Қазақстан Республикасының ғылым және жоғары білім министрлігі

12 
жағдайда сіз әрқашан жолдастардың көмегіне сене аласыз. Мұғалім жеке 
оқушыларға көп көңіл бөле алады, өйткені бәрі бос емес. 
Технологияның бұл түрін «тек сингулярлық формасы бар зат есімдер» 
тақырыбын зерттеу кезінде қолдануға болады: студенттерге тапсырма беріледі, 
үш топқа бөлінеді және тек сингулярлық формасы бар сөздерді таңдайды: 1 топ 
- адамдар тобының атаулары; 2 топ - заттардың атаулары; 3 топ - қасиеттердің, 
әрекеттердің атаулары. Әр топта күшті, орташа және әлсіз оқушы болуы керек. 
Топтың бағасы әр оқушының жұмысына байланысты болатындықтан, барлық 
қатысушылар тапсырманы дұрыс орындауға тырысады, ал әлсіз оқушылар 
тапсырманың мәнін түсініп, оны орындауға тырысады, ал оларға «күшті» 
оқушылар көмектеседі. Осылайша, бұл тапсырманы орындауға әр оқушы 
қатысады. [21; 17-ден] 
Оқыту тәжірибесінде модульдік оқыту және оның элементтері де белсенді 
қолданылады. Модульдік оқыту оқытудың белсенді тәсіліне негізделген: тек оқу 
мазмұнын оқушы саналы түрде және мықтап игереді, ол оның белсенді 
әрекеттерінің тақырыбына айналады. Модульдік оқыту Ji негізін қалаған 
дамытушылық оқыту теориясына негізделген.C. Выготский. Бұл оқыту 
теориясын жүзеге асыру оқушының үнемі өзінің жақын даму аймағында болуын 
талап етеді. Модульдік оқытуда бұған оқушының оқу іс-әрекетін әр түрлі 
формада ұйымдастыруға көмектесетін мазмұны мен дозасын саралау арқылы қол 
жеткізіледі: жеке, жұптық, топтық, ауысымдық құрамның жұптарында. 
Оқу материалы негіз ретінде ерекшеленеді, оған ақпараттың толық блогы, 
мақсатты іс-қимыл бағдарламасы және оны сәтті жүзеге асыру бойынша 
мұғалімнің кеңестері кіреді. Оқу материалы тақырыптық блоктарға бөлінеді, әр 
Тақырыптық блок екі сағаттық сабақтың қатаң уақыт шеңберіне сәйкес келеді. 
Тақырыптық блоктың мазмұнын жақсы игеру үшін мұғалім модульдік сабақтың 
қатаң құрылымының кезеңдерін ұстанады: қайталау, жаңасын қабылдау, түсіну, 
зерттелгенді бекіту, бақылау. Әр кезең мақсатты орнатудан және әрекеттер 
жүйесін көрсетуден басталады; сабақтың әр кезеңі бақылаумен аяқталады, бұл 
оқытудың сәттілігін анықтауға мүмкіндік береді. Модульдердің көмегімен 
мұғалім оқу процесін басқарады. Оқу сабағының өзінде мұғалімнің рөлі 
оқушының оң мотивациясын қалыптастыруда, ұйымдастыруда, үйлестіруде, 
кеңес беруде, бақылауда болады. 
Оқыту технологиясының ең қызықты түрлерінің бірі-педагогикалық 
шеберхана. Шеберхана-сабақты өткізудің ерекше түрі-тәжірибеде Француз 
педагогтары, жаңа білім беру тобының өкілдері (П.Лангевин, Анри Валлон, Жан 
Пиаже және т. б.) дамыды. Қарастырылып отырған технологияның мәні мынада: 
бірегей түрде ұйымдастырылған оқу процесінің атмосферасында білім 
алушылардың өздері қазақ тілі туралы білімді алады және түсінеді. 
Оқу процесін дәстүрлі түрде ұйымдастырған кезде, жалпы, атап айтқанда
білім көзі әрқашан тек мұғалім болып табылады. Шеберханада оқушылардың 
идеяларды өз бетінше ұсынуы үшін жағдайлар жасалады, оның одан әрі дамуы 
жеке, сонымен қатар топтық және ұжымдық жұмыста жүреді. Мәселені бірлесіп 

13 
ойлау процесінде оқытудың жаңа сапалы деңгейге өтуі мүмкін, бұл мәселенің 
жаңа көзқарасына әкеледі. [21; 18-мен] 
Педагогикалық шеберхананы құру принциптері-Шебер (мұғалім) 
ашықтық, ізгі ниет, ынтымақтастық және қарым-қатынас атмосферасын 
жасайды; баланың эмоционалдық саласын қамтиды, оның сезімдеріне жүгінеді, 
оқушының проблеманы (тақырыпты) зерттеуге деген жеке қызығушылығын 
оятады; оқушылармен бірге жұмыс істей отырып, шебер білім іздеуде оқушыға 
тең; шебер жауап беруге асықпайды сұрақтарға; ол қажетті ақпаратты аз 
мөлшерде береді, оған жігіттердің қажеттілігін анықтайды. Оқушының 
жұмысын ресми бағалау (мадақталмайды, ұрыспайды, журналға белгі қоймайды) 
алынып тасталады, бірақ әлеуметтену, жұмысты бүкіл сыныпқа ұсыну 
оқушының өзіне оның қадір-қасиетін бағалауға, өзгертуге немесе түзетуге 
мүмкіндік береді. 
Шеберхана жұмысының бір ерекшелігі - мұғалім спикер ретінде балаларға 
өзін-өзі іздеу ашылумен аяқталмаған кезде ғана баяндауыш қажет. Алайда, 
ашылулар оқушыны шеберханада күтеді. Ескі білімін қандай да бір мәселе 
бойынша өзі «алған» жаңа біліммен салыстыра отырып, бала ашылады, өз 
мүмкіндіктеріне сене бастайды. Және бұл ең бастысы. 
Қазақ тілі сабақтарында қолданылатын проблемалық оқыту технологиясы 
да назардан тыс қалмайды-оқытуға іздеу, зерттеу және интерактивті сипат 
беретін проблемалық міндеттер мен проблемалық жағдайларды қолдана отырып, 
оқу процесін ұйымдастырудың бір түрі. Қазақ тілін проблемалық оқыту әдісі 
әмбебап (жалпы білім беретін) білімді өзектендіруді талап ететін проблемалық 
міндет немесе жағдай болып табылады. Бұл технология көбінесе жаңа 
тақырыпты түсіндіруде қолданылады. Мәселені қою-зерттеу үшін тақырыпты 
немесе сұрақты тұжырымдау кезеңі. Іс жүзінде мұғалімнің маңызды 
міндеттерінің бірі-өзіндік жұмыс дағдыларын қалыптастыру, ақпаратты талдау, 
синтездеу, әдістерді әзірлеу және кері байланысқа қол жеткізу бойынша жүйелі 
дайындық жұмыстары. Тақырыпты тұжырымдау белсендіру мәселелерінде 
үлкен маңызға ие. Проблемалық оқытуды қолдану нәтижесі: мотивацияны 
арттыру, түсіну деңгейін тереңдету, оқу-танымдық және ақпараттық 
құзыреттілікті қалыптастыру. 
Проблемалық оқыту технологиясын «сөйлемнің мақсаты бойынша сөйлем 
түрлері»тақырыбын зерттеу кезінде қолдануға болады. Бірінші сабақта 
оқушылар мәлімдеменің мақсаты бойынша әртүрлі сөйлемдер ұсынып, 
оқушылардан осы сөйлемдердің қалай ерекшеленетінін сұрауы керек. Егер 
мұғалім сөйлемдерді оқығанда дұрыс интонация жасаса, оқушылар бұл 
сөйлемдерді оқығанда интонациясы әртүрлі екенін түсіндіре алады. Тақырыпты 
түсіндіргеннен кейін балаларға бір сөйлем берілуі мүмкін, оны баяндау, сұрақ 
қою және ынталандыру ретінде оқу керек. Бұл оларға тақырыпты түсінуге және 
болашақта өз сөздерінде мәлімдеменің мақсаты бойынша әртүрлі сөйлемдерді 
саналы түрде қолдануға көмектеседі. [20; 18-ден] 
Оқушыны, оның көзқарасын, көзқарасын түсіну үшін қысқа жазбаша 
жұмыстар, жедел сауалнамалар (жауаптар) және оларды терең талдау қажет. Оқу 

14 
және жазу арқылы сыни ойлауды дамыту-бұл студенттердің ішкі мотивациясына 
сыртқы емес, тұрақты бағыттауға мүмкіндік беретін технология. Тиімді оқу-бұл 
өз контекстіне енгізу мақсатында ақпаратты белсенді қабылдау мен сыни 
тұрғыдан түсінудің күрделі процесі. Рефлексивті жазу ақпаратты қабылдаудың 
белсенді процесінің қағаздағы көрінісін білдіреді: оқушы ақпарат ағынын емес, 
өзі үшін қандай да бір жолмен бөлген идеяларды жазады. Оқу және жазу арқылы 
сыни ойлауды дамыту (РКМХП) жеке тәжірибемен ұштастыра отырып, 
ақпаратты терең пысықтауға негізделген оқытудағы рефлексивті қызмет ретінде 
түсініледі. 
РКМХП технологиясының негізі-үш фазадан тұратын модель: 
- шақыру; 
- семантикалық кезең; 
- рефлексия. 
Қиындық оқушының өз біліміне, тәжірибесіне және дағдыларына жүгінуін 
қамтиды. Ол өзі үшін кейіннен жауап алғысы келетін сұрақтарды 
тұжырымдайды, өз тобының мақсаттарына тәуелсіз мақсаттар қояды. 
Қазақ тілі сабақтарында жобалық оқыту технологиясының мәні-балаларға 
белгілі бір тақырып бойынша презентация жасау ұсынылады. Оқушылар 
мұғалімнің көмегіне сүйене отырып, жұмыс жоспарын белгілейді, 
материалдарды таңдайды, презентация жасайды және оны сабақта ұсынады. 
Көбінесе мұндай презентациялардың тақырыптары объектілерді біріктіру 
принципін жүзеге асыруға мүмкіндік береді. 
Оқытудың ойын түрі соңғы жылдардағы ең сәтті және перспективалы 
инновацияны білдіреді. Қазақ тілі сабақтарында ойнау балалардың эмоционалды 
көңіл-күйін қалыптастыруға ықпал етеді, орындалатын іс-әрекетке оң көзқарас 
тудырады, жалпы өнімділікті жақсартады, монотондылық пен зеріктірусіз бір 
материалды бірнеше рет қайталауға мүмкіндік береді. Әдетте дидактикалық деп 
аталатын дайын ережелері бар ойындар балалардың танымдық белсенділігін 
дамыту құралы ретінде қолданылады. Олар оқушыдан декодтау, ашу, шешу, ең 
бастысы - тақырыпты білу қабілетін талап етеді. Дидактикалық ойын неғұрлым 
шебер жасалса, дидактикалық мақсат соғұрлым шебер жасырылады. Оқушы 
байқаусызда, еріксіз, ойын арқылы ойынға салынған біліммен жұмыс істеуді 
үйренеді. Интеллектуалды ойындар-ойындар-жаттығулар, ойындар-тренингтер, 
сөзсіз психикалық салаға әсер етеді. Бәсекелестікке сүйене отырып, олар 
салыстыру арқылы ойнайтын оқушыларға олардың дайындық деңгейін, 
жаттығуларын көрсетеді, өзін-өзі жетілдіру жолдарын ұсынады, демек, олардың 
танымдық белсенділігін ынталандырады. Ойын қақтығыстары оқушылардың 
құбылыстардың жасырын себептерін талдауға, салыстыруға, зерттеуге деген 
ұмтылысын тудырады. Бұл шығармашылық! Бұл танымдық белсенділік 
құбылысын құрайды. Шын мәнінде, ойын оқытудың маңызды қасиетін 
тудырады-үйрену, білу қажеттілігі. 
Балалардың оқуға деген танымдық қызығушылығының тұрақсыздығы, 
қазақ тілі сабақтарында оқу пәні ретінде тіл бірлігіне назар аудармау қазақ тілін 
оқытуды өте қиын етеді. 

15 
Ойынды пайдалану белгілі бір дәрежеде бірқатар қиындықтарды жоюға, 
материалды эмоционалды сана деңгейінде зерттеуге және бекітуге көмектеседі, 
бұл болашақта оқу пәні ретінде қазақ тіліне танымдық қызығушылықтың пайда 
болуына ықпал етеді. 
Сабақтың ойын формасы оқушыларды оқу іс-әрекетіне ынталандыру, 
ынталандыру құралы ретінде әрекет ететін ойын әдістері мен жағдайларының 
көмегімен жасалады. Ойын технологиясының үлкен мүмкіндіктері бар. 
Ойынның өзі оқуды ұйымдастырады. Бірақ байыпты ойнау оңай емес. Басында 
көптеген мәселелер туындауы мүмкін: сабақты бұзбау үшін қалай ойнауға 
болады? Қалай әрекет ету керек? Қалай ойнағыңыз келеді? Не ойнау керек? Кез-
келген ойын ашық ойнағанда бірнеше есе тиімді болады, яғни балалармен 
ойынның не үшін өткізілетінін, ережелер неге бұлай болатынын, ойынды 
қиындатуға, өзгертуге, жақсартуға болатындығын талқылау. Көбінесе мұндай 
талқылау ойынның өзінен гөрі пайдалы, баланың шығармашылық қабілеті мен 
ойлауын дамытады, сонымен қатар ойын мәдениетінің негізін қалады. 
Осыған байланысты, қазақ тілі сабақтарында ойын технологияларын 
қолдану балалардың танымдық белсенділігін дамытуға және білім сапасын 
арттыруға ықпал етеді деп санаймыз. 
Ойын технологиясын қазақ тілінің әртүрлі тақырыптарын зерттеу кезінде 
қолдануға болады, мысалы, омонимдер тақырыбына балаларға өте қызықты 
болатын келесі жұмбақтарды таңдауға болады: 
Дұрыс, мен шаш үлгісімін - керемет. 
Мені өру жаман емес. 
Және өткір шырылдаған шалғында 
Мен шабындықпен басқарамын. (Орақ) 
Мен және пальто өкшеге дейін ұзын, 
Ал мәнерлеп сырғанауда мен 
Барлығы қуанышты. (Тулуп) 
Мен және дәмдеуіш үстелге жақсы 
Мен нысанаға әнші жебені жібере аламын. (Пияз) 
Қазақ тілі-байсалды және күрделі пән. Бұл сабақтарда студенттер көп 
жазуы керек, сондықтан сөздік мұғалім денсаулық сақтау технологияларына 
ерекше назар аударуы керек. 
Сабақты ұйымдастырудың маңызы зор. Мұғалім сабақты балаларға назар 
аудару динамикасына сәйкес құрастырады, әр тапсырманың уақытын ескереді, 
жұмыс түрлерін ауыстырады. Мәселен, мысалы, түсіндірме диктант кезінде 
орфографияларды, пунктограммаларды түсіндіріп қана қоймай, морфемалық, 
фонетикалық, лексикалық талдаулар жүргізген жөн. 
Оқушылардың шаршауын болдырмау үшін жұмыс түрлерін кезектестіру 
қажет: өзіндік жұмыс, оқулықпен жұмыс (ауызша және жазбаша), 
шығармашылық тапсырмалар - әр сабақта қажетті элемент. Олар есте сақтаудың 
психикалық операцияларын дамытуға және сонымен бірге балалардың 
демалуына ықпал етеді. 

16 
Оқу жүктемесінің көлемін жеке мөлшерлеу және оны уақытында ұтымды 
бөлу оқу процесі жүйесін құрудың икемді вариативті формаларын қолдану 
арқылы жүзеге асырылады. Жауап таңдауымен, ашық жауаппен әр түрлі тест 
тапсырмалары; қайта топтастыру тапсырмалары; қателерді тану, қателерді іздеу 
сабақта монотондылықты болдырмауға мүмкіндік береді. [21; 19-дан] 
Кез-келген сыныптағы әр сабақта сабақ барысында дене шынықтыру 
минуттары (2-3 рет), ойын үзілістері, көрнекі гимнастика және, әрине, 
эмоционалды жүктеме (2-3 минут) жасалуы керек. 
Мұғалім пәнге деген оң көзқарасты оятуға тырысуы керек. Мұғалімнің 
мейірімді және эмоционалды үні Денсаулық сақтау технологиясының маңызды 
сәті болып табылады. 
Қазіргі мектепте қазақ тілі сабақтарында компьютерлік технологияларды 
әмбебап компьютерлендіру жағдайында қолдану білім беру процесінің маңызды 
және 
ажырамас 
бөлігі 
болып 
табылады. 
Оқушылардың 
әртүрлі 
қызығушылықтарын дәстүрлі оқулық материалдары мен мұғалімнің сөзі ғана 
қанағаттандыра алмайды. Интернет-ресурстар тілді үйренуге қолайлы және 
теориялық білімді жинақтау көзі (энциклопедияның бір түрі) және білім 
алушының тілдік дамуын жүзеге асыруға мүмкіндік беретін құрал ретінде кең 
материалдарды ұсынады. 
Жаңа ақпараттық технологияларды қолданудың артықшылықтарының 
бірі-ауызша оқыту әдістерінен іздеу және шығармашылық қызмет әдістеріне 
қайта назар аудару. Дискілерде орналастырылған білім беру ақпаратын 
пайдалану оқулықтарды немесе оның жаңа нұсқаларын алмастырмайды. Ол оқу 
процесін ұйымдастырудың жеке және топтық формаларын кеңінен қолдана 
отырып, материалды талдау және жалпылау бойынша оқушылардың өзіндік 
қызметін ұйымдастыруға негіз жасайды. Білім беру кітапханасын пайдалану 
Сізге кең және әр түрлі материалдарды ұсынуға, ұсынылған ақпаратпен танысу 
ретін және осы танысудың тереңдігін таңдауға, кез-келген материалды «алуға» 
және оны оқушылардың өзіндік жұмыстарында қолдануға, кез-келген мәтінді 
айтуға мүмкіндік береді. [1] 
2
Бастауыш 
мектептің 
оқу-тәрбие 
үрдісінде 
педагогикалық 
технологияларды пайдаланудағы мұғалімнің жұмыс мазмұны 
2.1 Дамыта оқыту технологиясын пайдалануда озат тәжірибелі 
мұғалімдердің жұмыс мазмұны 
Дамыта оқытудың басты мақсаты-баланы оқыта отырып, жалпы дамыту. 
