Оқулық Алматы, 2014 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»

343
Өлшендінің барлық дəндерін алмаспен кеседі жəне қарақұмық стандар-
тында сипатталған белгілерге сəйкес бүлінген дəндерді бөліп алады.
Қарақұмықтың қабықшалары мен ядро бөлшектері бар бүлінген 
дəндерін өлшейді. Бүлінген дəндердің пайыздық мөлшерін: 
Х
бүл
=m
бүл
*m
т.д/5
формуласы бойынша есептейді.
Мұндағы, m
бүл 
– 10 г өлшендідегі бүлінген дəндердің массасы,г;
mт.д– 50 г өлшендідегі шөп шалаң жəне дəнді қалдықтардан 
тазартылғаннан қалған дəн массасы,г.
Бүлінген дəндердің жалпы пайызы:
Х
бүл(жалпы)
=2m
бүл
*Х
бү
л
формуласы бойынша есептеледі:
Мұндағы, m
бүл
– 50 г өлшендідегіанық бүлінген дəндердің массасы, г
Нəтижелерді жазу:
m
бүл
=_________________________________________________г.
Х
бүл
=___________________________________________________%.
m
т.з
=___________________________________________________г.
Барлық бүлінгендер Х
бүл
=__________________________________г.
Барлық шөп-шалаң қалдық =______________________________%.
Қарақұмық үшін бүлінген дəндер мөлшерін есептеу мысалы:
50,0 г қарақұмық өлшендісін талдау кезінде анықталды:
Шөп-шалаң қалдық – 0,85 г, соның ішінде 0,12 г анық бүлінген 
ақталған дəндер;
Дəнді қалдықтар – 1,15 г.
10,0 г қосымша өлшендіден тағы да 0,11 г бүлінген дəндер бөлініп 
алынды.
Есептеу
1. Шөп-шалаң жəне дəнді қалдықтардан тазартылған қарақұмықтың 
массасы:
50,0 – (0,85 – 1,15)=48,00 г.
2. Бүлінгендері анық емес дəндердің құрамы:
Хбұз=0.11*48.00*100/10*50=1.06 %.

344
3. Бүлінген дəндердің жалпы мөлшері:
Х жалпы бұз.=(0.12*100/50)+1,06=1.12 %.
6. Қабықтылықты анықтау:
Қабықтылық деп дəндегі гүлді қабықтардың пайыздық мөлшерін 
айтады (қарақұмықта – жемістік қабықтар).
Қабықтылық сапа көрсеткіші ретінде үлкен мəнге ие; қабықтылық 
артқан сайын, дəндердегі ядро құрамы төмендейді, сондықтан өнім 
шығымы азаяды.
Тəжірибені өткізу үшін 50 г өлшендіні шөп-шалаң жəне дəнді 
қалдықтардан ажыратады. Қалған таза дəндерден 2,5 г-нан екі өлшенді 
бөліп алады.
Қарақұмық дəндерінен қабықты қолмен ажыратады. Қарақұмықтың 
ядросы морт сынғыш болады, ол дəнге механикалық əсер еткенде тез 
бұзылады.
Қарақұмық өлшендісін фарфор ыдысқа салады жəне сəл басып, 
ядроны пестикпен тазартады. Ядро бөлшектерін електе елеп алады. 
Алынған қабықты өлшейді жəне алынған өлшендіге қатысты пайызбен 
көрсетеді ( қабықтың массасын 40-қа көбейтеді).
Екі анықтаудың арасындағы айырма 1,0 пайыздан аспауы керек.
Талдау нəтижелерін жазу:
Өлшенді массасы =________________________________________г.
1-өлшендідегі қабықтың массасы = _________________________г.
2-өлшендідегі қабықтың массасы = ________________________г.
1-өлшендідегі қабықтылық =_______________________________%.
2-өлшендідегі қабықтылық = ______________________________%.
Нақты ауытқу = __________________________________________%.
Рұқсат етілген ауытқу = __________________________________%.
Орташа қабықтылық = ____________________________________%.
Қарақұмықтың қабықтылығын есептеудің мысалы:
1-өлшендідегі қабық массасы – 0,56 г;
2-өлшендідегі қабық массасы – 0,58 г.
Қабықтылықты есептейміз:
П1=mпл1*40=0,56*40=22.40%;
П2=mпл2*40=0,58*40=23,20%.
Нақты ауытқу =23,20-22,40=0.80%.
Рұқсат етілген ауытқу 1.0%;
Пср=П1+П2/2=22,40+23,20/2=22.8%.

345
98-кесте

жүктеу/скачать 3,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: