Пәні бойынша оқУ-Әдістемелік кешен

46 
 
аѓымыныњ Х‡ІІ ѓасырда Францияда кµрінуі – б±л кезењде осы 
мемлекетте абсолютизм ныѓайып, мемлекеттік билік бір қолѓа 
шоѓырланып, 
±лттық 
т±тастық 
идеясы 
ныѓая 
бастаѓан 
болатын.Елдіњ қоѓамдық µмірінде жања әлеуметтік топ – 
буржуазияныњ ықпалы арта т‰сті де, аталмыш әлеуметтік топқа 
абсолюттік монорхия да, дворян қауымы да бірдей қатысты болды. 
Қоѓамдық µмірде пайда болѓан жања талап-тілектер µнерге де 
жања талаптар қоя бастады. Нәтижесінде осыѓан дейін µнер 
әлемінде ‰стемдік еткен барокко стилімен к‰рес ‰стінде жања 
баѓыт д‰ниеге келді. Баѓыт µкілдерініњ µз шыѓармаларында
антикалар әдебиеттіњ озық ‰лгілерін µнеге етуіне байланысты 
классицизм деп атады. Классицизм поэзиясы мен поэтикасыныњ
бастаушысы Ф.Малерб болды. Алайда к‰рес ‰стінде қалыптасып, 
таныла бастаѓан француз классигініњ поэтикасы Н.Вуалоныњ 
«Поэтикалық µнер» аталатын ењбегінде жан-жақты ж‰йеленген
сипатқа ие болды. Ењбекте Х‡ІІ ѓ. Француз әдебиетініњ
тәжірибелері жинақталып, қортындыланды. Классицизмге тән 
сипат – асқақ азаматтық тематика, шыѓармашылық нақты 
қаѓидалар 
мен 
ережелерді 
қатањ 
сақтау 
болып 
табылады.Классикалық 
‰лгідегі 
ежелгі 
µмір 
классицизм 
дәст‰ріндегі туындыларда кемел де жарасымда µнер ‰лгісі 
ретінде кµрінеді. Сол себепті классицистер, антикалық миф
бейнелеріне 
жиі 
оралады.Жоѓарыда 
айтқанымыздай, 
классицистердіњ кµркемдік бейнелеуіндегі шешу ±станымы 
антикалық ‰лгілерге еліктеу болды да, оѓан табиѓатқа еліктеу және 
ақыл-ой дауысына баѓыну ±станымдары қосылды. Б±л жерде 
классицизм µкілдерніњ табиѓат деген де барлық ақиқат 
қ±былысарды т‰сінетініњ ескеру керек.Б±л ±станымдар қайта 
µрлеу дәуірінде қалыпасқан жақсы дәст‰рлерді белгілі бір 
дәрежеде дамытқанымен, кемшіліктерде болмай қалѓан жоқ. Дәлел 
ретінде классицистер туындыларында кейіпкер мінездерін жан-
жақты жанды сипатта кµрсетуден гµрі, біржақтылық, схематизм 
орын алѓаны айтуѓа болады.Француз классицизмныњ ерешеліктері, 
әсіресе, драматургияда айрықша байқалды. Классицизмніњ 
µркендеуі Х‡ІІ ѓасырдаѓы француз драматургиясында П.Кармел, 
Ж.Рассин, 
Ж.Б.Муллиер 
поэзиядан 
Ж.Лафонтен 
шыѓармашылықтары арқылы жарықырай кµрінді. Драмалық 
шыѓармалардыњ негізгі µзекті желісіне б‰кіл ±лт м‰ддесін 

47 
 
кµздейтін мәселелер алынды. Мысалы, Корнель трагедиялары, 
әсіресе, оныњ «Гораций» трагедиясы француз классицистік 
драматургиясыныњ жарқын ‰лгісі болып саналады.Корнель мен 
Расин 
шыѓармашылыѓында 
кµркемдік-идеялық 
шыњына 
кµтерілген француз классицстік трагедияларыныњ негізіне жеке 
адам м‰ддесімен азаматтық парыз арасындаѓы қақтыѓыстар 
алынды. ¤з кейіпкерлерініњ жан д‰ниесіндегі қарама-
қайшылықтарды кµрсете отырып, Корнель мен Расин адамныњ 
ішкі әлемін бейнелеу т±рѓысынан соны жањалықтар жасады. 
Мәселен, Сид, Гораций, Цина сияқты Корнель кейіпкерлері – ер 
ж‰рек, қатал, µзін мемлекет м‰ддесіне арнаѓан жандар. 
Романтизммен реализмнен б±рын классицизмді алмастырѓан 
аѓым сентиментализм болды. Феодализммен к‰рес барысында 
прогрессивті роль атқарѓан буржуазия мен арестократия 
арасындаѓы к‰шейе т‰скен қарама-қайшылықтар жаѓдайында 
туѓан б±л жања аѓымныњ барынша жарқырай кµрінуі Х‡Ш 
ѓасырдыњ ортасында Англияда буржуазия µкімет билігін қолѓа 
алып, феодализм қалдықтары мен к‰ресін жалѓастырып жатқан 
кезењге сай келді. Б±л кезењде буржуазия белгілі бір дәрежеде 
қоѓамдаѓы орташалардыњ м‰ддесін жақтап, олардыњ µмір 
салтындаѓы т±рақтылықпен қарапайым жандарѓа тән ізгілік 
сипаттарын аристократтар µміріне қарсы қойды. Әдеби µмірде б±л 
к‰рес ±лттық м‰ддемен шектелген классицизді ыѓыстырып 
шықты.Классицистер ±станѓан қоѓамныњ жоѓарѓы топтарын 
«Жоѓарѓы жанрларда» бейнелеу қаѓидасына синтементалистер 
к‰нделікті µмірдегі қарапайым жандарды бейнелеуді қарсы 
қойды. Нәтижесінде әдебиеттегі билік пен дәулет иелерініњ орнына 
буржуазиялық-мещандық ортанын орташа адамы келді, әњгіме 
µзегіндегі кесек тарихи оқиѓалардыњ орнын адамныњ жеке тірлігі 
басты.Қарапайым адамныњ жан сезімін, с‰йініш-к‰йінішін қажет 
етпеген классицизмге қарсы синтементализм басты назарын 
қарапайым 
адамныњ 
ішкі 
жан 
д‰ниесінін 
байлыѓына 
аударды.Синтементализмніњ с‰йікті жанрлары – элегия, арнау, 
эпистолярлық роман, жол жазбалар, к‰нделіктер, т.с.с. 
қаһармандар мінәжатын мазм±ндайтын уаѓыздаушылық сарыны 
басым жанрлар болды. Б±л пішіндер қоѓамдаѓы т‰рлі топтардыњ 
µмірін кењ қамтуѓа немесе кейіпкерлердіњ ой-сезімдерін, кµњіл 
толѓаныстарын терењдете ашуѓа жәрдемдесті.Синтементалистік

48 
 
шыѓармалар қарапайым адамдарѓа арнап жазылып қана қойѓан жоқ, 
олардыњ µз идеялық идеалдарымен µздерініњ бойындаѓы абзал 
қасиеттерді кідіртпей іске асыруды да талап етті. Осы ниеттеріне 
орай, 
синтементалистер 
µз 
шыѓармаларында 
бейнеленген 
идеалдарыныњ к‰нделікті шындық µмірден алынѓандыѓын 
кµрсетуге қ±штар болды. Сол жолды әдебилікті де саналы т‰рде 
қ±рбан етуге барып, µз туындыларын шынайы қ±жат т‰рінде 
кµрсетуге талаптанды. Мысалы, Ж.Ж.Руссоныњ «Юлия, немесе 
Жања Элоизасы» хаттары жинаѓы, Л.Стернніњ «Синтементальды 
саяхаты» - жол жазбалары ‰лгісінде жазылѓан. 

жүктеу/скачать 0,72 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: