Қазақстан Мемлекеттік шығындарды және қаржы есептілігін (МШҚЕ) бағалау 2018

32 
PI-9 Жұртшылықтың 
қаржылық ақпаратқа 
қол жеткізуі 
D 
Кез келген C немесе одан 
жоғары 
бағалау 
үшін 
кемінде 4 қажет жағдайда 
тек 3 негізгі элемент 
ұсынылады 
2009 жылдың бағасы C болды, 
ол 6 элементтің 2-і болғанын 
көрсетті. Енді 3 қол жетімді, 
бұл 2009 жылы B бағасына 
сәйкес келер еді. 

33 
ІІІ БӨЛІМ: АКТИВТЕРДІ ЖӘНЕ МІНДЕТТЕМЕЛЕРДІ БАСҚАРУ 
10-13 тиімділік көрсеткіштері орталық және жергілікті билік органдарының және 
мемлекеттік кәсіпорындардың (МК) қаржылық тәуекелдері бойынша есептілікті, 
мемлекеттік инвестициялар мен мемлекеттік активтерді басқаруды және мемлекеттік 
борышты басқаруды қамтиды. 
2.4.9
PI-10 ФИСКАЛДЫҚ ТӘУЕКЕЛДЕР БОЙЫНША ЕСЕПТІЛІК 
Бұл көрсеткіш орталық үкіметтің қаржылық тәуекелдері бойынша есептерді бағалайды. 
Мұндай тәуекелдер қолайсыз макроэкономикалық өзгерістер мен МК мен ЖАО 
қызметінің нәтижесінде, сондай-ақ Үкіметтің меншікті бағдарламалары мен іс-
шараларын іске асыру салдарынан туындауы мүмкін. Көрсеткіш үш параметрден 
тұрады және индикатор бойынша жалпы бағалауға параметрлер бойынша бағалауды 
біріктіру үшін M2 әдісін қолданады. Қамту: 10.1 параметрі: орталық үкімет 
бақылайтын мемлекеттік корпорациялар. 10.2 параметрі : орталық үкіметпен тікелей 
бюджетаралық қатынасы бар ЖАО. 10.3 параметрі: орталық үкімет. Кезең: соңғы 
аяқталған қаржы жылы. 
D-10.1 МЕМЛЕКЕТТІК КОРПОРАЦИЯЛАР МОНИТОРИНГІ 
Мемлекеттік кәсіпорындар Қазақстанда үлкен рөл атқарады. Ең маңызды үш холдинг 
болып табылады: мұнай-газ, тау-кен өндіру, көлік, энергетикалық және 
телекоммуникациялық секторларда ұлттық компанияларды біріктіретін "Самұрық-
Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры. "Бәйтерек" холдингі, ол арқылы Үкімет кәсіпорындарға 
салынатын барлық мөлшердегі инвестицияларға жәрдемдеседі және қолжетімді тұрғын 
үй салуды жүзеге асыратын құрал болып табылады. "KazAgro" холдингі ауыл 
шаруашылығы мен тамақ өнеркәсібін дамытуды қолдайды. 2017 жылдың нәтижелері 
бойынша ҚР ҰЭМ ұсынған ақпарат осы холдингтердің активтері 2017 жылы шамамен 
30 000 млрд. теңгені құрағанын көрсетеді, бұл ЖІӨ-нің шамамен 57 пайызын құрайды, 
ал олардың қарыз алуы ЖІӨ-нің шамамен 32 пайызын құрайды (олардың жартысынан 
астамы сыртқы). Бұдан басқа, Үкімет әлі де бизнестің түрлі салаларында көптеген 
шағын холдингтерге ие, олардың саны біртіндеп жалғастырылып жатқан 
жекешелендіру бағдарламасы шеңберінде қысқарып келеді. 2016 жылға дейін ҚРҰҚ-
дан МК-ның елеулі қарыз алуы орын алған, бірақ 2017 жылдан бастап ҚРҰҚ енді 
тікелей ішкі кредит беруді жүзеге асырмайды. Холдингтердің директорлар кеңестері 
негізінен тиісті министрлерден тұрады, Премьер-министр төраға болып табылады, 
холдингтердің қарыз алуларына Үкімет кепілдік бермейді және мемлекеттік борыш 
статистикасына енгізілмейді. 
Жалпы мемлекеттік кәсіпорындарды қадағалауға ҚР ҰЭМ Мемлекеттік активтерді 
басқару саясаты департаменті мен Қаржы министрлігінің алдында есеп беретін 
Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитеті (ММЖК) жауапты. Барлық 
мемлекеттік кәсіпорындар жылына кемінде бір рет министрлікке-кураторға, сондай-ақ 
ҚР ҰЭМ мен ММЖК-ге есеп береді, ал олардың аудиттелген жылдық қаржылық 
есептері қаржылық есептілік депозитарийінің веб-сайтында есепті жылдан кейінгі 
жылдың тамыз айының соңына дейін жарияланады (www.dfo.kz). Бірақ үкімет МК 
қаржыландыру туралы шоғырландырылған есепті және олардың операцияларына 
байланысты фискалдық тәуекелдерді жарияламайды. Бағалау-C. 

