, тау жыныстарындағы негізгі үлестерді О, Si, Al құрайды, олар 84.05% алады. Оларға тағы Fe, Са, Na, К, мен Мg-ді қоссақ, сегіз элементтердің үлесіне тау жыныстарының 98,87%-ы тиеді. Ал енді оларға қалған 10 элементті қоссақ барлығының мөлшері 99,82% құрады. Бұл элементтердің барлығының (18) мол элементтер аттарына ие болғандарымен, тау жыныстары құрамындағы үлестерінің алшақтығын көрсетеді. Ал аз элементтер мен өте аз элементтерден (78) тау жыныстарының үлесіне бар болғаны 0,18% ғана тиесілі. Дегенмен тау жыныста- рында, одан түзілген топырақтарда майда элементтердің үлестері өте аз болғанымен, олардың тірі организмдердің тіршілігі үшін маңызы үлкен. Топырақтар түзілу құбылыстары нəтижесінде жалпы тау жыныстарының құрамын сақтай отырып, оған көптеген элементтердің кларктары жөнінде өзгерістер енгізеді. Мəселен, топырақтағы оттегі мөлшері тау жыныстарындағы 47% орнына 55%, сутегі 0,15% орнына 5%. Көміртегі 0,023% орнына - 0,1%, фосфор 0,1% орнына 0,5%, т.б. жүктеу/скачать 3,79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|