Салқынбай А., Абақан Е. с
жүктеу/скачать 13,56 Mb. Pdf көрінісі
|
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік
| АФФЕКТИВ
(немесе аффек- тивті септік) - субъектінің белгілі бір э м о ц и я л ы қ ж а ғд а й ы н білдіретіны септік. А Ф Ф И КС ( лат. a ffix u s - жалғанған) - Морфологиялық д е р и в а ц и я п р о ц е с ін д е сөз т ү б ір ін е ж ал ғанаты н т іл д ің қүрылыс элементі. Грамматика- л ы к н е м е се с ө з ж а с а м д ы қ мақсатпен түбірді өзгерту үшін жалғанатын көмекші морфема түб ір ге қа ра м а -қа р сы қойы - лады және оның грамматика- л ы к н е м е с е с ө з -ж а с а м д ы қ м ағы насы н б іл д ір е д і. Т ү б ір морфемаларға қарағанда, А. тізімін жасауға болады. Әр тілдің гр а м м а т и к а л ы қ с и п а т ы н д а (морфологиясында) бір пара- дигмаға кіретін А. жүйесі (мыс., септеу түрлері) міндетті түрде көрсетіледі. Формальды және мағыналық сипатына қарай А .-тер тілдің дербес бірліктері деп қарас- ты ры л ад ы : а) А .- т ің ф о н о - логиялық бейнесі. А. көбінесе вокалды не консонантты дыбыс- тардан жасалады, қы сқа фоно- логиялық жүйені құрайды; ә) деривациялық процесте (агглю тинация мен фузияның қайшы- лығы) А. құрамының өзгеруі не өзгермеуі (алломорфтығы) және о л а р д ы ң м о р ф о н о л о ги я л ы қ ө з г е р у і; б) а г г л ю т и н а т и в т і тілдерде А.-тың орын тәртібі қа та ң сақталад ы ; в) А .-ты ң жекеше немесе көпше мағына білдіруі, мағыналық синкретизмі ж ә н е а т қа р а т ы н н а қты л ы қызметі (мыс., агглютинативті тілдерде А. бір мағыналы, ал ф л е кт и в т і т іл д е р д е А. кө п мағыналы болады); г) А .-ты ң |