Оқулық Жалпы редакциясын басқарған профессор Т. М. Досаев

54 
 
 
 
Нуржігіт Алтынбеков 
-
 
n. opthalmicus 
(
n. trigeminus
-тің 1 - 
тармағы
) 
-
 
n. abducens 
(VI-жұп) 
Дөңгелек тесік, 
foramen rotundum 
- n maxiillaris 
(
n. trigeminus
-тің 2 - 
тармағы
) 
Үлкен тасты нерв 
өзегі саңылауы, 
hiatus 
canalis n.petrosi 
majoris 
- r.petrosus (a. 
maxiillaris
-тің 
a.meningeа media
- 
сынан
) 
- n. petrosus major 
(
n.facialis
-тің 
тармағы
) 
Кіші тасты нерв өзегі 
саңылауы, 
hiatus 
canalis n.petrosi 
minoris 
- a. tympanica 
superior (a. 
maxiillaris
-тің 
a.meningeа media
- 
сынан
) 
- n. petrosus minor 
(
n.glossopharyngeus- 
тің 
n. tympanicus-
інің 
жалғасы
) 
Ескерту: жыртық, сопақ және қылқанды тесіктердің түзілістерін бассүйектің 
сыртқы негізінен қараңыздар. 
Самай сүйек пирамидасының алдыңғы бетімен қабыршағындағы 
түзілістер: 
-
дабыл қуысы төбесі, 
tegmen tympani; 
 
-
доғатәрізді дөңес, 
eminentia arcuata; 
 
-
үлкен тасты нерв өзегі саңылауы және жүлгесі, 
hiatus canalis et sulcus 
 
n. petrosi majoris; 
 
-
кіші тасты нерв өзегі саңылауы және жүлгесі
, hiatus canalis et sulcus n. 
petrosi minoris; 
-
үшкіл батыңқы, 
impression trigemini; 
 
-
ортаңғы менингеальдық артерия жүлгесі, 
sulcus a. meningeae mediae; 

55 
 
 
 
Нуржігіт Алтынбеков 
-
саусақтық батыңқылар, 
impressions digitatae. 
 
Самай және сынатәрізді сүйектер қосылысынан пайда болады: 
-
жыртық тесік, 
foramen lacerum 
оның маңына ішкі ұйқы тесігі, 
foramen 
caroticum internum 
ашылады. 
-
сына-тасты саңылау, 
fissurа sphenopetrosa; 
 
Ортаңғы бассүйек шұңқырында мидың маңдай үлетері, 
lobi 
temporales, 
гипофиз, 
hypophysis, 
және үшкіл түйіні, 
ganglion trigeminale
, 
орналасқан. 
Ортаңғы бассүйек шұңқырының тесіктері мен түзілістері 8-кестеде 
көрсетілген. 
Артқы бассүйек шұңқыры, fossa cranii posterior құралған: 
-
шүйде сүйектен, 
os occipitale; 
 
-
жұп самай сүйектің тасты бөлігінің артқы және емізіктәрізді бөлігінің 
милық беттерімен, 
facies posterior partis petrosae et facies cerebralis partis 
mastoideae ossis temporalis
; 
-
сынатәрізді сүйектің денесімен, 
corpus ossis sphenoidalis; 
 
-
шеке сүйектің емізіктәрізді бұрышымен, 
angulus mastoideus ossis 
parietalis; 
Шеке сүйектің ішкі бетінде, артқы бассүйек шұңқыры аймағында 
орналасқандар: 
-
үлкен шүйде тесігі, 
foramen magnum; 
 
-
айдаршық өзегі, 
canalis condylaris; 
 
-
тіластылық өзек, 
canalis hypoglossalis; 
 
-
ішкі шүйде шодыры, 
protuberantia occipitalis interna; 
 
-
ішкі шүйде қыры, 
crista occipitalis interna; 
 
-
көлденең қойнау жүлгесі, 
sulcus sinus transversi 
 
Сынатәрізді сүйек пен шүйде сүйектің базилярлы бөлігі қосылысынан ылди, 

56 
 
 
 
Нуржігіт Алтынбеков 
clivus
, түзіледі. Самай сүйек пирамидасының артқы беті мен емізіктәрізді 
бөлігінен көрінеді: 
-
ішкі есту өтісіне жалғасатын ішкі есту тесігі, 
porus meatus acusticus 
іnternus, 
-
доғаастылық шұңқырша, 
fossa subarcuata; 
 
-
суқұбыры кіреберісінің сыртқы апертурасы, 
aperturа externa 
agueductus vestibuli; 
-
ұлу өзекшесінің сыртқы тесігі, 
aperturа externa canaliculi cochleae; 
 
-
пирамиданың төменгі жиегі бойымен төменгі тасты қойнау жүлгесі 
өтеді, 
sulcus sinus petrosi inferioris 
Шүйде және самай сүйектері қосылыстарынан мойындырық тесігі мен 
тасты-шүйде саңылауы, 
foramen jugulare et fissura petrooccipitalis, 
құрылады. 
Мойындырық тесігімен сигматәрізді қойнау жүлгесі бітеді, 
sulcus sinus 
sigmoidei. 
Артқы бассүйек шұңқырында мишық орналасса, ылдиға сопақша 
ми мен көпір жанасқан. 
10
кесте. Артқы бассүйек шұңқырындағы басты тесіктер мен түзілістер 
Тесіктер 
атауы 
Түзілістер 
артериялар 
веналар 
нервтер 
Ішкі есту тесігі (ішкі 
есту өтісі), 
-a. labyrinthi a. 
basilaris 
-vv
. 
labyrinthi sinus 
petrosus inferior 
-n. facialis VII 
-n. vestibulocochlearis 
VIII 
Кіреберіс 
суқұбырының сыртқы 
апертурасы, 
- ductus 
endolymphaticus 

57 
 
 
 
Нуржігіт Алтынбеков 
Ұлу өзекшесінің 
сыртқы апертурасы, 
- ductus 
petroolimphaticus 
Ескерту: 
Үлкен шүйде, мойындырық және емізіктәрізді тесіктердегі 
түзілістерді бассүйектің сыртқы негізінен қараңыз (6-кесте). 
Бассүйектің бет бөлігі 
 
Бассүйектің бет сүйектері көзұяны, мұрын қуысын, ауыз қуысын, самайасты 
және қанаттәрізді-таңдай шұңқырларын түзуге қатынасады. Самай шұңқыры 
бассүйектің мисауыт бөлігіне жатады. 
Көзұя,
orbita 
- төртжиекті пирамида пішінді жұп қуыс. Пирамиданың 
негізі алға бағытталып көзұяға кіруін шектейді, 
aditus orbitae 
ал 
пирамиданың ұшы көру өзегіне жалғасады,
canalis opticus
. Көзұяда 
көз алмасы мен оның қосалқы аппараты орналасқан. 
Көзұяға кіру шектелген: 
-
мұрын бөлігімен, маңдай сүйектің жоғарғы көзұялық жиегі және бет 
өсіндісімен, 
pars nasalis margo supraorbitalis et processus zygomaticus ossis 
frontalis; 
-
бетсүйекпен, 
oz zygomaticum 
 
-
жоғарғы жақсүйектің көзұяасты жиегімен, маңдай өсіндісімен, 
margo 
infraorbitalis et processus frontalis maxillae. 
Әрқайсысы әр түрлі сүйек құрылымдарынан түзілген. 
Көзұяның 4 қабырғасын ажыратады: жоғарғы, латералды, төменгі 
және медиалды.Көзұя қабырғаларының толық көріністері 10-кестеде 
берілген. 
Көзұяның бассүйектің басқа да топографиялық түзілістерімен 
қатынастары 11-кестеде сипатталған.Көзұяның бірқатар қатынастары жеке 
сүйектердің бір-бірімен қосылыстарынан пайда болады. Олар: жоғарғы 

58 
 
 
 
Нуржігіт Алтынбеков 
жақсүйектің маңдай өсіндісінің көз жасы сүйегімен қосылысынан, мұрын – 
көзжасы өзегі, 
canalis naso-lacrimalis, 
жоғарғы жақсүйек пен сынатәрізді 
сүйектің үлкен қанатынан төменгі көзұялық саңылау 
fissura orbitalis inferior
. 
Маңдай және торлы сүйектердің қосылысынан алдыңғы және артқы торлы 
тесіктер,
foramen ethmoidale anterius et foramen ethmoidale posterius 
қалыптасады. Көзұя қатынастарындағы түзілістер туралы мәлімет 
11-кестеде көрсетілген. 
11
кесте. Көзұя қабырғаларының құрылысы 
Көзұя қабырғасы 
Қабырғаны құрайтын сүйек құрылымдары 
Қазақша атаулар 
Латынша атаулар 
Жоғарғы қабырға, 
paries superior 
-маңдай сүйектің көзұялық 
бөлігі; 
-сынатәрізді сүйектің кіші 
қанаты; 
-pars orbitalis ossis frontalis 
-ala minor ossis sphenoidalis 
Латералды қабырға
, 
paries lateralis 
-сынатәрізді сүйек үлкен 
қанатының көзұялық беті; 
-маңдай сүйек бет өсіндісінің 
көзұялық беті; 
-бет сүйектің көзұялық беті; 
-
facies orbitalis alae majoris 
ossis sphenoidalis 
-
 
facies orbitalis processus 
zygomaticus ossis frontalis 
-
 
facies orbitalis ossis zygomatici 
Төменгі қабырға, 
paries inferior 
-жоғарғы жақсүйектің көзұялық 
беті; 
-бет сүйектің көзұялық беті; 
-таңдай сүйектің көзұялық 
өсіндісі; 
- 
facies orbitalis maxillae 
-
 
facies orbitalis ossis zygomatici 
-
 
processus orbitalis ossis palatini 
Медиалды қабырға, 
-жоғарғы жақсүйектің маңдай 
-processus frontalis maxillae 

59 

жүктеу/скачать 3,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: