Кепілдік
жəне
кепіл
болушылық
міндеттемелердің
орын
-
далуынының
дəстүрлі
əдістері
болып
табылады
.
ҚР
АК
329-
бабына
сəйкес
кеп
i
лд
i
к
бойынша
кеп
i
лд
i
к
беруш
i,
заң
акт
i
лер
i
нде
көзделген
жағдайларды
қоспағанда
,
басқа
жақтың
(
борышқордың
)
несие
беруш
i
с
i
алдында
осы
жақтың
м
i
ндеттемес
i
н
i
ң
орындалуына
толық
немесе
борышқормен
ортақтасып
i
ш
i
нара
жауап
беруге
м
i
ндеттенед
i.
Кепілдік
беруші
борышқор
тарапынан
қатысатын
үшінші
тұлға
болып
табылады
жəне
ол
онымен
ортақтасып
жауап
береді
.
Əдетте
,
кепілдік
ақшалай
талаптардың
орындалуын
қамтамасыз
етеді
.
Деген
-
мен
,
ол
міндеттеменің
заттай
орындалуын
да
қамтамасыз
ете
алады
.
Кепілдік
несие
берушіге
борышқордың
төлемқабілетсіздігі
орын
алған
ретте
де
,
кепілдік
берушінің
мүлкінің
есебінен
орындауды
қамтамасыз
ету
мүмкіндігін
ұсынады
.
Кепілдік
тек
қазіргі
бар
талаптарды
ғана
қамтамасыз
ете
алады
жəне
ол
негізгі
міндеттемеге
қатысты
қосымша
,
туынды
сипатта
бола
-
ды
.
Кеп
i
лд
i
к
шарты
болашақта
туындайтын
м
i
ндеттемен
i
қамтамасыз
ету
үш
i
н
де
жасалуы
мүмк
i
н
.
Бұл
ретте
,
кепілдік
негізгі
міндеттеменің
туындау
сəтінде
ғана
пайда
болады
.
ҚР
АК
330-
бабына
сəйкес
кеп
i
л
болушылық
бойынша
кеп
i
л
бо
-
лушы
басқа
жақтың
(
борышқордың
)
несие
беруш
i
с
i
алдында
осы
жақтың
м
i
ндеттемес
i
н
i
ң
орындалуына
толық
немесе
i
ш
i
нара
қосалқы
жауап
беруге
м
i
ндеттенед
i.
Кепілдік
беруші
сияқты
кепіл
болушы
да
борышқор
тарапы
-
нан
қатысатын
үшінші
тұлға
болып
табылады
жəне
борышқордың
міндеттемені
орындауына
қосалқы
атсалысуы
мүмкін
.
Несие
берушінің
алдындағы
кепілдік
беруші
мен
кепіл
болушының
жауапкершілік
көлемдері
де
əралуан
болады
.
Атап
айтқанда
,
кепілдік
беруші
несие
беруш
i
алдында
борышқор
сияқты
айыпақы
,
сыйақы
(
мүдде
)
төлеуд
i
қоса
алғанда
,
борышты
өнд
i
р
i
п
алу
жөн
i
ндег
i
сот
шығындарын
жəне
борышқордың
м
i
ндеттемен
i
орындамауы
немесе
ти
i
с
i
нше
орындамауы
салдарынан
туындаған
несие
беруш
i
н
i
ң
басқа
да
зияндарын
төлеуде
тап
сондай
көлемде
жауап
беред
i.
Бұл
ереже
жалпы
болып
табылады
,
яғни
басқалай
(
кепілдік
берушінің
жартылай
жауапкершілігі
)
шартта
қарастырылуы
мүмкін
.
187
Жалпы
ережеге
сəйкес
кепіл
болушы
шартта
көрсетілген
сома
-
ның
шегінде
ғана
жауап
береді
.
Ал
толықтай
жауапкершілік
шартта
көзделуі
мүмкін
.
Екіжақты
шарттар
кепілдіктің
(
кепіл
болушылықтың
)
туындау
негізі
болып
табылады
жəне
несие
беруші
мен
кепілдік
беруші
(
кепіл
болушы
)
мұның
тараптары
болып
табылады
.
Мұндай
шарттар
бой
-
ынша
міндеттер
несие
берушіде
емес
,
кепілдік
берушіде
(
кепіл
бо
-
лушыда
)
ғана
туындайды
.
Демек
,
бұл
біржақты
міндеттеме
болып
табылады
.
Сонымен
бірге
,
аталған
шарт
консенсуалды
болып
табы
-
лады
,
тараптар
келісімге
қол
жеткізіп
,
оны
қажетті
жазбаша
нысанға
түсірген
сəттен
бастап
тараптардың
құқықтары
мен
міндеттері
туын
-
дайды
.
Жазбаша
нысанда
жасалуын
сақтамау
кеп
i
лд
i
к
немесе
кеп
i
л
болушылық
шартының
жарамсыз
болуына
əкел
i
п
соқтырады
.
Егер
кеп
i
лд
i
к
беруш
i
немесе
кеп
i
л
болушы
борышқордың
м
i
ндеттемен
i
орындауын
өз
жауапкерш
i
л
i
г
i
не
алатынын
не
-
сие
беруш
i
ге
жазбаша
түрде
хабарласа
,
ал
несие
беруш
i
кеп
i
лд
i
к
беруш
i
н
i
ң
немесе
кеп
i
л
болушының
ұсыныстарынан
бұл
үш
i
н
жетк
i
л
i
кт
i
болатын
қажетт
i
уақыт
i
ш
i
нде
бас
тартпаса
,
кеп
i
лд
i
к
не
-
месе
кеп
i
л
болушылық
шарттарының
жазбаша
нысаны
сақталған
деп
есептелед
i.
Кеп
i
лд
i
кт
i
қолдану
тек
,
тараптардың
келісімімен
емес
,
заңмен
де
белг
i
лену
i
мүмк
i
н
.
Мысалы
,
сыртқы
заем
алу
туралы
заңда
сыртқы
заемдарды
алу
кезінде
мемлекеттік
кепілдіктерді
қолданудың
міндеттілігі
бекітілген
.
ҚР
АК
331-
бабының
4-
тармағында
кепілдіктің
ерекше
түрі
банктік
кепілдік
қарастырылған
.
Екінші
деңгейдегі
банктер
банк
кепілдіктері
мен
кепілгерлігін
беруді
уəкілетті
органның
лицензиясы
негізінде
уəкілетті
органның
аталған
операцияларды
жүргізу
тəртібін
реттейтін
нормативтік
құқықтық
актілерін
ескере
отырып
жүзеге
асыра
алады
.
Осы
ретте
,
оларды
беру
кезінде
аталған
операцияларды
жүргізудің
тəртібін
реттейтін
ҚБА
нормативтік
актілерін
ескерген
жөн
.
Екінші
деңгейдегі
банктердің
осы
Кодекстің
нормаларын
сақтамай
жəне
уəкілетті
органның
нормативтік
құқықтық
актілерінің
талаптарын
ескермей
берген
банк
кепілдіктері
мен
кепілгерліктері
олардың
жа
-
рамсыз
болуына
əкеп
соғады
.
ҚР
АК
333-
бабында
несие
берушінің
кепілдік
берушіге
талап
қой
-
ған
реттегі
іс
-
қимылын
реттейді
.
Кеп
i
лд
i
к
беруш
i,
несие
беруш
i
н
i
ң
талаптарын
қанағаттандырғанға
дей
i
н
бұл
туралы
борышқорға
ескертуге
,
ал
егер
кеп
i
лд
i
к
беруш
i
ге
қуыным
жасалса
,
борышқорды
i
ске
қатыстыруға
м
i
ндетт
i.
Кепілдік
берушінің
өзі
борышқор
болып
188
табылмайтындықтан
,
ол
тараптардың
өзара
қатынастарының
сипа
-
ты
жайлы
хабардар
болмауы
жəне
борышқордың
қатысуынсыз
несие
берушіге
деген
борышқордың
барлық
қарсы
талаптарын
айқындай
алмауы
мүмкін
.
Сондай
-
ақ
,
ол
өзінің
орындайтындығы
жайлы
хабар
-
дар
етуі
тиіс
.
Борышқор
сотқа
дербес
талаптарын
мəлімдемейтін
үшінші
тарап
ретінде
қатынасады
.
Олай
болмаған
жағдайда
борышқор
өз
i
н
i
ң
несие
беруш
i
ге
қоймақшы
болған
қарсылықтарын
кеп
i
лд
i
к
беруш
i
н
i
ң
қайтарып
қойған
талабына
қарсы
қоюға
құқылы
.
Тіпті
,
кепілдік
берушінің
бо
-
рышқорға
қойған
талабы
қанағаттандырылмауы
да
мүмкін
.
Кеп
i
лд
i
к
беруш
i
несие
беруш
i
н
i
ң
талабына
қарсы
борышқор
қоя
алатын
қарсылықтарды
қоюға
қақылы
.
Кеп
i
лд
i
к
беруш
i
бұл
қарсылықтарға
құқығын
,
т
i
пт
i,
егер
борышқор
олардан
бас
тартқан
немесе
өз
i
н
i
ң
қарызын
мойындаған
жағдайда
да
жоғалтпайды
.
Бұл
норма
үлесті
міндеттемедегі
борышқордың
өзі
қатыспайтын
өзге
қатысушылардың
қатынастарына
негізделген
қарсылықтарын
несие
берушіге
қоя
алмайтындығы
туралы
жалпы
ережеден
басқалай
бола
-
тын
жағдай
болып
табылады
.
М
i
ндеттемен
i
орындаған
кеп
i
лд
i
к
беруш
i
ге
несие
беруш
i
н
i
ң
осы
м
i
ндеттеме
жөн
i
ндег
i
барлық
құқықтары
жəне
кеп
i
л
ұстаушы
рет
i
нде
несие
беруш
i
ге
тиес
i
л
i
құқықтар
кеп
i
лд
i
к
беруш
i
несие
беруш
i
н
i
ң
та
-
лабын
қанағаттандырған
көлемде
көшед
i.
Кеп
i
лд
i
к
беруш
i,
сондай
-
ақ
,
борышқордан
несие
беруш
i
ге
төленген
соманың
айыпақысын
жəне
сыйақысын
(
мүддес
i
н
)
төлеуд
i
жəне
борышқор
үш
i
н
жауапкерш
i
л
i
кке
байланысты
шеккен
өзге
де
залалдардың
орнын
толтыруды
талап
ету
-
ге
қақылы
.
Кеп
i
лд
i
к
беруш
i
м
i
ндеттемен
i
орындағаннан
кей
i
н
несие
беруш
i
борышқорға
қойылған
талапты
куəландыратын
құжаттарды
кеп
i
лд
i
к
беруш
i
ге
тапсыруға
жəне
осы
талапты
қамтамасыз
етет
i
н
құқықтарды
беруге
м
i
ндетт
i.
Егер
несие
беруші
оларды
беруден
бас
тартатын
бол
-
са
,
онда
кепілдік
беруші
оны
сот
тəртібімен
мəжбүрлеуге
құқылы
бо
-
лады
.
Кеп
i
л
болушы
дəл
осындай
құқықтарға
борышқордың
несие
беруш
i
алдындағы
м
i
ндеттемес
i
н
өз
i
орындаған
бөл
i
г
i
нде
ие
бола
-
ды
.
Қайта
орындаудың
алдын
алу
үшін
борышқор
кеп
i
лд
i
к
беруш
i
ге
немесе
кеп
i
л
болушыға
бұл
туралы
дереу
хабарлауға
м
i
ндетт
i.
Егер
мұндай
хабарды
алғаннан
кейін
кепілдік
беруші
міндеттемені
орын
-
дайтын
болса
,
онда
кері
талап
қою
құқығынан
айырылады
.
Олай
189
болмаған
жағдайда
өз
кезег
i
нде
м
i
ндеттемен
i
орындаған
кеп
i
лд
i
к
беруш
i
немесе
кеп
i
л
болушы
несие
беруш
i
ден
нег
i
зс
i
з
алынғанды
өнд
i
р
i
п
алуға
қақылы
болады
.
Кеп
i
лд
i
кт
i
ң
жəне
кеп
i
л
болушылықтың
тоқтатылуы
ҚР
АК
336-
ба
-
бымен
реттеледі
.
Негізгі
міндеттемеге
қатысты
олар
қосымша
сипат
-
та
болатындықтан
,
олар
негізгі
міндеттемемен
бірге
тоқтатылады
.
М
i
ндеттеме
кеп
i
лд
i
к
беруш
i
мен
кеп
i
л
болушының
жауапкерш
i
л
i
г
i
н
соңғылардың
кел
i
с
i
м
i
нс
i
з
арттыруға
немесе
өзге
де
қолайсыз
салдарға
əкел
i
п
соқтыратындай
өзгерген
жағдайда
тоқтатылады
.
Кеп
i
лд
i
к
жəне
кеп
i
л
болушылық
,
егер
кеп
i
лд
i
к
беруш
i
немесе
кеп
i
л
болушы
несие
беруш
i
ге
жаңа
борышқор
үш
i
н
жауап
беруге
кел
i
с
i
м
бермесе
,
кеп
i
лд
i
кпен
немесе
кеп
i
л
болушылықпен
қамтамасыз
ет
i
лген
м
i
ндеттеме
жөн
i
ндег
i
борышты
басқа
жаққа
ауыстырумен
тоқтатылады
.
Талап
ету
құқығын
беру
кезінде
заңи
күші
сақталынады
.
Кеп
i
лд
i
к
жəне
кеп
i
л
болушылық
,
егер
олар
өздер
i
қамтамасыз
ет
-
кен
м
i
ндеттемен
i
орындау
мерз
i
м
i
н
i
ң
басталуына
қарай
борышқор
немесе
кеп
i
лд
i
к
беруш
i
мен
кеп
i
л
болушы
ұсынған
ти
i
ст
i
дəрежедег
i
орындауды
қабылдаудан
несие
беруш
i
бас
тартса
тоқтатылады
.
Кеп
i
лд
i
к
жəне
кеп
i
л
болушылық
оларға
кеп
i
лд
i
к
немесе
кеп
i
л
болушылық
шартында
көрсет
i
лген
мерз
i
м
б
i
ткен
кезде
тоқтатылады
.
Егер
мұндай
мерз
i
м
белг
i
ленбесе
,
егер
несие
беруш
i
кеп
i
лд
i
кпен
не
-
месе
кеп
i
л
болушылықпен
қамтамасыз
ет
i
лген
м
i
ндеттемен
i
орындау
мерз
i
м
i
басталған
күннен
бастап
б
i
р
жылдың
i
ш
i
нде
кеп
i
лд
i
к
беруш
i
ге
немесе
кеп
i
л
болушыға
қуыным
жасамаса
,
ол
тоқталады
.
Нег
i
зг
i
м
i
ндеттемен
i
ң
орындалу
мерз
i
м
i
көрсет
i
лмеген
жəне
белг
i
леуге
болмайтын
немесе
талап
ету
i
мен
белг
i
ленген
кезде
,
кеп
i
лд
i
к
жəне
кеп
i
л
болушылық
егер
несие
беруш
i
кеп
i
лд
i
к
беруш
i
ге
немесе
кеп
i
л
болушыға
кеп
i
лд
i
к
немесе
кеп
i
л
болушылық
шарты
жасалған
күннен
бастап
ек
i
жылдың
i
ш
i
нде
қуыным
жасамаса
,
егер
заң
акт
i
лер
i
нде
өзгеше
көзделмесе
,
кеп
i
лд
i
к
пен
кеп
i
л
болушылық
тоқтатылады
.
Бұл
мерзімдердің
барлығы
кесімдік
болыр
табылғандықтан
,
олар
бойын
-
ша
талап
қою
мерзімі
қалпына
келтірілмейді
.
Достарыңызбен бөлісу: |