Басқаның
ақшасын
заңсыз
пайдаланғаны
үш
i
н
жауапкерш
i
л
i
к
»
болып
табылады
.
Ақша
м
i
ндеттемес
i
н
орындамау
салдарынан
б
i
реуд
i
ң
ақшасын
заңсыз
пайдаланғаны
не
оларды
төлеу
мерз
i
м
i
н
өтк
i
з
i
п
ж
i
берген
i,
не
оларды
нег
i
зс
i
з
алғаны
немесе
басқа
адамның
есеб
i
не
сақтағаны
үш
i
н
тұрақсыздық
айыпақы
төленуге
ти
i
с
.
Айыпақының
мөлшер
i
ақша
м
i
ндеттемес
i
н
немесе
оның
ти
i
ст
i
бөл
i
г
i
н
орындаған
күнг
i
ҚР
Ұлттық
Банк
i
белг
i
леген
қайта
қаржыландырудың
ресми
ставкасы
нег
i
з
i
нде
есептелед
i.
Борышты
сот
тəрт
i
б
i
мен
өнд
i
р
i
п
алу
кез
i
нде
сот
несие
беруш
i
н
i
ң
таңдауы
бойынша
ҚР
Ұлттық
Банк
i
н
i
ң
қуыным
жасалған
неме
-
се
шеш
i
м
шығарылған
немесе
i
с
жүз
i
нде
төленген
күнг
i
қайта
қаржыландырудың
ресми
ставкасын
нег
i
зге
ала
отырып
,
несие
беруш
i
н
i
ң
талабын
қанағаттандыра
алады
.
Егер
заң
құжаттарында
не
-
месе
шартта
айыпақының
өзге
мөлшер
i
белг
i
ленбесе
,
осы
ережелер
қолданылады
.
Басқаның
ақшасын
пайдаланғаны
үш
i
н
айыпақы
,
егер
заңдарда
не
-
месе
шартта
айыпақы
сомаларын
есептеуд
i
ң
өзге
тəрт
i
б
i
белг
i
ленбесе
,
бұл
ақшаның
сомасы
несие
беруш
i
ге
төленген
күнге
дей
i
н
өнд
i
р
i
л
i
п
алынады
.
200
Егер
несие
беруш
i
н
i
ң
ақшасын
заңсыз
пайдаланудан
оған
келт
i
р
i
лген
залал
оған
тиес
i
л
i
айыпақының
сомасынан
асып
кетсе
,
ол
борышқордан
осы
сомадан
асатын
бөл
i
кте
залалды
өтеуд
i
талап
етуге
құқылы
.
Жауапкерш
i
л
i
к
жəне
м
i
ндеттемен
i
заттай
орындау
М
i
ндеттеме
ти
i
ст
i
дəрежеде
орындалмаған
жағдайда
айып
төлеу
жəне
залалдард
ы
өтеу
,
егер
заң
құжаттарында
немесе
шартта
өзгеше
көзделмесе
,
борышқорды
м
i
ндеттемен
i
орындаудан
босатпайды
.
М
i
ндеттеме
орындалмаған
жағдайда
залалды
өтеу
жəне
оны
орындамағаны
үш
i
н
айып
төлеу
,
егер
заң
құжаттарында
немесе
шарт
-
та
өзгеше
көзделмесе
,
борышқорды
міндеттемен
i
заттай
орындаудан
босатады
.
Мерз
i
м
i
өт
i
п
кеткенд
i
ктен
өз
i
үш
i
н
енд
i
керег
i
болмай
қалған
м
i
ндеттемен
i
ң
орындалуынан
несие
беруш
i
н
i
ң
бас
тартуы
,
сондай
-
ақ
бас
тарту
төлем
i
рет
i
нде
белг
i
ленген
ақшалай
соманы
төлеу
борышқорды
м
i
ндеттемен
i
заттай
орындаудан
босатады
.
Белг
i
л
i
б
i
р
затты
жеке
беру
м
i
ндеттемес
i
н
орындамаудың
сал
-
дары
Белг
i
л
i
б
i
р
затты
менш
i
кке
,
шаруашылық
жүрг
i
зуге
,
же
-
дел
басқаруға
немесе
несие
беруш
i
н
i
ң
пайдалануына
жеке
беру
м
i
ндеттемес
i
н
орындамаған
жағдайда
,
бұл
затқа
үш
i
нш
i
жақтың
артықшылық
құқығы
болмаса
,
несие
беруш
i
оны
борышқордан
алып
қоюды
жəне
несие
беруш
i
ге
беруд
i
талап
етуге
құқылы
.
Затты
беру
борышқорды
залалдың
орнын
толтырудан
босатпай
-
ды
.
М
i
ндеттемен
i
борышқордың
есеб
i
нен
орындау
Борышқор
затты
жасап
,
несие
беруш
i
ге
беру
немесе
оған
белг
i
л
i
б
i
р
жұмыс
жасап
беру
немесе
қызмет
көрсету
м
i
ндеттемес
i
н
орындамаған
жағдайда
заңдардан
,
шарттан
немесе
м
i
ндеттемен
i
ң
мəн
i
нен
өзгеше
туындамайтындықтан
,
несие
беруш
i
м
i
ндеттемен
i
орындауды
үш
i
нш
i
адамдарға
ақылға
қонымды
бағаға
ақылға
қонымды
мерз
i
мде
тапсыруға
немесе
оны
өз
күш
i
мен
орындауға
жəне
шыққан
қажетт
i
шығындар
мен
басқа
залалдарды
өтеуд
i
борышқордан
талап
етуге
құқылы
.
ҚР
АК
жауапкершіліктің
субсидиярлық
жауапкершілік
сияқты
түрін
қарастырады
.
Заңдарға
немесе
м
i
ндеттемен
i
ң
шарттарына
сəйкес
нег
i
зг
i
борышқор
болып
табылатын
(
субсидиялық
жауапкерш
i
л
i
к
)
басқа
адамның
жауапкерш
i
л
i
г
i
не
қосымша
жауапты
болатын
адамға
талап
қойғанға
дей
i
н
кеп
i
л
беруш
i
талапты
нег
i
зг
i
борышқорға
қоюға
ти
i
с
.
201
Егер
нег
i
зг
i
борышқор
несие
беруш
i
н
i
ң
талабын
қанағаттандыру
-
дан
бас
тартса
,
не
оны
толық
орындамаса
немесе
несие
беруш
i
одан
қойылған
талапқа
ақылға
қонымды
мерз
i
мде
жауап
алмаса
,
бұл
талаптың
орындалмаған
бөл
i
г
i
субсидиялық
жауапкерш
i
л
i
г
i
бар
адамға
қойылуы
мүмк
i
н
.
Егер
бұл
талап
нег
i
зг
i
борышқорға
қарсы
қойылған
талапқа
жатқы
-
зу
арқылы
қанағаттандырылуы
мүмк
i
н
болса
,
несие
беруш
i
өз
i
н
i
ң
нег
i
зг
i
борышқорға
қоятын
талабын
субсидиялық
жауапкерш
i
л
i
г
i
бар
адамның
қанағаттандыруын
талап
етуге
құқылы
емес
.
Субсидиялық
жауапкерш
i
л
i
г
i
бар
адам
оған
несие
беруш
i
қойған
талапты
қанағаттандыруға
дей
i
н
бұл
туралы
нег
i
зг
i
борышқорға
ескертуге
,
ал
егер
мұндай
адамның
үст
i
нен
талап
арызы
түссе
,
нег
i
зг
i
борышқорды
i
ске
қатыстыруға
ти
i
с
.
Олай
болмаған
жағдайда
нег
i
зг
i
борышқордың
несие
беруш
i
ге
қарсы
айтайын
деген
қарсылықтарын
субсидиялық
жауапкерш
i
л
i
г
i
бар
адамның
регрест
i
к
талабына
қарсы
қоюға
құқығы
бар
.
ҚР
АК
358-
бабы
м
i
ндеттемелер
жөн
i
ндег
i
жауапкерш
i
л
i
кт
i
ң
мөл
-
шер
i
н
шектеуге
рұқсат
етеді
.
М
i
ндеттемен
i
ң
кейб
i
р
түрлер
i
бойын
-
ша
жəне
қызметт
i
ң
белг
i
л
i
б
i
р
түрлер
i
не
байланысты
м
i
ндеттемелер
бойынша
заң
құжаттары
залалды
толық
өтеу
құқығын
шектей
алады
(
шектелген
жауапкерш
i
л
i
к
).
Егер
м
i
ндеттемелерд
i
ң
осы
түр
i
немесе
осындай
құқықбұзушылық
үш
i
н
жауапкерш
i
л
i
к
мөлшер
i
заңдармен
белг
i
ленген
болса
,
қосылу
шарты
бойынша
немесе
тұтынушы
рет
i
ндег
i
азамат
несие
беруш
i
болып
табылатын
өзге
шарт
бойынша
борышқордың
жауапкерш
i
л
i
к
мөлшер
i
н
шектеу
жөн
i
ндег
i
кел
i
с
i
м
жарамсыз
болады
.
Кінə
жəне
м
i
ндеттемен
i
ң
бұзылғандығы
үш
i
н
жауапкерш
i
л
i
к
Кінə
міндеттеменің
бұзылғандығы
үшін
орын
алатын
жауап
-
кершіліктің
негізі
болып
табылады
.
Борышқор
к
i
нəл
i
болған
кез
-
де
,
егер
заңдарда
немесе
шартта
өзгеше
көзделмесе
,
м
i
ндеттемен
i
орындамағаны
жəне
(
немесе
)
ти
i
ст
i
дəрежеде
орындамағаны
үш
i
н
жауап
беред
i.
Егер
борышқор
м
i
ндеттемен
i
ти
i
ст
i
дəрежеде
орындау
үш
i
н
өз
i
не
байланысты
шаралардың
барлығын
қолданғанын
дəлелдесе
,
ол
к
i
нəс
i
з
деп
танылады
.
Кəс
i
пкерл
i
к
қызметт
i
жүзеге
асырған
кезде
м
i
ндеттемен
i
орындамаған
немесе
ти
i
ст
i
дəрежеде
орындамаған
адам
,
егер
бой
бермейт
i
н
күшт
i
ң
,
яғни
осы
жағдайлар
кез
i
ндег
i
төтенше
жəне
тойтаруға
болмайтын
мəн
-
жайлардың
(
дүлей
құбылыстар
,
202
соғыс
қимылдары
жəне
т
.
б
.)
салдарынан
ти
i
ст
i
дəрежеде
орындауға
мүмк
i
нд
i
к
болмағандығын
дəлелдей
алмаса
,
мүл
i
кт
i
к
жауаптылықты
көтеред
i.
Ондай
мəн
-
жайларға
,
атап
айтқанда
,
м
i
ндеттемен
i
орындау
үш
i
н
қажетт
i
тауарлардың
,
жұмыстардың
немесе
қызмет
көрсетуд
i
ң
рынокта
болмауы
жатпайды
.
Заңдарда
немесе
шартта
жауапкерш
i
л
i
кт
i
ң
жəне
одан
босатылудың
өзге
нег
i
здер
i
ескер
i
лу
i
мүмк
i
н
.
М
i
ндеттемен
i
қасақана
бұзғаны
үш
i
н
жауапкерш
i
л
i
кт
i
жою
немесе
шектеу
туралы
алдын
ала
жасалған
шарт
жарамсыз
болады
.
Кінəсіз
жауапкершілік
туралы
ереже
кəсіпкерлік
тəуекел
туралы
ережемен
байланысты
болады
.
Міндеттемедегі
кəсіпкерлік
тəуекел
келесідей
түрде
ескерілген
:
егер
м
i
ндеттемеде
кəс
i
пкерд
i
ң
тапсырысы
бойынша
əлдеб
i
р
жұмысты
орындау
көзделсе
,
жұмыстың
нəтижес
i
н
пайдаланудың
мүмк
i
н
емест
i
г
i
немесе
оны
пайдаланудың
ти
i
мс
i
з
болу
тəуекел
i
кəс
i
пкерге
жүктелед
i.
Жұмысты
ти
i
ст
i
дəрежеде
орындаған
адам
,
егер
шартта
өзге
кəс
i
пкерл
i
к
тəуекелд
i
бөлу
көзделмесе
,
орын
-
дау
дəрежес
i
не
сəйкес
ақы
алуға
құқылы
(
ҚР
АК
360-
бап
).
Егер
ек
i
жақты
шартта
тараптардың
б
i
рде
-
б
i
р
i
жауап
бермейт
i
н
мəн
-
жайдың
салдарынан
тараптардың
б
i
реу
i
үш
i
н
м
i
ндеттемен
i
орындауға
мүмк
i
нш
i
л
i
к
болмаса
,
заң
құжатында
немесе
шарт
-
та
өзгеше
көзделмегенд
i
ктен
,
шарттың
орындалуын
тараптардың
ешқайсысының
да
талап
етуге
құқығы
жоқ
.
Мұндай
жағдайда
тараптардың
əрқайсысы
өз
i
орындағанның
бəр
i
н
қайтаруды
ти
i
ст
i
қарсы
орындауды
алмай
-
ақ
талап
етуге
құқылы
.
Азаматтық
Кодексте
өзге
адамның
кінəсі
үшін
жауапкершілік
ету
рұқсат
етілген
,
мысалы
,
ҚР
АК
362-
бабында
борышқордың
өз
қызметкерлер
i
үш
i
н
жауапкерш
i
л
i
г
i
көзделген
.
Борышқордың
м
i
ндеттемес
i
н
орындау
жөн
i
ндег
i
лауазымды
адамдарының
немесе
өзге
қызметкерлер
i
н
i
ң
əрекеттер
i
борышқордың
əрекеттер
i
болып
есептелед
i.
Борышқор
бұл
əрекеттер
үш
i
н
,
егер
олар
м
i
ндеттемен
i
орындамауға
немесе
ти
i
ст
i
дəрежеде
орындамауға
əкел
i
п
соқтырса
,
жауап
беред
i.
Сонымен
қатар
,
үш
i
нш
i
жақтардың
борышқор
алдындағы
өз
м
i
ндеттер
i
не
қатысты
əрекет
i
не
əрекетс
i
зд
i
г
i
м
i
ндеттемен
i
бұзудың
себеб
i
болғанда
да
,
борышқор
несие
беруш
i
н
i
ң
алдында
жауап
беред
i.
Егер
заңдарда
т
i
келей
орындаушы
жауап
беред
i
деп
белг
i
ленбесе
,
борышқор
несие
беруш
i
алдындағы
өз
м
i
ндет
i
н
жүктеген
үш
i
нш
i
жақтардың
əрекет
i
немесе
əрекетс
i
зд
i
г
i
үш
i
н
де
жауап
беред
i.
Борышқор
үш
i
нш
i
жақтардың
əрекеттер
i
нен
немесе
əрекетс
i
з
-
203
д
i
г
i
нен
м
i
ндеттемен
i
бұзғаны
үш
i
н
жауапкерш
i
л
i
ктен
олардың
к
i
нə
-
с
i
зд
i
г
i
дəлелденгеннен
кей
i
н
босатылуы
мүмк
i
н
.
Кəс
i
пкерл
i
к
қызметт
i
жүзеге
асырған
кезде
борышқор
үш
i
нш
i
жақтардың
əрекеттер
i
нен
немесе
əрекетс
i
зд
i
г
i
нен
м
i
ндеттемен
i
бұз
-
ғаны
үш
i
н
жауапкерш
i
л
i
ктен
,
егер
оған
дүлей
күштер
себепш
i
болса
,
босатылады
.
Үш
i
нш
i
жақтардың
құқықтарымен
м
i
ндеттеме
нысанасын
ауыр
-
латуға
байланысты
м
i
ндеттеме
бұзылғанда
,
егер
ондай
ауырлату
несие
беруш
i
мен
шарт
жасасқанға
дей
i
н
пайда
болса
жəне
несие
беруш
i
ге
ол
туралы
шарт
жас
асу
кез
i
нде
ескерт
i
лсе
ғана
,
борышқор
жауапкерш
i
л
i
ктен
босатылады
.
Міндеттеменің
бұзылуында
несие
берушінің
де
кінəсі
болуы
мүмкін
.
Егер
м
i
ндеттемен
i
ң
орындалмауы
немесе
ти
i
ст
i
дəрежеде
орындалмауы
ек
i
тараптың
да
к
i
нəс
i
нен
болса
,
сот
оған
сəйкес
борышқор
жауапкерш
i
л
i
г
i
н
i
ң
көлем
i
н
азайтады
.
Сот
,
егер
несие
бе
-
руш
i
м
i
ндеттемен
i
ң
орындалмауынан
немесе
ти
i
ст
i
дəрежеде
орын
-
далмауынан
келт
i
р
i
лген
залал
көлем
i
н
i
ң
ұлғаюына
қасақана
немесе
абайсызда
себепкер
болса
немесе
олардың
азаюына
ақылға
қонымды
шаралар
қолданбаса
,
борышқор
жауапкерш
i
л
i
г
i
н
i
ң
мөлшер
i
н
де
азай
-
тады
.
Орындауды
кешіктірудің
келесідей
екі
түрі
де
заңмен
реттеледі
:
а
)
борышқордың
кешіктіруі
,
м
i
ндеттемен
i
ң
орындалу
мерз
i
м
i
н
өтк
i
з
i
п
алған
борышқор
несие
беруш
i
н
i
ң
алдында
мерз
i
мд
i
өтк
i
з
i
п
алу
арқылы
келт
i
р
i
лген
залал
үш
i
н
жəне
мерз
i
м
i
н
өтк
i
з
i
п
алу
кез
i
нде
туындаған
кездейсоқтықтан
орындай
алмауының
салдары
үш
i
н
жауап
беред
i.
Егер
борышқордың
мерз
i
мд
i
өтк
i
з
i
п
алуы
салдары
-
нан
м
i
ндеттемен
i
орындау
несие
беруш
i
ге
керекс
i
з
болып
қалса
,
ол
м
i
ндеттемен
i
орындауды
қабылдаудан
бас
тартып
,
залалды
өтеуд
i
та
-
лап
ете
алады
;
б
)
несие
берушінің
кешіктіруі
.
Егер
несие
беруш
i
борышқор
ұсынған
ти
i
ст
i
дəрежедег
i
орындауды
қабылдаудан
бас
тартса
,
не
-
месе
заңдарда
немесе
шартта
көзделген
,
не
i
скерл
i
к
айналым
дəс
-
түрлер
i
нен
немесе
аяқталғанға
дей
i
н
борышқор
өз
м
i
ндет
i
н
атқара
алмаған
м
i
ндетт
i
ң
мəн
i
нен
туындайтын
əрекеттерд
i
жасамаған
болса
,
ол
мерз
i
мд
i
өтк
i
з
i
п
алған
болып
есептелед
i.
Борышқордың
м
i
ндеттемен
i
орындағанын
ти
i
ст
i
түрде
растаудан
бас
тартқан
жағдайда
да
несие
беруш
i
мерз
i
мд
i
өтк
i
з
i
п
алған
болып
есептелед
i.
Егер
несие
беруш
i
мерз
i
мд
i
өтк
i
з
i
п
алу
,
не
өз
i,
не
заңдар
бойын
-
204
ша
немесе
несие
беруш
i
н
i
ң
тапсыруымен
м
i
ндеттемен
i
ң
орындалуын
қабылдап
алу
жүктелген
адамдар
жауап
бермейт
i
н
жағдайларға
байла
-
нысты
болғанын
дəлелдеп
бермесе
,
несие
беруш
i
н
i
ң
мерз
i
мд
i
өтк
i
з
i
п
алуы
борышқорға
мерз
i
мд
i
өтк
i
з
i
п
алудан
келт
i
р
i
лген
залалдың
ор
-
нын
толтыруға
құқық
беред
i.
Мерз
i
мд
i
өтк
i
з
i
п
алған
несие
беруш
i
ге
мерз
i
мд
i
өтк
i
з
i
п
алған
кез
-
де
м
i
ндеттемен
i
орындаудың
кездейсоқ
мүмк
i
н
болмай
қалуының
барлық
қолайсыз
салдары
жүктелед
i.
Ақшалай
м
i
ндеттеме
бойынша
борышқор
несие
беруш
i
н
i
ң
мер
-
з
i
мд
i
өтк
i
з
i
п
алғаннан
кей
i
нг
i
уақытына
сыйақы
(
мүдде
)
төлеуге
м
i
н
-
детт
i
емес
.
Достарыңызбен бөлісу: |