Бастауыш мектеп-оқушы тұлғасы мен сапаның дамуы қуатты жүретін ерекше 
құнды, қайталанбас кезеңі.Сондықтан да, бастауыш білім үздіксіз білім берудің 
алғашқы басқышы, қиын да қадірлі жұмыс. Бастауыш мектеп балаға белгілі бір 
білім ғана беріп қоймай, оны жалпы дамыту, яғни, сөйлеу, оқу, қоршаған ортаға 

17 
дұрыс көзқараста болу, жағдайларды объективті түрде бақылап, талдау жасауға 
үйрету, ойын да дұрыс айтуға, дәлелдеуге, сөйлеу мәдениетіне үйрету. 
Заман ағысына сай технологияларды қолдану ауқымы, түрлері өзгеріп 
отырады. Бірақ ең бастысы технологияларды тиімді, жүйелді қолдану керек. 
Республикада оқыту мазмұны жаңартылып, жаңа буын оқулықтарының негізінде 
жасалған бағдарламалар бастауыш мектептің жаңа жүйеге көшуін, әрбір 
мұғалімнен жаңаша жұмыс істеуін, батыл шығармашалық ізденісін, 
оқушылардың белсенділігі мен қызығушылығын арттыруды талап етеді. 
Сондықтан, мұғалім өз білімін жан-жақты жетілдіре отырып, оқушыны 
қызықтырып оқыту керек екенін айтқан. 
Бастауыш 
мектептің 
оқу-тәрбие 
үдерісінде 
дамыта 
оқыту 
технологияларын жүзеге асыруда Қызылорда қаласы, «Baiterek school» жеке 
бастауыш мектебінің бастауыш сынып мұғалімі Қайнар Айсұлу Болатбекқызы 
жұмыс мазмұнының талдауы. 
Дамыта оқудың бала үшін пайдасы : 
Бала дамуының жақын аймағы – бұл тек үлкендердің көмегі арқылы аткара 
алатын істер. 
Бала дамуының кол жеткен аймағы – баланың үлкендердің көмегінсіз істей 
алатын істері. 
Дамыта оқыту мұғалім мен оқушы арасындағы ерекше қарым – қатынас. 
Дамыта оқыту жүйесінде оқушылардың ойларын жетілдірудің маңызы зор. 
Біріншіден — дамыта оқытуда білім даяр күйінде берілмейді , оған оқушы 
өз оқу әрекеті арқылы қол жеткізеді. 
Екіншіден — дамыта оқытуда жоғары қиындықтағы мәселелерді шеше 
отырып , өзінің санасының саңылауларын ашады. 
Үшіншіден — оқушының жеке басын дамытатын басты құрал – ол өзінің 
әрекеті. 
Төртіншіден — дамыта оқыту жүйесінің нәтижелі болуы, оқушы мен 
мұғалімнің арасындағы жаңа қарым — қатынасы арқылы ғана қол жеткізуге 
болады. 
Осылайша дамыта оқыту бойынша сабақ кезеңдерінде: 
- оқушылар сабақтың мақсаты, міндеттерін өздері анықтайды; 
- мәселені шешу жолын іздестіреді; 
- жаңаны өздері табады; 
- ақылдасалы, кеңеседі. 
Қазіргі технологияда «миға шабуыл» модель, қорғату, оқу жазу арқылы 
оқушылардың сыни көзқарасын қалыптастыру жиі қолданылып келеді. Соның 
ішінде дамыта оқу технологиясы тікелей баланы жан – жақты дамыта отырып, 
жеке басын, дүниетанымын ойлауына жеке негізделген. 
Бастауыш 
мектептің 
оқу-тәрбие 
үдерісінде 
дамыта 
оқыту 
технологияларын жүзеге асыруда ШҚО Көкпекті ауданы, Шұғылбай ауылы 
«Ілияс Жансүгіров атындағы орта мектебі КММ» Бастауыш сынып мұғалімі: 
Жаныбекова Айгерим Талгатовна

жүктеу/скачать 441,35 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: