10.6.
М
i
ндеттемен
i
тоқтату
Міндеттемелер
белгілі
бір
уақытқа
жарамды
болады
жəне
өзі
мақсатты
сипатқа
ие
.
Белгілі
заңды
фактілерге
байланысты
олар
өз
күшін
жояды
Бұндай
заңды
фактілер
міндеттемінің
тоқтатылу
негіздері
деп
аталады
.
Олар
ҚР
АК
21-
тарауында
бекітілген
,
ҚР
АК
367-
бабының
3-
тармақшасында
көзделгендей
заңдармен
немесе
шартпен
мін
-
деттемелердің
тоқтатылуының
өзге
де
негіздері
болуы
мүмкін
.
Жалпы
ереже
ретінде
міндеттеме
тараптардың
келісімі
бойын
-
ша
тоқтатылады
.
Алайда
,
заңда
қарастырылған
негіздер
бойынша
біржақты
тəртіпте
де
тоқтатылуы
мүмкін
.
Өйткені
шынтуайтында
бұл
міндеттемені
орындаудан
біржақты
бас
тарту
болып
табылады
.
М
i
ндеттеме
ти
i
ст
i
дəрежеде
орындалғанда
тоқтатылады
.
Бұл
де
-
геніміз
несие
беруші
өзінің
талаптарын
толықтай
қанағаттандырды
жəне
борышқор
мен
несие
берушінің
арасындағы
құқықтық
қатынас
тоқтатылды
дегенді
білдіреді
.
Осы
ретте
,
міндеттеме
тиісті
дəрежеде
орындалған
ретте
ғана
тоқтатылады
.
ҚР
АК
369-
бабында
көзделгендей
,
тек
тараптардың
кел
i
с
i
м
i
бой
-
ынша
м
i
ндеттемені
орындаудың
орнына
бас
тарту
төлем
i
н
беру
(
ақша
төлеу
,
мүл
i
к
беру
жəне
т
.
б
.)
арқылы
міндеттеме
тоқтатылуы
мүмк
i
н
.
Бас
тарту
төлем
i
н
i
ң
мөлшер
i
н
,
мерз
i
мдер
i
н
жəне
тəрт
i
б
i
н
тараптар
белг
i
лейд
i.
Бас
тарту
төлеміне
біржақты
тəртіпте
жол
берілмейді
.
М
i
ндеттеме
мерз
i
м
i
жеткен
,
не
мерз
i
м
i
көрсет
i
лмеген
немесе
мерз
i
м
i
талап
ету
кез
i
мен
белг
i
ленген
б
i
ртектес
қарсы
талапты
есепке
жатқызу
арқылы
толық
немесе
бөл
i
к
-
бөл
i
г
i
мен
тоқтатылады
.
Есеп
-
205
ке
жатқызуды
жүргізу
үшін
екінші
тараптың
келісімі
талап
етілмейді
жəне
оны
біржақты
тəртіпте
өзге
тарапты
жазбаша
хабардар
ету
арқылы
жүргізуге
болады
.
Жүргізілген
есепке
жатқызумен
келіспе
-
ген
ретте
өзге
тарап
оны
сот
тəртібімен
даулауға
құқылы
болады
Міндеттемені
новация
арқылы
тоқтату
дегеніміз
тараптардың
арасындағы
бір
міндеттеменің
жаңа
бір
міндеттемемен
алмастыры
-
луын
білдіреді
жəне
бұл
ретте
,
тараптардың
арасындағы
құқықтық
қатынас
өз
күшін
сақтап
қалады
.
Новация
–
бұл
тараптардың
арасын
-
да
болған
бастапқы
м
i
ндеттемен
i
ауыстыру
туралы
кел
i
с
i
ммен
сол
адамдардың
арасындағы
орындаудың
өзге
нысанасын
немесе
əд
i
с
i
н
көздейт
i
н
басқа
м
i
ндеттемемен
алмастыру
болып
табылады
(
ҚР
АК
372-
бап
).
Жаңа
міндеттеме
басқа
сипаттағы
міндеттеме
болып
табылады
жəне
орындаудың
өзге
пəні
немесе
əдісін
қамтуы
мүмкін
.
Азаматтың
өм
i
р
i
не
немесе
денсаулығына
келт
i
р
i
лген
зиянды
өтеу
жөн
i
ндег
i
жəне
алимент
төлеу
жөн
i
ндег
i
м
i
ндеттемелерге
қатысты
жаңғыртылуға
жол
бер
i
лмейд
i.
Жаңа
міндеттеме
бойынша
талап
қою
мерзімі
новация
туралы
келісімді
жасасу
сəтінен
басталады
.
Бұрынғы
міндеттеменің
орын
-
далуын
қамтамасыз
ететін
барлық
қосымша
міндеттемелер
(
айып
төлеу
,
кепіл
)
сонымен
бірге
тоқтатылады
.
Олардың
сақталынуы
тек
,
тараптардың
келісімімен
ғана
орын
алуы
мүмкін
.
Жекелей
сипаттағы
міндеттемелерде
новацияға
жол
берілмейді
.
Борышты
кеш
i
ру
–
несие
беруш
i
нің
міндеттемені
орындаудан
борышқорды
босатуы
болып
табылады
.
Борышты
кешіру
екіжақты
мəміле
-
шарт
болып
табылады
.
Несие
берушінің
мүлкіне
қатысты
өзге
тұлғалардың
құқықтарының
бұзылуына
əкелетін
болса
,
онда
бұған
жол
берілмейді
.
Мысалы
,
міндеттеме
пəні
болып
табылатын
ортақ
меншікке
қатысушылардың
құқығы
бұзылған
ретте
.
Борышты
кешіру
борышқордың
өзінің
де
мүддесін
бұзуы
мүмкін
жəне
осы
себепті
,
ол
борышты
кешіруден
бас
тартуға
құқылы
.
Орындауға
мүмк
i
нд
i
к
болмағандықтан
м
i
ндеттемен
i
ң
тоқтатылуы
ҚР
АК
374-
бабының
ережелері
бойынша
жүзеге
асы
-
рылады
.
Егер
мүмк
i
нд
i
кт
i
ң
болмауы
борышқор
жауап
бермейт
i
н
жағдайлардан
туындаса
,
орындауға
мүмк
i
нд
i
к
болмағандықтан
м
i
ндеттеме
тоқтатылады
.
Шын
мəнінде
,
міндеттемені
орындаудың
мүмкін
болмауы
туралы
норма
өзінің
кінəсі
жоқ
болған
ретте
жа
-
уапкершіліктен
борышқорды
босату
жөніндегі
ережені
сипаттайды
.
Орындаудың
мүмкін
болмауы
кездейсоқ
жəне
тараптардың
еркінен
206
тыс
туындайтын
қандай
да
бір
сыртқы
мəн
-
жайлардың
себебімен
орын
алуы
тиіс
.
Мысалы
,
бой
бермейтін
күш
.
Тек
осы
ғана
кəсіпкерлік
құқықтық
қатынастардағы
борышқорды
орындаудан
босатады
.
Өзге
барлық
міндеттемелерде
орындаудың
мүмкін
болмауы
борышқордың
еркіне
байланысты
емес
,
кез
келген
кездейсоқ
мəн
-
жайлардың
салда
-
рынан
туындауы
мүмкін
.
Ақшалай
міндеттемелер
бұған
қосылмайды
жəне
оны
орындаудың
мүмкін
еместігімен
тоқтатуға
болмайды
.
Мемлекетт
i
к
органдардың
құжат
(
жария
құжат
)
шығаруы
салда
-
рынан
м
i
ндеттемен
i
толық
немесе
i
ш
i
нара
орындау
мүмк
i
н
болма
-
са
,
м
i
ндеттеме
толық
немесе
ти
i
ст
i
бөл
i
г
i
нде
тоқтатылады
(
ҚР
АК
375-
бабы
).
Мұндай
актілер
ретінде
жергілікті
өкілді
жəне
атқару
органдарының
,
сондай
-
ақ
жария
актілерді
атауға
болады
.
ҚР
АК
376-
бабына
сəйкес
азаматтың
қайтыс
болуымен
келесідей
екі
түрін
қоспағанда
,
оның
барлық
м
i
ндеттемесі
тоқтатылмайды
:
1)
борышқордың
жеке
басымен
ажырамастай
байланысты
м
i
н
-
деттеме
;
2)
орындау
несие
беруш
i
н
i
ң
жеке
өз
i
не
арналса
немесе
борыш
-
қордың
өзі
жекелей
орындауға
тиіс
болса
.
Заңды
тұлғаның
қайта
құрылуына
қарағанда
,
оның
таратылуы
міндеттеменің
тоқтатылуына
əкеледі
.
Сонымен
бірге
,
ҚР
АК
377-
ба
-
бында
таратылған
заңды
тұлғаның
м
i
ндеттемес
i
н
орындау
заңдармен
басқа
заңды
тұлғаға
жүктелген
жағдайларда
,
таратылатын
заңды
тұлғаның
міндеттемесі
тоқтатылмайды
.
Борышқор
-
мемлекеттік
органның
таратылуы
оның
міндеттемелерінің
тоқтатылуына
əкелмейді
.
Олар
өз
билігінде
бюджет
қаражаты
бар
органға
ауысады
.
10.7.
Тапсырмалар
10-1
есеп
Заем
шарты
бойынша
заем
алушы
уақытында
төлемегені
үшін
əр
күн
сайын
мерзімді
өткізіп
алғаны
үшін
20%
төлеймін
деп
міндеттенеді
.
Қарызының
75%
өтегеннен
кейін
қалған
соманы
төлеуде
заемшы
мерзімін
3
ай
өткізіп
алады
,
осы
орайда
заем
беруші
борыш
-
керге
шарт
бойынша
көзделген
айыппұлды
өндіріп
алу
мақсатында
талап
арыз
қояды
.
Борышкер
берген
міндеттемелерімен
келісе
отырып
,
соттан
айып
-
пұл
төлеуден
босатуды
сұрайды
,
себебі
оның
құны
негізгі
қарыздан
15
есе
жоғары
болған
,
ал
қарыздың
негізгі
бөлігі
уақытылы
төленген
жəне
қазіргі
күні
ол
жұмыссыз
қалғандықтан
күрделі
материалдық
қиыншылық
шегуде
.
207
Есептен
туындайтын
сұрақтар
:
Сот
қандай
шешім
шығаруға
құқылы
?
Есеп
10-2
Банк
пен
ЖШС
арасында
50 000 000
теңге
мөлшерінде
3
ай
мерзімге
, «
Промотех
»
АҚ
кепілдігімен
банктік
заем
шарты
жасалады
.
Кепілшарты
бойынша
,
егер
заемшы
өз
міндеттемелерін
орындамаған
жағдайда
банк
кепіл
болушыдан
заем
шарты
бойынша
толық
мін
-
деттемені
орындауды
талап
етуге
құқылы
деген
шарт
көзделген
.
Банк
кепіл
болушыны
ЖШС
өз
мерзімінде
заем
қайтарылмағанын
ескертеді
.
Бірақ
кепіл
болушы
борышкер
үшін
міндеттемені
орындау
-
дан
,
заем
ол
міндеттеме
орындайтындай
шартта
жасалмағандығын
келтіріп
,
міндеттеме
орындаудан
бас
тартады
.
Достарыңызбен бөлісу: |