63.
Бөкей хандығындағы Исатай Тайманов пен Махамбет Өтемісұлы бастаған қазақтардың көтерілісі
(1836-1838 ж.): көтерілістің қозғаушы күштері, сипаты, кезеңдері, маңызы.
1833 жылы Жәңгір ханның қайын атасы Қарауылқожа Бабажанұлының Каспий теңізі өңіріндегі қазақ руларына
билеуші
етіп
тағайындалуы
көтеріліске
түрткі
болды.
Жаңа тағайындалған басқарушы қарапайым халықты қатты қанауға ұшыратты. Ол қазақтарға жерді
«жалға»
беру дегенді шығарып
, қазақ шаруалары жер үшін ауыр салық төлеуге мәжбүр болды. Оған қоса
Қарауылқожаның отбасы үшін әр шаңырақ 2 сом, ал ауыл старшындары бір жылқыдан төлеуге міндеттелді.
Жер қатынасындағы осындай әділетсіздіктер, Орал казак-орыстарының
көрсеткен озбырлығы
, түрлі
салықтардан түскен ауыртпалықтар Орда халқының наразылығын тудырды. Бұл жағдайлар 1836-38 жылдары
халықтың көтеріліске шығуына әкеліп соқты. Көтерілістің басында Беріш руынан шыққан белгілі батырлар
Исатай
Тайманұлы
мен
Махамбет
Өтемісұлы
тұрды.
Көтерілістің
негізгі
себептері:
Ақшалай
салықтың
өсуі;
Әр күз сайын әр шаңырақтың хан сарайының мұқтажына құны 70 сомдық
жылқы беруге
міндеттелуі
; Шаруалардың көшіп-қонғаны,
шөп жинағаны
, орыс помещиктерінің шабындығын басып өткені
үшін
салық
өлеуі; Жәңгір
ханның
әділетсіздігі
мен
рақымсыздығы.
Көтерілістің
негізгі
қозғаушы
күші
шаруалар
болды,
оған
старшын
,
билер
де
қатысты.
Көтерілістің
сипаты:
Антифеодалдық
және
отаршылдыққа
қарсы.
Көтерілістің
барысы.
Достарыңызбен бөлісу: |
