Э. А. Абдыкеримова
жүктеу/скачать 1,31 Mb. Pdf көрінісі
|
Э.А.Абдыкеримова.ИНФОРМАТИКАНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
|
5.6 Сегіздік санау жҥйесі Сегіздік санау жҥйесі, яғни 8 негіздеуші санау жҥйесі, сегіз цифрдың кӛмегімен санды кӛрсетеді: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7. Мысалы, 357 8 =3*8 2 +5*8 1 +7*8 0 , мҧнда 357 санының индексі ―8‖ санау жҥйесін білдіреді. Жазылған қосындыда ондық жҥйенің ережесі бойынша арифметикалық әрекеттерді орындай отырып, 357 8 =239 10 аламыз, яғни 357 сегіздік саны 239 ондық санға сәйкес келеді. 124,537 8 = 1 * 8 2 + 2* 8 1 +4* 8 0 + 5* 8 -1 + 3* 8 -2 + 7* 8 -3 . 5.7 Он алтылық санау жҥйесі Екілік санау жҥйесін компьютерден тыс жерде қолдану ӛте қолайсыз. Мысалы, 895128 10 =11011010100010011000 2 . Екілік санды жазуды қысқарту ҥшін 16 негіздеуші бар санау жҥйесі қолданылады. Бҧл жҥйені он алтылық деп атайды. Он алтылық позициялық санау жҥйесінде санды жазу ҥшін ондық санау жҥйесінің цифрлары 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 және жетпейтін алты цифрды белгілеу ҥшін ондық сандарының мәні 10, 11, 12, 13, 14 және 15 болатын сәйкес латын алфавитінің алғашқы ҥлкен әріптері: A, B, C, D, E, F қолданылады. Осылайша ондық жҥйенің барлық цифрлары және сонымен қатар латынның алты әріптері он алтылық жҥйенің ―цифрлары‖ болып табылады. Он алтылық санау жҥйесінде ондық жҥйеде 15+1=16 дегенге сәйкес F санынан кейін F+1 саны келеді. Сондықтан он алтылық сандарда, мысалы, 3Е5А1 тҥрі болуы мҥмкін. Осы санды негіздеуіші 16 қосындысы тҥрінде есептеп жазсақ, мынаны аламыз: 3Е5А1 16 =3*16 4 +Е*16 3 +5*16 2 +А*16 1 +1*16 0 Ондық жҥйенің ережесі бойынша арифметикалық операцияларды орындай және А=10, E=14 ескере отырып, 3Е5А1 16 =255393 10 аламыз. 2-кесте. Ондық цифрлардың әр тҥрлі санау жҥйесіндегі эквиваленті Ондық цифр Басқа санау жҥйелеріндегі эквиваленттері q=2 q=3 q=5 q=8 q=16 0 0000 000 00 00 0 1 0001 001 01 01 1 2 0010 002 02 02 2 3 0011 010 03 03 3 4 0100 011 04 04 4 5 0101 012 10 05 5 6 0110 020 11 06 6 7 0111 021 12 07 7 44 8 1000 022 13 10 8 9 1001 030 14 11 9 10 1010 031 20 12 A 11 1011 032 21 13 B 12 1100 040 22 14 C 13 1101 041 23 15 D 14 1110 042 24 16 E 15 1111 050 30 17 F жүктеу/скачать 1,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|