I теоретические основы логопедии



Pdf көрінісі
бет171/249
Дата18.05.2022
өлшемі5,47 Mb.
#143830
түріОқулық
1   ...   167   168   169   170   171   172   173   174   ...   249
Аграмматикалық 
дислексия
сөйлеу 
тілінің 
грамматикалық 
құрылымының, 
морфологиялық 
және 
синтаксистік 
жалпылауының 
дамымауымен белгіленеді. Дислексияның бұл түрінде көбіне жалғауларды
уақыттық түрлерді дұрыс қолданбауы байқалады.
Аграмматикалық дислексия көбіне оқу дағдысының қалыптасуының 
синтетикалық қадамында түрлі патогенездегі сөйлеу тілі жүйелі дамымаған 
балаларда байқалады.
Мнестикалық дислексия
барлық әріптерді меңгерудің қиындығымен, 
олардың ажыратылмаған алмастыруларымен сипатталады. Балалар белгілі 
бір кезектілікте 3-5 дыбысты немесе сөздің қатарын айта алмайды, санын 
азайтады, дыбыстарды, сөздерді тастап кетеді. Дыбыстық-әріптік белгіленуін 
меңгеру кезінде, әсіресе әріпті айқын көру бейнесі мен есту айтуының 
бейнесінің арасындағы бірлестіктің бұзылысы айқын байқалады. 
Оптикалық дислексия
 
- графикалық ұқсас әріптер мен олардың өзара 
алмасуымен және оларды меңгерудің қиындығымен белгіленеді.
Қосымша элементпен ерекшеленетін (
л-д, з-в
) сияқты, сондай-ақ бірдей 
элементтен тұратын, бірақ кеңістікте түрліше орналасқан (
т-г, ь-р, н-п-и

әріптер шатастырылады және өзара алмастырылады. Берілген дислексия 
түрлері көріп қабылдаудың бөліктенуімен, ұқсас түрлер туралы түсініктердің 
ажыратылмағандығымен, оптико-кеңістіктік қабылдау және оптико-
кеңістіктік түсінудің дамымауымен, сонымен бірге көру гнозисі мен көру-
талдау мен синтездің бұзылысымен байланысты. 
Сөзсіз деңгейде оптикалық-кеңістіктік гнозис пен праксистің кейбір 
бұзылыстары көрінеді. Сонымен, таныс және түрі бойынша жай заттарды 
үлгі немесе есте сақтау арқылы суреттеп салу дұрыс орындалады, ал күрделі 
заттарды қарап суреттеуі нақты белгіленбейді, есте сақтау бойынша көбірек 
қате жіберіледі. 
Сурет салу үрдісі кезінде фигура конфигурациясы жеңілдетіледі, элемент 
саны азаяды, үлгімен салыстырғанда сызық бойы дұрыс орналаспайды. 


334 
Балалар дұрыс емес әріпті дұрысынан ажырата алмайды, таныс әріпті 
қиындықпен, қатемен құрайды, әріпке жетіспейтін бөлікті қосуды және бір 
әріптен екінші әріпті құрауды орындай алмайды (мысалы, Р әріпінен В-ны, 
П-дан Н-ны жасай алмайды). Мұндай тапсырмаларды орындау белгілі бір 
элементтен тұратын, бір-біріне қатысты түрлі орналасқан ұқсас оптикалық 
бейнелердің айырмашылығын анықтауды, талдауды, бейнені немесе әріпті 
тұтас ретінде елестетуді талап етеді. 
Оптикалық дислексиясы бар кейбір балаларға әріп күрделі оптикалық 
құрылым болып табылады, оны құрайтын элементтерін талдау балалар үшін 
қиындау болады. Графикалық ұқсас әріптердің оптикалық талдауы туралы 
түсініктің 
қалыптаспауына 
байланысты 
олар 
нақты 
емес 
және 
ажыратылмаған болып келеді. Олардың сөйлеу тілінің құрылуында, 
кеңістіктік сәйкестіктерді анықтауда қиындықтар байқалады. Күрделі 
жағдайда дене схемасы бұзылады. 
Литеральды оптикалық дислексия
кезінде әріпті оқшауланған тану және 
ажыратуда бұзылыстар байқалады. Вербальды дислексияда сөзді оқу кезінде 
бұзылыстар пайда болады. 
Бас миының органикалық зақымдалуы кезінде, керісінше оқу (зеркальное 
чтение) байқалады. 
Тактильді дислексия
жанарлары көрмейтін балаларда байқалады. Оның 
негізінде 
Брайль 
әліппесіндегі 
тактильді 
қабылданатын 
әріптерді 
ажыратудың қиындығы жатыр. Оқу үрдісі кезінде кері орналасқан бірдей 
сандағы нүктелерден тұратын (
е-и, ж-х
) жоғары немесе төмен, немесе бір 
нүктемен ерекшеленетін (
а-б, б-л, л-к
) тактильді ұқсас әріптерді алмастыру 
байқалады. Жанары көрмейтін балаларда дене схемасы, уақытты және 
кеңістікте бағдарлауының бұзылыстары, сөйлеу тілінің дамуының тежелуі 
белгіленеді. Жанары көрмейтін дислексиясы бар бала сөзді оқуда әр әріпті 
оқшауланған күйде қабылдайды. Балада әріпті аналитикалық қабылдауы 
байқалады. Жоғалған сөз немесе сөйлемді іздеудің салдарынан оқудың 
жылдамдығы баяу болады. Оқуда инверсия, әріпті тастап кетуі кездеседі. 
Қабылданған белгіні (нүктені) нақтылау үшін артқа оралу, қол 
саусақтарының қимылдарының үздігі, секірмелігі, артық және икемсіз 
қимылдары белгіленеді. Бұндай ерекшеліктер оқу үрдісі негізіндегі 
қиындықтардың салдары болып табылады.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   167   168   169   170   171   172   173   174   ...   249




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет