Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі «Talap» коммерциялық емес акционерлiк қоғамы абиева г. С., Молдаш ы.Ә., Мауленова б. Т

145
а
) 
 
 
 
 
 
б
) 
а
- калорифердің жылу өту сызбасы
б
- 
калориферлер 
Сурет 104- Ауажылтқыштар (калориферлер) 
Жылулық инерциясының мағынасы бойынша жылыту аспаптары аз 
және үлкен инерциялы деп бөлуге болады. Аз инерциялы деп жылыту 
аспаптарының аз массалысын және аз су кететінін айтады, мысалы конвектор 
- жылу бергіштігі тез өзгереді. Үлкен инерциялы жылыту аспаптарына 
шомбал (массивті) ішіне көп су кететін, мысалы бетон немесе шойын 
панельдер жатады. 
Жылыту аспабының түрі ғимарат пен бөлмелердің арналуына қарай 
таңдалады, ол үшін оның бетіндегі шекті температураны және келесі 
ұсыныстарды ескеру керек: бөлмелердің тағайындалуы мен адамдардың 
болатын уақытын, жылыту жүйесінің түрі мен бөлменің жылулық тәртібін, 
сәулеттік-технологиалык шешімдерін және аспаптың санитарлы-гигиеналық 
пен технико-экономикалық көрсеткіштерін.
Азаматтық ғимараттарда радиаторлар мен конвекторлар қолданады, 
өндірістік ғимараттардың бөлмелерінде - радиаторлар, қырлы құбырлар, 
ауажылтқыштар. Жоғарғы санитарлы-гигиеналық және өртке қарсы 
ұсыныстарға байланысты тегіс құбырлы жылыту аспаптарын қолдануға 
болады. Жылыту жүйелерінде негізгі элементінің бірі – құбырлар, олар 
арқылы 
жылыту 
аспаптары 
жылуөндіргіш 
қондырғыларымен 
жалғастырылады. Жергілікті жылыту жүйелерінде жылутасмалдағыш қазан 
немесе жылуалмастырғышта қыздырылады, содан кейін құбырлармен 
жылыту аспаптарына келіп түседі.
Орталықтандырылған 
жылыту 
жүйелерінде 
құбырлар 
жылутасымалдағыштың есепті мөлшерін жылыту аспаптарына жеткізуге 
және суыған жылутасымалдағышты одан қайтаруға арналады.
Сумен жылыту жүйелерінде беретін және қайтатын магистральды 
құбырлар, бумен жылыту жүйелерінде бу және конденсат (шық) құбырлары,
сонымен қатар тік немесе көлдең желілері және аспаптарға жылу жеткізуші 
құбырлар болып бөлінеді. Жылыту желілері сыртқы қабырға тұсында тік 
тартылады. Бұрыштағы бөлмелерде оларды бұрыштан жүргізген дұрыс.

146
Төменнен тартылған жүйелерде екі магистральды жертөледе немесе 
бірінші қабат еденінің астымен сыртқы қабырғаларға параллельді өткізіледі. 
Жоғарыдан тартылған жылыту жүйелерінде беретін магистралы шатырда 
немесе кей жағдайларда, жоғарғы қабаттың төбесінің астынан тартады, ал 
қайтатын магистралын жертөледе немесе бірінші қабаттың еденінің астымен 
тартады. 
Құбырларды ашық орналастырғанда олар механикалық, термиялық 
және тік ультрафиолеттік сәуленің әсерінен қоршаулы болуы керек, 
сондықтан еденде, плинтуста, шахтада, каналда, т.б. жерлерде өткізіледі. 
Жылыту жүйелерінің құбырларын тарту тәсілдері оларды жөндеу кезінде тез 
ауыстыруды қамтамасыз ету керек.
Орталықтан жылыту жүйелерінде металл (болат, мыс және т.б.) және 
металл емес (пластмасса, шыны және т.б.) құбырлар қолданылады. Жұмсақ 
көміртекті болаттан жасалған жапсарлы және жапсарсыз құбырлар d
у
=15÷150 
мм кеңінен қолданылады. Құбырлардың диаметрі 10÷70 мм болса болат 
сугазөткізгіш МемСТ 3262-85*, егер диаметрі >70 мм - электрбалқыған 
МемСТ 10704-91* бойынша қабылданады.
Орталықтандырылған жылыту жүйелерінде қолданылатын болат 
құбырлары үлкен гидростатикалық қысым ұстайды (>1 мПа), шойың жылыту 
аспаптары және арматураларға қарағанда (<0,6 мПа), сондықтан жалпы 
жылыту жүйелерінде шектелген гидростатикалық қысым жылыту 
аспаптарының беріктігімен қабылданады. 
Орталықтандырылған жылыту жүйелерінде монтаждау және пайдалану 
жағдайларына байланысты болат құбырлары өз өзімен, жылыту 
аспаптарымен және арматуралармен бөлінетін немесе бөлінбейтін болып 
жалғастырылады.
Жалғастыру тәсілдері балқыған, бұранда және болттық болады. 
Жылыту жүйелерінің жылыту аспаптары әдетте, сыртқы қабырға тұсына, 
көбінесе терезе астына орнатылады, себебі, терезеден келетін суық ауа 
ағындарына тосқауыл болады (Сур.105).
Жылыту аспаптарын желіге жалғастыратын қосылғыш құбырдың 
ұзындығы жылыту жүйесінің тік желілерінің орнына байланысты. Су, бу 
және конденсат өткізетін құбырлардың еңістігі 0,002-ден, ал бу 
құбырларында будың қозғалысы қарама қарсы болса 0,006-дан кем болмау 
керек. Егер судың жылдамдығы 0,25 м/с тең немесе жоғары болса су 
өткізетін құбырларды еңістіксіз өткізуге болады. Сумен жылыту жүйелерінің 
құбырларындағы тасымалдағыштың қозғалыс жылдамдығы 1,5 м/с төмен 
болғаны жөн, себебі бөлмеде шудың әсері болмау керек. 

147
t
б
, t
қ
– жылыту жүйесінің беретін және қайтатын құбырларындағы 
судың температурасы; t
р
– бөлмедегі ішкі ауаның есепті температурасы; 
Q
қ
– құбырлардың жылу беруі, Вт; Q
асп 
–жылыту аспабының жылу 
жүктемесі, Вт. 
Сурет 105- Жылыту жүйелерінің жылыту аспаптарын орналастыру 
сызбасы 
Орталықтандырылған жүйелерде, әсіресе сумен жылытуда, жиналған 
ауа тасымалдағыштың айналымын бұзады, болаттық құбырларда тотығу 
пайда болады. Ауамен жылыту жүйелерінде келесі жағдайларда пайда 
болады – жүйе толық тасымалдағышпен толтырылмаған немесе жүйені 
толтыру және пайдалану кезінде келген, сондықтан жүйедегі ауамен күресу 
ең маңызды мақсат. 106 суретте сумен жылыту жүелерінен ауаны шығару 
тәсілдері келтірілген. Жауып-реттегіш арматуралар - жылыту жүйесін 
толығымен немесе жеке бөліктерін, желілерді, жылыту аспаптарын жылудан 
ажыратуға және сонымен бірге реттеуге арналады. Жылыту жүйелерінің 
жауып-реттегіш арматуралары муфталық (d
у
≤40; 50 мм) және фланецті (d
у
≥ 
50 мм) болып бөлінеді.

148
 
а
, 
б
, 
в
, 
г
, 
д
,
- жылыту қондырғыларынң жоғарғы пробкаларында 
орналастырған крандармен; е, ж, з, и- болаттық панельдердің кіретін 
құбыларындағы крандармен; л – ауалық крандармен 
1- ауалық кран, 2- радиатор,3 – конвектор, 4- болаттық панель, 5 – 
ауалық желі; 6-ауалық магистраль. 
Сурет 106 - Төменгі таратудағы ауа шығару тәсілдері: 
Жылыту техникасында жауып-реттегіш арматура ретінде көбінесе 
ысырмалар, вентильдер, крандар және үш жүрісті крандар қолданылады
(Сур. 107) 
 
 
 
 
а
)
ысырма; 
б
)
вентиль; 
в
)
пробкалық кран; 
Сурет 107-Арматуралар 
Жылыту жүйелеріндегі пайдасыз жоғалатын жылудың мөлшерін 
барынша азайту үшін жүйенің құбырлары мен басқа да элементтерін 
оқшаулау қажет. Құбырлар жылытылмайтын бөлмелерде, жасырын 
өзектерде, сыртқы кабырғада орнатылған жағдайда оқшаулау керек. 
Көбінесе оқшаулауларды жанбайтын немесе оңай жанбайтын заттардан 
жасайды. Оқшаулау қабаттың термиялық кедергілері құбырдың диаметріне 

149
байланысты, егер D
у
≤5 мм - 0,86 (м
2 о
С)/Вт, ал D
у
> 25 мм - 1,22 (м
2 о
С)/Вт 
көрсеткіштерінен аз болмауы кажет. 
Қазіргі заманда әр түрлі диаметрлі темірполимерлі немесе полимерлі 
құбырлар кең қолданады (Сур.104). Темірполимерлі құбырлардың үйкеліс 
коэффициенті төмен, сондықтан оларды жылыту жүйелерінде қолданғанда 
гидравликалық кедергілері азаяды және қақтық пен тотығу пайда болмайды. 
Темірполимерлі құбырлардың жұмсақтығы монтаждау жұмысында өте 
пайдалы және олардың жылу өткізгіштігі төмен, сондықтан қабырға арқылы 
жылу жоғалуы азайады. Полимерды құбырлар жабық әдіспен орнатады. 
Орталықтандырылған жылыту жүйелерінде пластмасса құбырларларын 
қолданғанда автоматты реттеу аспаптарын пайдалану дұрыс, себебі олар 
тасымалдағыштың температурасы жоғарлауынан құбырларды қорғайды. 
Полипропиленді
 
құбырлар
.
 
Полипропиленді құбырларды жобалау мен 
монтаждауға әр түрлі муфталар, үштіктер, айқастырмалар, бұрулар, 
фитингтер түріндегі құбырларды біріктірудің қажетті элементтерін таңдау 
кіреді. Бекіту арматурасы-жылыту жүйесінің маңызды элементі (Сур.108). 
Полипропиленді құбырлар су құбырларын, газ құбырларын, кәріз, 
жылыту жүйелерін және сұйық және газ тәрізді өнімдерді берудің өзге де 
жүйелерін орнату үшін пайдаланылады.
Құбырлардың материалы олар арқылы өтетін сұйықтықтардың жоғары 
және төмен температурасына өте жақсы төзімді, сондай-ақ химиялық ортаға 
төзімділігі жоғары. Полипропиленнен жасалған құбырларды монтаждау өте 
жеңіл, оны сантехникалық жүйе құрылғысымен таныс кез келген адам 
орындай алады. 

жүктеу/скачать 12,6 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: