Пәні бойынша оқУ-Әдістемелік кешен
жүктеу/скачать 0,72 Mb. Pdf көрінісі
|
takirov adebiet (1)
| Негізгі әдебиет:
1.[1.7:1], 2.[1.7:3], 3.[1.7:4], 4. [1.7:7]. Қосымша әдебиет: 1. [1.7:1, 2.[1.7:3], 3.[1.7:4], 4.[1,7:1]. №13 лекция тақырыбы: Еуропадағы ағартушылық дәуір эстетикасы. XIII апта. 2 кредит-сағат.Лекция тезисі: Әдебиеттіњ теориясы - әдеби шыѓармашылықтыњ табиѓаты мен қоѓамдық міндетін зерттейтін және оны талдаудыњ әдіснамасы мен әдістемесін айқындайтын әдебиеттану саласы. Әдебиет теориясы мәселелерді үш т‰рлі ж‰йелерге бµлуге болады. 1. Қаламгердіњ ақиқат болмысты бейнелеу ерекшеліктері. 2. Әдеби – кµркем шыѓарманыњ қ±рылымы. 3. Әдеби ‰рдіс.Бірінші ж‰йеде образдылық, кµркемдік, эстететикалық идеал, д‰ниетаным мен әдіс, жалпы әдеби шыѓармашылыққа байланысты негізгі ±станымдар туралы ±ѓым – т‰сініктер қарастырылады. Екіншіде, кµркем шыѓармаѓа қатысты идея, тақырып, кµркем бейне, сюжет, композиция, стилистика мен оныњ қ±рылыс тµњірегіндегі ±ѓым т‰сініктер қарастырылады. ‡шіншіде, стиль мен әдіс, әдеби тектер, т‰рлер, жанрлар, әдеби аѓымдар мен баѓыттар, жалпы әдеби ‰рдіс мәселелерін қозѓайды. Негізгі мақсаты әдебиеттіњ даму зањдылықтарын, әдеби шыѓармаларѓа әдеби ‰рдіске ортақ сипаттарды айқындау болып табылатын әдебиет теориясы әдебиеттіњ қоѓамдық µмірімен байланысын ашатын идеялық, танымдық, ±лттық және жалпы адамзаттық сипаттарына, кµркем шыѓарманыњ қ±рылыс – бітімі, мазм±ны мен т‰рі, тіл ерекшеліктері, кµркемдік әдістер, жанрлар сияқты мәселерге баса назар аударады.Аталѓан үш сала әрқашанда µзара тыѓыз байланыста болып, бір – бірініњ жетістіктерін 49 пайдаланып отырып дамиды. Мәселен, әдебиет теориясы әдебиет тарихы қол жекткізген тарихи дәйек, деректерге және сын зерттеулердегі жетістіктерге с‰йенсе, әдебиет тарихы әдеби процестіњ даму жолын айқындау барысында әдебиет теориясы негіздеген басты ±станымдарды жетекшілікке алады, сондай – ақ әдеби сын ењбектердіњ нәтижелеріне де иек артады. Ал, әдебиет сыны теориялық негізгі қаѓидаларды басшылыққа ала отырып, µзі талдау нысанына алѓан туындыныњ жањалыѓы мен мәнділігін сараптауда µзіне дейінгі әдебиет тарихындаѓы мәлімет кµздеріне с‰йеніп отырады.Әдебиет теориясы эстетика, µнер, теориясы, философия, тіл білімі т.б. ѓылымдармен әрқашанда тыѓыз байланыста болады.Әдебиет теориясыныњ әлемдік әдебиеттану ѓылымыныњ жетістіктеріне, б±рынѓы озық, професионалды әдеби-теориялық ой- пікірлерге с‰йенетіндігі, уақыт талабына сай жањаша кӛзкарастармен байып, толыѓып отыратын ѓылым екендігін атап µту шарт.Аритотельдіњ «Поэтикасынан» бастау алатын әдебиет теориясыныњ тарихы сонау ежелгі д‰ниеден бастау алады. Х‡ІІ ѓасырдаѓы Батыс Еуропаныњ бірсыпыра елдерінде (Франция т.б.) орнаѓан абсолюттік монархиялық ел билеу ж‰йесі, классицизм µнерініњ туып, қалыптасуына алып келді. Классицизм эстетикасыныњ кµне грек µнері мен қайта µрлеу дәуірі эстетикасымен тыѓыз байланысыты. Сол кезењдегі француз ойшылы Н.Буалоныњ «Поэтикалық µнер» атты трактатымен классицизм µнерініњ теориялық баѓдарламасын жасап берді. Х‡Ш ѓасырдаѓы аѓартушылык дәуір эстетикасы µкілдерініњ µнер, әдебиет жайлы толѓамдары аѓартушылық реализмніњ дамуына әкеліп, қоѓам µмірінде µнер, білім, ѓылым кењінен насихаттала бастады. Аѓатушылык эстетикасы классицизмніњ нормативтік шектеуліліктерін т.б. қайшылықты жақтарын батыл сынады. Осы кезењде Д.Дидроныњ, И.Гердердіњ, Лессингтіњ ењбектеріндегі ӛнердіњ б±қаралыѓы, µмірмен байланысын к‰шейту, шынайылыѓы т.б. озық ой-толѓамдары кµрініс берді. Сонымен қатар, Лессинітіњ «Лаокон...» ењбегініњ мањызы ерекше болды. Г.В.Гегель эстетикасында да µзіне тән қайшылықты және к±нды пайымдаулары болѓаны да белгілі.Орта ѓасырдаѓы поэтикалар атап айтқанда Н.Буалоныњ „Поэтикалық µнер“ Дидро мен В.Э.Лесингтіњ онымен пікірталастарында әдебиет теориясына қатысты, әсіресе классицизм теориясына қатысты кµптеген ой- т±жырымдар бар. Б±л кейінгі стиль, аѓым, әдіс мәселелерініњ 50 дамуына µзіндік ықпал етті. Белгілі еуропалық ойшыл Гердердіњ эститикалық теориялық ой-пікірге қосқан ‰лесі – ±лттық кµркем дәст‰рге ж‰гіну (бірінші кезекте фольклорѓа), тарихилық, нормативті эстетикадан бас тарту жүктеу/скачать 0,72 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|