Хасанов М. Ғылым теориясы indd
жүктеу/скачать 1,92 Mb. Pdf көрінісі
|
dokumen.pub 9786010412965
- Бұл бет үшін навигация:
- 3.3.Ғылымныңнеопозитивистікбейнесі
| Анри Пуанкаре
(1854 – 1912) бір қа тар гно се оло гиялық мә се ле лер бой ын ша эм- пи риок ри ти ци зм ге жү гін ді. Өзі нің «Ғылымның құндылығы» (1905) ең бе гін де ғы лым ның да муы ба ры сын да он да ғы ең тұ рақ ты қа ғи да лар дың өзі кү мән ға ұшы рап оты ра ды деп жа за ды. Мы са- лы, Эйнш тейн нің аш қан жа ңа лы ғы жа рық тың жыл дам ды ғы жа- рық бе ру ші нің жыл дам ды ғы на қа тыс ты емес екен ді гін көр сет ті. Нью тон ның үшін ші за ңы ра дио ха бар бе ру ші ден шы ға тын энер- гия ның ты ныш тық күй де бо ла ты ны жә не әре кет пен қар сы әре- кет эк ви ва ле нт ті лі гі не ие бол майтыны ту ра лы фак ті дә лел ден ген соң «бо саң си бас та ды». Евк лид гео мет риясы ның жал ғыз гео мет- рия лық жүйе емес екен ді гі ай қын дал ды. Бар лық осын дай сәй кес- сіз дік тер ХІХ-ХХ ға сыр лар да фи зи ка ны дағ да рыс қа ұшы рат ты. Әдет те гі теория лар дың аясы нан шы ғып ке те тін жа ңа ғы лы- ми де рек тер та би ғат заң да рын кон вен циялар , яғ ни ке лі сім бой ын- ша қа был дан ған заң дар ре тін де тү сі ну қа жет ті лі гі не не гіз бол ды. 61 3.3. ғы лым ның неопо зи ти вис тік бей не сі Пуан ка ре өзі нің та ным теория сын да: «Заң – шарт ты түр де қа был- дан ған ере же», – деп тү сін ді ре ді. Бұл көз қа рас «кон вен ци она лизм» де ген атау ал ды. Пуан ка ре: «Бұл кон вен циялар – біз дің ру хы мыз- дың ер кін әре ке ті нің туын ды ла ры. Ол атал мыш са ла да еш қан дай ке дер гі лер ді біл мейді жә не өзі бел гі ле ген ба ғыт бой ын ша қа был- дауы мүм кін...». 3.3.Ғылымныңнеопозитивистікбейнесі По зи ти визм нің үшін ші та ри хи фор ма сы – неопо зи ти визм. Оның ба сын да ХХ ға сыр да ғы ағыл шын дық ло гик жә не ма те- ма тик Б. Рас сел жә не «Ве на үйір ме сі нің» мү ше ле рі (М. Шлик, Р. Кар нап жә не т.б.) тұр ды. Олар ло ги ка лық по зи ти визм нің не- гіз де рін қа ла ды, бас ты мақ са ты ғы лым ті лі не ло ги ка лық ана лиз жа сау бол ды. Олар ло ги ка лық не гіз дел ген, «ғы лы ми» тіл мен маз- мұн дал ған, яғ ни қа ра пай ым жә не бір кел кі тіл мен тү сін ді ріл ген бі лім ді шы найы бі лім деп қа был да ды. Ло ги ка лық по зи ти вис тер (эм пи рис тер) – М. Шлик, Р. Кар нап, Г. Рей хен бах, Л. Вит генш тейн ма хис тер дің шек тен тыс пси хо ло- гиз мі мен биоло гиз мі не сы ни ба ға бер ді. Олар ғы лы ми дә лел дер- дің эм пи ри ка лық мән ді лі гі не қол жет кіз ді. Фи ло со фияны та би ғи жә не жа сан ды тіл дер ге ана лиз жа сайт ын қыз мет тү рі ре тін де қа- рас тыр ды. Мұн дай фи ло со фия ғы лым ті лі нен тә жі ри бе лік мә ні жоқ бар лық пі кір лер мен «жал ған мә се ле лер ді» алып тас тауы қа- жет. Осы ар қы лы «ма ңы зы бар ой лар дың» ло ги ка лық мо дель де рі- нің құ ры лу ын қам та ма сыз ете ді. Ана ли ти ка лық фи ло со фия үшін мін сіз «та ным құ ра лы» ре тін де ма те ма ти ка лық ло ги ка ап па ра ты са нал ды. Экс пе ри мен тал ды жол мен тек се ріл ме ген ғы лы ми пай- ым даулар дұ рыс емес жә не еш қан дай та ным дық құн ды лы ғы жоқ. Ғы лым ті лі «хат та ма лық» ұсы ныс тар дың не гі зін де, яғ ни ғы лы ми экс пе ри мент ба ры сын да алын ған (не ме се дә лел ден ген) фак ті лер ту ра лы пі кір лер ден құ ры луы тиіс. Ло ги ка лық эм пи рис тер жүктеу/скачать 1,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|