34 
Ескертпе: әртүрлі министрліктердің олардың атынан мемлекеттік функцияларды 
орындау үшін компаниялар ретінде құрған органдардың қызметі жоғарыдағы PI-6 
шеңберінде қаралады. 
D-10.2 ЖЕРГІЛІКТІ АТҚАРУШЫ ОРГАНДАРДЫҢ МОНИТОРИНГІ 
Облыстар мен аудандардың барлық транзакциялары ҚР ҚМ жанындағы Қазынашылық 
комитеті басқаратын Қазынашылық жүйе арқылы жүзеге асырылады. Мемлекеттік 
бюджеттің атқарылуы бойынша тоқсан сайынғы есептер (республикалық бюджеттен 
және барлық ЖАО бюджеттерінен тұрады) ҚР ҰЭМ жанындағы Статистика комитетіне 
жіберіледі. Осы үрдіс шеңберінде барлық ЖАО кірістері мен шығыстары туралы 
жиынтық есеп дайындалады. Бұл жыл сайын жасалады. Бағалы қағаздар мен 
облигациялар шығаруға құқығы бар Астана және Алматы қалаларынан басқа ЖАО 
үкіметтен ғана қарыз ала алады. Бұл ретте заемдардың сомаларына шектеулер болады, 
оларға сәйкес заемдарды өтеу ЖАО кірістерінің 10 пайызынан аспауы тиіс. Барлық 
ЖАО әрбір қаржы жылы аяқталғаннан кейін 9 ай ішінде бюджеттің атқарылуы туралы 
есептерді оларды қарау үшін құрылған Тексеру комиссияларының есептерімен бірге
ұсынады. ЖАО қарыздарының жалпы көлемі жалпы мемлекеттік борыштың шамамен 
0,5 пайызын құрайды; сомалар мемлекеттік борыштың басқа статистикасымен бірге 
тоқсан сайын жарияланады. Осылайша, ЖАО қаржылық жағдайы туралы есептілік жыл 
сайын толық болып табылады. Бағалау-A. 
D-10.3. 
ШАРТТЫ МІНДЕТТЕМЕЛЕР ЖӘНЕ БАСҚА ДА ФИСКАЛДЫҚ 
ТӘУЕКЕЛДЕР 
Мемлекеттік кәсіпорындар тарапынан қарыз алу негізінен мемлекеттік кепілдіксіз 
жүргізілетініне қарамастан, Үкіметке қарыз бойынша жауапкершілікті болдырмау қиын 
болады, оларды алуды мүшелері негізінен министрлер болып табылатын органдар, 
кеңестер басқаратын органдар мақұлдаған. Бұл сомалар ЖІӨ-нің шамамен 32 пайызын 
құрайды (жоғарыда 10.1 қараңыз). "Самұрық-Қазынаның" меншікті капиталы оның 
жалпы балансының шамамен 50 пайызын құрайды (2016 жылғы есеп), сондықтан 
мұнай бағасының құлдырауына қарсы әрекет ету үшін елеулі ресурстар бар. Бірақ 
"Бәйтерек" қарыздары мемлекеттік капиталдан үш еседен астам асып түседі, ал оның 
активтерінің едәуір бөлігі қарызды өтемей қарыз алушылар үшін субсидияланатын 
несиелерден тұрады. Осы тәуекелдерге қосымша ретінде Үкімет 2015 жылы 
қабылданған жаңа заңға сәйкес мемлекеттік-жеке меншік Әріптестік (МЖӘ) 
шеңберінде қаржыландырылатын бірқатар инвестициялық жобаларға бастамашылық 
жасады, оларға қызмет көрсетуге арналған жыл сайынғы шығыстар күтпеген шығыстар 
болып табылады. 2018-2020 жылдарға арналған бюджет туралы заң РБ деңгейдегі
осындай міндеттемелер үшін 1 727 млрд. теңге (шамамен 5 млрд. АҚШ) көлемінде 
шектеу белгіледі. МЖӘ саласындағы саясатты ҚР ҰЭМ үйлестіреді және МЖӘ жаңа 
жобалары ҚР ҚМ-де тіркелуі тиіс. 2017 жылға дейін Үкімет деңгейінде 2005 жылы 
жасалған жаңа темір жол желісі мен электр беру магистралін салу үшін жасалған екі 
концессиядан басқа МЖӘ жобалары болған жоқ, олар негізінен МЖӘ сияқты 
сипаттамаларға ие. Ал ЖАО деңгейінде жалпы құны 13,6 млрд. теңге болатын 19 жоба 
ғана болған. 2017 жылы үкімет деңгейінде 98,3 млрд. теңге сомасына бір жоба 
жасалды, ал ЖАО жалпы сомасы 95,6 млрд. теңге 173 жобаға шарт жасасты. Үкіметтің 
жарияланған қаржылық есептерінде осы жобалармен байланысты тәуекелдер мен 
шартты міндеттемелер туралы ешқандай ескерту болмаған. 2018-2020 жылдарға 

35 
арналған бюджет туралы заң осындай жобалар үшін РБ деңгейінде 1 727 млрд. теңге 
көлемінде шек қойды. МЖӘ жобалары туралы ақпарат бірыңғай ақпараттық 
дерекқорда жарияланады. http://kzppp.kz/projest_base) алайда МК, МРК қызметіне және 
МЖӘ жобаларына байланысты фискалдық тәуекелдер туралы шоғырландырылған 
ақпарат жарияланбайды. Бағалау - D. 

жүктеу/скачать 1,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: