Мазмұны кіріспе I. ӘДебиеттерге шолу 1 Мүмкіндіктері шектеулі адамдар және олардың сипаттамасы Мүмкіндіктері шектеулі адамдардың мәселелерін шешуші аспектілер

тегін медициналық көмектің кепілденген көлемін алудағы қиындықтар,
медициналық қызметтің жоғары - құны, ауыр созылмалы ауруларды өз
уақытында қарамау және айқындамау.
Мүгедектердің әлеуметтік проблемасын шешу үшін қала маслихаты
жән әкімі сәйкес бюджетінің қорытынды есебінен өздерінің
компоненттері шегінде санаториялы - курорттық емделу бойынша
жеңілдіктер белгілейді және т.б.
Қалада дене бітімі және ақыл - ой дамуы жетіспейтін балалар үшін
арнайы коррекциялық оқу - тәрбие мекемелерінің 8 типі бар, онда 3800
балалар мен жасөспірімдер бар.
Алматыда екі интернат - үйі қызмет істейді, біреуі мүгедектер мен
психохрониктер үшін 600 орынды, екіншісі терең ақыл - ойы артта қалған
балалар үшін 160 орынды. Алайда, олар осы мекемелерге мұқтаж
адамдардың қажеттерін анықтауды қамтамасыз етпейді. 2001 ж. 350
орынга есептелген Ардагерлер үйі ашылған және 75 - пәтерлі әлеуметтік
тұрғын үй ашылған, онда жасы бойынша зейнеткерлерден басқа 30
пайызын әр түрлі санаттағы мүгедектер құрайды.
Коммуникативтік қиындықтарын тұлға аралық немесе топ аралық
қайшылықтарды шешу, сол қайшылыққа түскен адамдар тұлғасын
өзгертусіз мүмкін емес, көмекке келген адамдардың да тұлғаларын
өзгерту, олардың жақын әлеуметтік ортасының әлеуметтік
байланыстарын қайта құрусыз мүмкін емес /15/.
Осыған орай әлеуметтік жұмыс проблемасын талдау бірінші этапта
олардың тұлғалық, топтық, жанұялық және тағы сол сияқты негіздерді
айқындайды.
Жалпы себеп - салдарлы байланыстарының және жанама
байланыстарының пирамидасына барлық деңгейлер кіруі мүмкін —
индивидтен жалпы адамзаттыққа дейін немесе планеталық масштабта
(мысалы, аштық пен кедейшіліктің бір себебі ғаламдық климаттық
себептер, табиғи ресурстарының шектеулігі болуы мүмкін екендігі сөзсіз)
алайда осыны ескере отырып, әлеуметтік қызметкер клиенттің жағдайын
таңдаған кезде, оған көмек берудің нақты технологиясын тандағанда ең
алдымен ол өзі әсер ете алатын және клиенттің әлеуметтік жағдайын
тұрақтандыра алатын немесе жақсарта алатын, жедел сипаттағы
проблемалар мен себептерді қарастыруы қажет.
Әлеуметтік жұмыста көп нәрсе қоғамның типіне және өкіметтің
жүргізілу сипатына байланысты болады. Әлеуметтік жұмыс анықтамасы
жағынан демократтиялық қоғамға және әлеуметтік мемлекетке тән.
Алайда демократия да, әлеуметтілікте тұрақты константтар болып
табылмайды. Өкіметтің халықтық қажеттіліктеріне және ой - пікірлеріне
сезімділігі адамдардың әлеуметтік белсенділігіне тікелей әсер етеді. Бір
уақыттары заман қажеттіліктеріне сай болған, кейіннен үмітсіз ескірген
сөзсіз өкіметтік құрылымдар оның алғы шарттары жемісті болсадағы
әлеуметтік саясатты тиімсіз етуі мүмкін. Өкіметтегі және басқарудағы
тұлғалық фактор сәйкесінше органдар мен мекемелердің қызмет
мазмұны мен формасына, халық жағынан бұл қызметті қабылдауға
айтарлықтай әсер етеді. Қазіргі өмірде әлеуметтік - экономикалық
проблемалар маңызды рөл атқарады, және де олардың мәні бақылаусыз,
экстенсивті дамып жатқан технгендік процестердің жағымсыз
салдарларымен ғана емес — техногендік катастрофалармен, табиғаттың

ластануымен және қорлаған орталық стандарттарының төмендеуімен
анықталады /16/.
Әлеуметтік - экологиялық мазмұны қандай да бір мөлшерде барлық
әлеуметтік технологиялар мен әдістемелерге тән, және де оның
бейнелену мөлшері оларды жүзеге асырудың нақты жағдайларына ғана
емес, сондай - ақ адамдардың жалпы адамзаттың және экологиялық
мәдениетінің даму деңгейіне байланысты болады.
Әлеуметтік саясаттың тармақталынуы үшін әлеуметтік 
-
экономикалық проблеманың мәні зор, және де ол көп жоспарлы болып
келеді. 
-Біріншіден, қандай да бір әлеуметтік мәселені шешу үшін қоғам мен
мемлекеттің бөле алатын қаржылық қорының саны ең әуелі экономика
жағыдайына байланысты болады.
-Екіншіден, қоғамда көптеген проблемаларда таза экономикалық
және таза әлеуметтік шектері, өзінің табиғаты бар. 
-Үшіншіден, бірқатар экономикалық проблемаларды қоғамда
әлеуметтік проблемаларды шешусіз мүмкін емес, елдегі реформаның
жүргізілуі де осы реформаның барысында халықтың көп бөлігі өздерінің
әлеуметтік және мүліктік статустарын жоғалтумен түсіндіріледі, яғни
олардың жағдайы мүшкілдеген /17/. 
Сонымен қатар, халықтың білімділігін, дене және әлеуметтік
денсаулықтың, әлеуметтік жете білушіліктің және саяси
сауаттылығының өсуінсіз жаңа, жоғары технологиялы қызмет түрлерін
дамыту, көп уәделік әлеуметтік технологияда жүзеге асыру мүмкін емес. 
Қоғамда әлеуметтік стратикация проблеманың да мәні өзінше
өзгеше болып келеді. Бір жағынан, әлеуметтік қатарлар мен топтарды
бөлу үшін өте нақтырақ жеке жекелеген негіздерді ескеретін қоғамның
парционалдық жүйесі демократиялық және әлеуметтік дамудың
атрибуты болып табылады, тек осындай жүйеде ғана бәрі болмаса да,
жоғары көлемдегі мүдделер мен талғамның презенциясына мүмкіндік
туады. Қоғам, барлық индивидті бір ранжирге тықпай - ақ субмәдениет
шегінде шағын топтардың көзқарастарын мойындауға және
институционалдауға мүмкіндік табады. Екінші жағынан қоғамның бір
топтарын байлықпен, өкіметпен және акпаратпен қамтып және халықтың
басқа бір бөлігін осы бір әлеуметтік ресурстарының маңызды көздерінен
тек кедейлік шегіне дейін емес, сондай - ақ кейде тіпті физологиялық
өмір сүру шегінен де тысқары бөліп тастайтын әлеуметтік
дифференциация (мұндай дифференциясының себептері объективті
түрде де, субъективті түрде де ақталмаған) әлеуметтік тұрақтылықтың
кепілі бола алмайды /18/.
Әлеуметтік проблеманың айрықша кешенің, мінез - құлықтың
проблемалар құрайды. Индивидтердің немесе топтардың девианттық
мінез - құлықтарын талдаған кезде әдетте маскүнемдер, нашақорлар,
қылмыскерлер, жезөкшелер және т.б. бөліп қарайды.
Бірақ
девиациялықтың түсінігі біршама ауқымды. Ауытқуды анықтау үшін, ең
алдымен девианттық мінез - құлықтылар ауытқитын жалпы әлеуметтік
адамгершілік мінез - құлықтық, құндылықты реттеуші ядроның
нормалары түсінігін айқындап алу қажет. Осындай талдау процесі
кезінде, нормаларды анықтау проблемасы өте күрделі, тарихи жағынан
өзгермелі және әлеуметтік нақты екені айқындалады. Девианттық мінез -

құлық (әлеуметтік қызметкер жағдайды талдаған кезде оны ескеруі
қажет) ассоциалдық немесе тіпті антисоциалдық көрініс, болмаса
болашақта көпшілік үшін норма болуы мүмкін, зерттеушілік,
евристикалық мінез - құлық жолдары болуы мүмкін. Әлемде ақпараттық
төңкерістің дамуына қарай ақпараттарға ену, өмірлік қызметті
коммуникативті дамту етудің әлеуметтік проблемалары көп мәнге ие
болуда /19/.
Әлеуметтік салада да ақпараттық процестерін мәні зор. Көптеген
мемлекеттерде әлеуметтік 
- 
экономикалық жағдайларды
тұрақтандыруға бағытталған әлеуметтік жобаларда міндетті түрде
әлеуметтік теңсіздікті жою және ақпаратқа жоғары деңгейде қол
жеткізу (оны алуда да және өз ойлары мен көзқарастарын тарату,
насихаттауда да) алдыңғы орынға қойылған. Ақпаратқа және ақпарттық
технологияларға ену басқаны былай алғанда, ол ХХІ ғасырға, енудің
жолдамасы болып табылады, осы шекті енуге, болашақта қоғамдағы
жоғары мәртебеге жетуге үміттенуге болмайды /20/.
Әлеуметтік жұмыс проблемалардың кешенділігі, әлеуметтік қайта
құрулардың объектілері мен субъектілерінің күрделілігі, әлеуметтік
ресурстардың шектеулі көлемінде. Жоғары мәнді және тиімді нәтиже
алу қажеттілігі осының бәрі әлеуметтік жұмысты технологияландыруды
талап етеді, ал осы қызмет түрінің ерекшелігі әлеуметтік жұмыс арқа
сүйейтін технологияның сипатын анықтап береді.
Әлеуметтік жұмысты технологияландыру, оның түрлерін
салыстырмалы түрде жекелеген бір бейнелі процедураларға және
операцияларға ұтымды түрде бөлуге мүмкіндік береді, ал осы
аталғандардың іс - әрекеттері мен нәтижелері кооперирленген және
синхрондалған болып келеді. Сонымен, әлеуметтік проблема бірнеше өте
қарапайым кіші проблемаларға бөлінеді, олардың әрқайсысы қандай да
бір мөлшерде стандарттық әдістермен шешілуі мүмкін /21/.
Айтып өткеніміздей, әлеуметтік - технологиялар тәртіпке келтіру
және отимизациялау мақсатында әлеуметтік процестер мен жүйедегі
әсер етудің құралдары және әдістерінің жиынтығы ретінде анықталады.
Әлеуметтік жұмыстың технологиясын шартты түрде үш топқа бөлуге
болады: диагностика технологиясы (әлеуметтік жобаларды оқып үйрену
және олардың, дамуының ықтималдығын болжау негізінде); қандай да
бір әлеуметтік объектіліктің дамуының құрастырылу және жобалану
технологиясы. Әлеуметтік жобаларды, бағдарламаларды жүзеге асыру,
әлеуметтік инновацияларды енгізу технологиясы осындай тікелей
бөлуден басқа технологияның типтерін бөліп қарауға болады, олардың
мақсаты — индивидттерге әлеуметтік қызмет атқару қабілеттіліктерін
қайтару болып табылады. (Әлеуметтік оңалту мен адаптациялау
технологиясы). Бұл технологияның әрбіреуі клиенттердің белгілі бір
санаттарымен жұмыс көзінде қолданылуы мүмкін (жанұямен, әскери
қызметтегілермен, адаптацияланған балалар және жасөспірімдер және
т.б.) енді айрықша жағдайлардағы қызметтің технологиясының бөлуге
болады (ұлтаралық қайшылықтар жағдайында, жұбайлардың
айырылысуы және т.б.) /22/.
Әлеуметтік жұмыс технологиясының біртұтас типологиясы жоқ
екенін байқау қиын емес, өйткені кез - келген жіктеу қағидалары ерікті
түрде жүреді, ол әлеуметтік қызметкердің мақсаттарына сай жүргізіледі.

Оның ғылыми зерттеу үшін, оқу мақсаттары үшін мәні бар, шынайы
өмірде қандай да бір технологияны алу әлеуметтік проблеманың мәніне
байланысты болады /23/.
Ал әлеуметтік жұмыс технологиясының функциялары туралы айтар
болсақ ең алдымен төмендегілерді бөліп қарастыруға болады:

жүктеу/скачать 372,53 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: