Оқулық Түркістан 022 ӘОЖ
Жүйке-ми тіндерінің зат алмасуы
жүктеу/скачать 7,9 Mb. Pdf көрінісі
|
18.08.2022-biohimiya-2-b-lim-okonchat.-variant-1
- Бұл бет үшін навигация:
- Жүйке тіндері зат алмасуының ерекшеліктері.
| 15.8.
Жүйке-ми тіндерінің зат алмасуы. Ми тіні - дене салмағының 2%-ын құрай отыра, тыныштық жағдайында организмге түскен оттегінің 20%-ын қолданады, ал балаларда бұл көлемі 50%-ға жетуі мүмкін. Ми тінінде оттегіні қор ретінде жинайтын механизмдер жоқ. Мидағы оттегінің қоры 10 секундқа ғана жетеді, сондықтан миға оттегі үнемі түсіп тұруы қажет. Қозу жағдайында оттегіні пайдалану жоғарылай түседі. Тіпті оттегі аз ғана уақыт түспегеннің өзінде орталық жүйке жүйесінде қайтымсыз өзгерістер дамуы мүмкін, әсіресе оттегінің аздығына ми қыртысы өте сезімтал келеді. Басқа тіндердегідей мидағы энергияның бірден бір көзі - биологиялық тотығу процесі барысында бөлінетін энергияның тотығудан фосфорлану реакциясында АТФ болып табылады. Жүйке тіндері зат алмасуының ерекшеліктері. Жүйке жүйесі клеткаларындағы нуклеин қышқылдарының метаболизмі мен қызметтері экспрессияланатын бірегей гендердің ерекше алуантүрлілігімен сипатталады. Олардың арасында көптеген нейроспецификалық белоктардың синтезін анықтайтын гендер бар. Гендердің экспрессиялық жүйелерін уақытша және тұрақты қайта құру ОЖЖ-сінің еске сақтау механизмдерінің және басқа да жоғары кызметтерінің маңызды элементі болып табылады. Сүтқоректілердің миында әртүрлі экстремалды әсерлерге әсіресе тез жауап беретін бірқатар гендер бар. Олардың іске қосылуы кей жағдайларда, цитоплазмалық Са 2+ деңгейінің жоғарылауымен байланысты болады. Әрі қарай геномның арнайы аймақтары қосылады. Бұларға «жедел жауап беретін» гендер жатады. Атап айтқанда, c-fos және c-jun гендері басқа гендердің (Fos және Jun белоктары) транскрипциясын кодирлейтін реттеуші – факторлары болып табылады. Соңғысы, өз кезегінде, белгілі бір ДНҚ локустарымен, мысалы, нейрондық трофикалық NGF факторды кодирлейтін геннің 5'-ұшымен байланысатын AP-1 белогының құрамына кіреді. Экстремальды жағдайларда эпилептикалық конвульсияларда нейрондар трофизмінің жедел жоғарылауын талап ететін бұл механизм NGF синтезін жүргізеді. Осы сияқты механизмдер ауырсыну әсерінен іске қосылады. Бұл кезде 527 ауырсынуға қарсы анальгетикалық опиоидты пептидтердің синтезіне әкелетін гендердің каскадты транскрипциясы қосылады. Дәл осы биохимиялық процестер есте сақтау механизмінде маңызды рөл атқараруы мүмкін. Көптеген нейроспецификалық белоктар: гликопротеиндер, липопротеидтер клетка беткейінде рецепторлық аймақтарды қалыптастыруға, клетканың адгезиялық процестеріне және онтогенезде клеткааралық байланыстарды қайта құруға қатысу сияқты маңызды қызметтер атқарады. Кейбір нейроспецификалық белоктар синаптикалық берілу процестеріне және ұзақ уақытқа есте сақтаудың қалыптасуына қатысады. Қазіргі таңда 200-ден астам нейроспецификалық белоктар белгілі. Кальций байланыстырушы нейроспецификалық қышқыл белоктар (мысалы, цитоплазмалық глиальды белок S-100) иондарды тасымалдауға және жадының қалыптасуына қатысады. [34]. Нейроспецификалық белоктардың ерекше тобы жүйке тіндерінің жиырылғыш белоктары (нейротубулин, нейростенин, актин тәрізді белоктар – кинезин т.б.) цитоқұрылымдық түзілістердің бағытталуы (микротүтікшелер, нейрофиламенттер) мен қозғалғыштығын, кейбір нейрондардың белсенді тасымалдануына және синапстағы нейромедиаторлық процестердің жүруін қамтамасыз етеді. Нейроспецификалық белоктарға гипоталамустың реттеуші гликопротеиндері және пептидті реттеушілердің тасымалдаушылары болып табылатын нейрофизиндер жатады. Диагностикалық маңызы қан сарысуындағы энолазаны анықтауда қолданылады. жүктеу/скачать 7,9 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|