Оқулық Жалпы редакциясын басқарған профессор Т. М. Досаев

335 
 
               Қаралып  отырған  бездердің      шығаратын  түтіктері  болмайды  және  гормондары 
тікелей  қанға  түседі.  Бұл  бездер  омыртқалыларда  нерв  жүйесінің  қызметімен  біргіп 
жұмыс жасайды, содан ішкі секреция ағзалары деп аталады. 
   Адамдарда  эндокринді  бездерге  келесілер  жатады:  қалқанша  без,  қалқанша  маңы  безі, 
гипофиз, томпақ дене, айрыша без, бүйрек үсті бездері  және кейбір түзілістер. Бұлардың 
бәрі  эволюция  ағымында  әр  түрлі  уақытта  организмнің  әр  жерінде  және  бірнеше 
құрымлардан  пайда  болған.  Осыларға  байланысты  ағзалардың  орналасуы,  көлемдері, 
пішіндері, құрылысы және қызметтері де сан алуан. 
 
Қалқанша безі. 
       Қалқанша  без  (glandula  thyroidea)      төменгі  сатылы  хордалыларда    түтігі  бар  без 
ретінде  қызмет  етеді.    Омыртқалыларда,  адамдарда,  бұл  без  эндокринді  безге  айналады 
(желбезек  аппаратының  туындысынан  дамиды).  Адамдарда  қалқанша  без  эндокринді 
бездер  ішіндегі  ең  ірісі  ,  оның  салмағы  ересек  адамдарда    -  30-60  гр.  Ол  мойынның 
алдыңғы аймағында кеңірдек пен көмейдің жоғарғы бөлігінің алдыңғы-латеральді бетінде 
орналасқан.  Бір  –  бірімен  қылқа  (isthmus  gl.thyroidea)  арқылы  қосылған,  оң  және  сол 
бөліктерден    (lobus  dexter  et  sinister)  тұрады.  30%  шамасында  қылтадан  жоғары  қарай 
пирамида  тәрізді  өсінді  шығады  (қалқан-тіл  түтігінің  қалдығы).  Безді  алдынан  тері,  тіл 
асты  сүйегінің астындағы бұлшықеттер, бездің фиброзды қапшығы (capsula fibrosa)   және 
кеңірдек пен көмейге бекитін мойын іші шандыры  жабады. Қалқанша бездің әр үлесінің 
артқы  беті  жалпы  ұйқы  артериясына,  жұтқыншақтың  төменгі  және  өңештің  жоғарғы 
бөліктеріне жанасқан. Өңешпен кеңірдек арасындағы жүлге арқылы төменгі көмей нерві 
өтеді. 

жүктеу/скачать 2,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: