Шартты
өзгерту
жəне
бұзу
Шартты
өзгертудің
жəне
бұзудың
негіздері
мен
тəртібі
ҚР
АК
24
тарауымен
айқындалады
.
Егер
АК
,
басқа
да
заң
құжаттары
мен
шартта
өзгеше
көзделмесе
,
шарт
тараптардың
кел
i
су
i
мен
өзгерт
i
лу
i
жəне
бұзылуы
мүмк
i
н
.
Тараптардың
б
i
реу
i
н
i
ң
талабы
бойынша
шарт
:
223
1)
ек
i
нш
i
тарап
шартты
едəу
i
р
бұзған
кезде
;
2)
АК
,
басқа
да
заң
құжаттарында
немесе
шартта
көзделген
өзге
реттерде
тек
сот
шеш
i
м
i
мен
өзгерт
i
лу
i
немесе
бұзылуы
мүмк
i
н
.
Тараптардың
б
i
реу
i
шартты
бұзып
,
ол
ек
i
нш
i
тарап
шарт
жаса
-
су
кез
i
нде
үм
i
т
артуға
құқылы
болғанынан
едəу
i
р
дəрежеде
айры
-
лып
қалатындай
шығынға
əкеп
соқса
,
бұл
шарттың
едəу
i
р
дəрежеде
бұзылуы
деп
танылады
.
Шартты
орындаудан
б
i
ржақты
бас
тартылған
жағдайда
(
шарт
-
тан
ти
i
с
i
нше
i
ш
i
нара
немесе
толығымен
бас
тарту
)
шарт
өзгерт
i
лд
i
немесе
бұзылды
деп
есептелед
i.
Тараптардың
б
i
р
i,
атап
айтқанда
:
1)
шартқа
нег
i
зделген
м
i
ндеттемен
i
орындау
мүмк
i
н
болмаған
(
АК
374-
бабы
);
2)
белг
i
ленген
тəрт
i
ппен
ек
i
нш
i
тарапты
банкрот
деп
таныған
;
3)
шарт
жасалғанда
нег
i
зге
алынған
мемлекетт
i
к
органның
акт
i
с
i
өзгерт
i
лген
немесе
күш
i
жойылған
жағдайларда
шартты
орындаудан
бас
тартуға
құқылы
.
Егер
заң
акт
i
лер
i
нде
немесе
тараптардың
кел
i
с
i
м
i
нде
өзгеше
көзделмесе
,
шарт
мерз
i
м
i
көрсет
i
лмей
жасалған
жағдайда
шартты
орындаудан
б
i
ржақты
бас
тартуға
жол
бер
i
лед
i.
Егер
АК
,
басқа
да
заң
акт
i
лер
i
нде
немесе
тараптардың
кел
i
с
i
м
i
нде
өзгеше
көзделмесе
,
шартты
орындаудан
б
i
ржақты
бас
тартылған
жағдайда
б
i
р
тарап
бұл
туралы
ек
i
нш
i
тарапқа
б
i
р
айдан
кеш
i
кт
i
рмей
ескертуге
ти
i
с
.
Шартты
өзгерту
жəне
бұзу
тəрт
i
б
i
туралы
кел
i
с
i
м
,
егер
заңдардан
,
шарттан
немесе
i
скерл
i
к
қызмет
өр
i
с
i
ндег
i
əдеттег
i
құқықтардан
өзгеше
туындамаса
,
шарт
жасалатын
сияқты
нысанда
жасалады
.
Шартты
өзгертуге
немесе
бұзуға
ұсыныстан
ек
i
нш
i
тараптың
бас
тартуы
алынғаннан
кей
i
н
,
не
ұсыныста
көрсет
i
лген
немесе
заңдарда
не
шартта
белг
i
ленген
мерз
i
мде
,
ал
ондай
мерз
i
м
болмаған
кезде
отыз
күн
мерз
i
мде
жауап
алынбағаннан
кей
i
н
ғана
тарап
шартты
өзгерту
немесе
бұзу
туралы
талапты
сотқа
мəл
i
мдей
алады
.
Шартты
бұзу
жəне
өзгерту
салдары
Шартты
бұзу
кез
i
нде
тараптардың
м
i
ндеттемелер
i
тоқтатылады
.
Шарт
өзгерт
i
лген
кезде
тараптардың
м
i
ндеттемелер
i
өзгерт
i
лген
тү
-
р
i
нде
қолданыла
беред
i.
Шарт
б
ұзылған
немесе
өзгерт
i
лген
ретте
,
егер
тараптардың
кел
i
су
i
мен
немесе
шарттың
өзгеру
сипатынан
өзгеше
туындамайтын
224
болса
,
м
i
ндеттемелер
шартты
өзгерту
немесе
бұзу
туралы
тараптар
кел
i
с
i
мге
келген
кезден
бастап
,
ал
шарт
сот
тəрт
i
б
i
мен
бұзылған
не
-
месе
өзгерт
i
лген
жағдайда
–
шартты
бұзу
немесе
өзгерту
туралы
сот
шеш
i
м
i
заңды
күш
i
не
енген
кезден
бастап
тоқтатылған
немесе
өзгерт
i
лген
болып
есептелед
i.
Егер
заң
акт
i
лер
i
нде
немесе
тараптардың
кел
i
с
i
м
i
нде
өзгеше
бел
-
г
i
ленбесе
,
тараптардың
шартты
бұзған
немесе
өзгерткен
кезге
дей
i
н
м
i
ндеттеме
бойынша
өздер
i
атқарған
жұмысты
қайтарып
беруд
i
талап
етуге
құқығы
жоқ
.
Егер
шартты
бұзуға
немесе
өзгертуге
б
i
р
тараптың
шартты
едəу
i
р
бұзғаны
нег
i
з
болса
,
ек
i
нш
i
тарап
шарттың
бұзылуынан
немесе
өзгерт
i
лу
i
нен
келт
i
р
i
лген
залалдың
орнын
толтырылуын
талап
етуге
құқылы
.
225
11.5.
Тапсырмалар
Есеп
11-1
АШК
«
Родина
»
АҚ
жəне
ауылдың
жас
жігіттері
арасында
шарт
жасалады
,
шарт
бойынша
АШК
соңғыларға
ЖОО
-
да
білім
алудың
бағасын
төлеймін
деп
міндеттенеді
,
ал
жастар
оқуды
бітірген
соң
ауылға
келіп
алған
мамандықтары
бойынша
3
жылдан
кем
емес
уақыт
жұмыс
істейміз
деп
міндеттенеді
.
ЖОО
бітірген
соң
жастардың
бірнешеуі
ауылға
келуден
бас
тар
-
тады
,
қалада
жұмысқа
тұрады
.
АШК
жастардың
оқуына
жұмсалған
ақшаны
өндіріп
алу
мақсатымен
талап
арыз
жасайды
.
Жауап
берушілерді
адвокаты
талап
арызға
қарсылық
білдіріп
соттың
наза
-
рын
,
жасалған
шарттың
азаматтық
заңдарда
көзделмегені
туралы
айтады
,
сондықтан
азаматтық
-
құқытық
міндеттемелер
тараптар
ара
-
сында
тумайды
.
Сұрақ_:_Соттың_шешімі_қандай_болуы_тиіс___Есеп___11-2'>Сұрақ
:
Соттың
шешімі
қандай
болуы
тиіс
?
Есеп
11-2
Тихонов
Потаповпен
жай
жазбаша
түрде
пəтерді
сатып
алу
–
сату
шартын
жасайды
.
Негізгі
шартқа
тараптардың
қолдары
ағымдағы
жылдың
31
желтоқсанына
дейін
қойылады
делінген
,
сонымен
қатар
пəтердің
нақты
құны
туралы
көрсетілген
.
Белгіленген
уақытта
Тихо
-
нов
Потаповқа
пəтерді
келісілген
талаптар
бойынша
сатудан
бас
тар
-
тады
,
себебі
жылжымайтын
мүлік
нарығында
пəтерлердің
құны
күрт
өсе
түскен
жəне
ол
анағұрлым
пайдалырақ
ұсыныс
алған
.
Тихоновтың
пəтерді
сатып
алу
сату
шартын
орындауын
талап
етіп
,
Потапов
сотқа
жүгінеді
.
Сұрақ
:
Дау
бойынша
қандай
шешім
қабылдануы
тиіс
?
Есеп
11-3
Жеткізілім
шарты
бойынша
жеткізуші
тауардың
бір
тобын
жеткізе
алмады
,
ол
өз
ішінде
тапсырыс
берушіні
25
мың
теңге
көлеміндегі
шығынға
əкеп
соқты
.
Шарт
бойынша
айыпақы
төлемі
айыппұл
түрінде
100
мың
теңге
көлемінде
қарастырылды
.
Тапсырыс
беруші
жеткізушіден
толық
көлемде
айып
ақыны
төлеуді
талап
етті
.
Бірақ
жеткізуші
тапсырыс
берушінің
шығынға
226
ұшырағаны
туралы
дəлелі
жоқтығына
сілтей
отырып
,
айыппұл
тө
-
леуден
бас
тартты
.
Есептен
туындайтын
сұрақтар
:
Жеткізушінің
қарсылығы
заңды
ма
?
Айып
төлеу
жөніндегі
та
-
лап
бойынша
тапсырыс
беруші
өзіне
келтірілген
залалды
дəлелдеуге
міндетті
ме
?
227
11.6.
Тесттер
1.
Акцепт
дегеніміз
:
а
)
шарттың
тоқтатылу
əдісі
b)
шарт
жасауға
келісім
беру
с
)
шарт
жасауға
ұсыныс
жасау
d)
міндеттемені
қамтамасыз
ету
əдісі
2.
Тараптар
мынадай
шартты
жасай
алады
:
а
)
тек
заңнамамен
көзделген
b)
тек
заң
актілерімен
көзделген
с
)
тек
Қазақстан
Республикасының
азаматтық
кодексімен
көзделген
d)
заңнамамен
көзделген
жəне
көзделмеген
3.
Кəсіпорынды
сатып
алу
-
сату
кезінде
оның
құрамына
кірмейді
:
а
)
кəсіпорынның
қарыздары
b)
мүліктік
міндеттемелер
бойынша
талап
ету
құқығы
с
)
лицензия
негізінде
алынған
құқықтар
d)
фирмалық
атау
4.
Мердігер
мердігерлік
шартын
орындауға
басқа
тұлғаларды
(
қосалқы
мердігерлерді
)
тартуға
:
а
)
құқылы
b)
құқығы
жоқ
с
)
құқығы
жоқ
,
жұмысты
өзі
жеке
орындауы
тиіс
d)
шартпен
көзделген
жұмысты
өзі
орындауға
мүмкіндігі
болмаса
құқылы
5.
Заемшы
заем
нысанасын
нысаналы
пайдалану
жөн
i
ндег
i
м
i
ндеттерд
i
орындамаған
жағдайда
заем
беруш
i:
а
)
шығындарды
өтеуді
талап
етуге
құқылы
b)
заем
сомасын
нысаналы
пайдалануды
талап
етуге
құқылы
с
)
заемшыдан
заем
нысанасын
жəне
ол
бойынша
сыйақыны
мерз
i
м
i
нен
бұрын
қайтаруды
талап
етуге
құқылы
d)
моральдық
зиянды
өтеуді
жəне
айып
төлеуді
талап
етуге
құқылы
228
Достарыңызбен бөлісу: |