Педагогика факультеті «Педагогика және психология» кафедрасы

1. 
   Ұсақ қателер (жаңылыс): орын ауыстыру, ауысым, жеке әріптердің қойылуы және жіберілуі-сирек сызықпен. - -.
   
2. 
   Пунктуациялы қателер-сұрақ белгісі. ?
   
3. 
   Орфографиялық қателер-галочка. v
   
4. 
   Дөрекі қателіктер: фразалардың сөздердің және сөздің бөлшектерін жіберілуі, сөздерді қою-екі сызықпен. =
   
5. 
   Байланысқан мәтіннің ойын бұрмалайтын қателер,-крестик х.
   

Қорытындылардың әрі қарай өңделуі есептеуді қосады:

Топтағы зерттеулер қорытындылары орташа түрде көрсетіледі-жазудың жылдамдығы, сапаның коэффициенті және тиімділігі.

Қорытындыларды талдай отырып, жазу біліктілігі бойынша нормативті мәліметтер жоқ екенін естен шығармау қажет. Сондықтанда әрбір жеке қорытындыны басқалармен салыстыра отырып қорытындылауға болады: мысалы, бір оқушының қортындысын барлық топтың немесе кластың қорытындыларымен салыстыру жолымен, әр түрлі кластардың орташа қорытындыларын.

Зерттеу қорытындыларын талқылау кезінде оқушы үшін жоғары тәрбиелік эффект олардың көрсеткіштерінің бағалануы болып табылады. Осы мақсатпен жазудың тиімділігін бағалайтын шкалалар өңделді.

Тапсырманы орындау қорытындысы бойынша жазбаша қорытынды ұсынылуы керек, онда жылдамдықтың, тиімдліктің және жазу сапасының көрсеткіштері көрсетілуі тиіс және жазудың білік-дағдыларын жетілдіру бойынша ұсыныстар беріледі.

Көшіруге арналған мәтін

«Біздің жеке тұлғамыз-бұл бақша, біздің еркіміз оның бағбаны»(В.Шекспир).

«Бәрінен күштісі-өзін-өзі билей алатын адам»(Сенека).

«Ұлы жеңіс бұл өзіңді өзің жеңе білу»(П.Каолдерон).

«Біздің бұлшықеттеріміз сияқты күшейтпелі іс-әрекеттерден әр дайым қатаяды; оларға жаттығу бермей, сіз міндетті түрде әлсіз бұлшықеттерді иемденесіз,және әлсіз ерікті де»(К.Д.Ушинский).

«Өз денесін жаттықтырып, адам дені сау, шыдамды,енті бола бастайды; сонымен қатар өзіңнің ақылыңды және еркіңді жаттықтыру керек»(М.Горький).

Тегі, аты-жөні..........................................................................................................

Уақыты.......................................................................Жасы....................................

Тапсырманы орындау уақыты.................................Минут...................................с

Осыған байланысты С.Л.Рубенштейн жазды: «Бағыттылық мәселесі-бұл ең алдымен динамикалық тендеция туралы сұрақ болып табылады. Олар мотивтер сапасында қызыметті анықтайды, өздері өз кезегінде, олардың мақсаттарымен, тапсырмаларымен анықталады.». Мотивтің дамуымен және қызметті меңгеру арасында күрделі өзара қатынас бар. Мотивтің қалыптасуы әрекеттің қалыптасуының алдына шығады, ал кейде керісінше, қалып қояды, онда ол әрекетті меңгеруге әсер етеді. Адамның өмірінің әрбір кезеңі мотивациялық сфераның өзгеруіне әкеледі.

Кәсіби әрекеттің таңдалуының адекватты және қалыптасқан мотивациясы кәсіби оқудың сәттілігіне және әрекеттің тиімділігіне барынша әсер етеді. Оқушылармен кәсіпті таңдаудағы мотивтерді зерттеуде оларға қоршаған ортаның пікірлері, кеңестері маңызды роль атқаратындығы көрсетеді:балалардың 25% досының әсер етуі бойынша мамандық таңдайды, 17% -ата-ананың кеңесі бойынша, 9% -бұқаралық ақпарат құралдары арқылы және 9% -маңыздылығы төмен факторлармен таңдайды (мысалы, үйіне жақын болуы бойынша т.б.)

Тек қана жасөспірімдердің 40% қызметтің мазмұнына бағытталып мамандық таңдайды. Тұлғаның мамандық таңдауда және кәсіби бағыттылықтың мотивтері кәсіптік жоспардың қалыптасуының көрінуі үшін профконсультацияда қолданылады: оптанта анкета, мектеп және мектептен тыс әрекеттің анализі; Е.А.Климов (ДДС) дифференциальды-диагностикалық сауалнамасы.

Анкетаның қорытындысын анализдеуде профконсультанат келесі қорытындыларды шығарады:

-кәсіби жоспармен оның қалыптасу деңгейінің болуы туралы оған кәсіби жоспарды қалыптасқан деуге болады, егерде мамандық таңдалса, оны игеру жолдары қарастырылса және таңдаудың дұрыстылығына сенімді болса ғана қалыптасқан кәсіби жоспар деп атауға болады.

-кәсіби таңдаудағы саналылық болғанда қызығушылықтар мен тұлғаның бұрынғы тәжірибесін ескеріп жасалса кәсіп таңдау адекватты мотивтер көрсетіледі және ұғынатын болса, онда саналы таңдау деп атауға болады.

Адамның қалаған іс-әрекет түрінің сипаты бойынша талдау негізінде кәсіби бағдарлығын бағалау үшін ДДС қолданылады. Барлық мамандықтар еңбек пәні бойынша 5 топқа бөлінеді дегенмен сәйкес осы әдістеме негізінде кәсіптің классифмкациясының схемасы болуы керек: «адам-табиғат», «адам-техника», «адам-адам», «адам-белгі жүйесі», «адам-көркем бейне». Ұсынылатын әдістеме толтыру және өңдеу кезінде қарапайым және ыңғайлы.

Зерттелушіге нұсқау: «Сәйкес келетін оқудан соң сіз кез-келген жұмысты орындай аласыз делік. Бірақ, сізге екі мүмкіндіктен біруін таңдау керек болды, сіз нені қалар едіңіз ? Жауап парағына сәйкес келетін клеткаға қосу белгісі арқылы жауап қоясыз».

Қорытындыларды өңдеу кезінде әрбір 5 тік бағандардан қосу суммасын санап шығу керек. Алынған мәліметтерді талдай келіп, сұрақтардың мынадай түрде топталып жиналғанын естен шығармау керек: бірінші бағанда олар «адам-табиғат» кәсібіне жатады (Т), екіншіде- «адам-техника» (Т), үшіншіде-«адам-адам»(Ч), төртіншіде-«адам-белгілер жүйесі» (Б), бесіншіде-«адам-көркем бейне» (К)

Бұл әріптерді жауап парағының жоғарғы жолына экспериментатор жазып қояды. Сол немесе басқа бағандағы қосулардың максимальды суммалары кәсіби әрекеттің сәйкес келетін аймағына бағытталуды көрсетеді.

Тегі, аты-жөні.....................................................................................................

Сынып.................................................................................................................

Уақыт...................................................................................................................

1.Өзіңіздің сүйікті пәндеріңізді атаңыз ?

2. Өзіңіздің ұнатпайтын пәндеріңізді атаңыз ?

3.Сізге ұнайтын мамандықтарды атаңыз ?

4.Сізге ұнамайтын мамандықтарды атаңыз ?

5.Бос уақытыңызда немен айналасқанды ұнатасыз ?

6. Қандай үйірме,секция, факультативтерге қатысасыз немесе қатыстыңыз ?

7. Қандай мектептік немесе сыныптық жұмыстарға қатысасыз №

8. Сіздің сабақ дайындауға қанша уақытыңыз кетеді ?

9. Төменде көрсетілген қызметтер аймағы немесе білімдердің қайсысы сізді көбірек қызықтырады:

а) ғылыми-жаратылыс (химия, биология, медицина, геология, ауыл шаруашылығы);

б) нақты ғылымдар (математика, физика);

в) ғылыми-қоғамдық (тарих, философия, экономика, құқық);

г) гуманитарлық (әдебиет, журналистика,лингвистика, педагогика,психология);

д) өнер (музыкалық,театрлық, бейнелеу) немесе нақты қызығушылықтар жоқ?

10. Сіз қандай мамандықты таңдауды ұйғардыңыз №

11. Оны алудың жолын сіз көрдіңіз бе ?

12. Сіздің таңдаған мамандығыңыз бойынша жұмыс істеп жүрген достарыңыз немесе туыстарыңыз бар ма №

13.Таңдалған мамандықта сізді қызықтыратыны:

а) еңбектің шарттары;

б) еңбек әрекетінің процесі;

в) жоғары матенриалдық қамтамасыздық;

г) жұмыстың дамуы және жаңа әсерлер алу мүмкіндіктері;

д) тыныш жұмыс;

е) жауапкершіліктің жоғары деігейі;

ж) шешімді өзіндік қабылдау;

з) күрделі немесе қакуіпті жағдайлардың пайда болуы;

и) адамдармен қарым-қатынас;

к) шығармашылық әрекеттің мүмкіндігі;

л) іс сапардың жиілілігі;

м) өз қолыңмен бір нәрселерді жасау мүмкіндігі;

н) таза ауада жұмыс;

о) романтикалық;

п) нәтижелердің пайдалылығы;

р) тәуелсіздік;

с) перспектива (кәсіби деңгей, қызметтік баспалдақ бойынша қозғалу)

т) тұратын жерге жақын болуы

1.Бурлачук Л.Ф. Морозов С .М. Словарь – справочник по психодиагностике .СПБ Питер Ком, 1999

2.Волков.Б.С. Волкова В.Н. Методы исследования в психологии. М., 2002.

3. Гайда В.К. , Захаров В.П. Психологическое тестирование . Л,МГУ , 1982г

4.Ганзен В.А. Балин В.Д. Теория и методология психологического иследования.

5.КрыловаА.А, МаничеваС.А.Практикум по общей экспериментальной и прикладной психологиим.,2006. 33-49.

«Сөзді алып таста »әдістемесі ауруларды аналитик-синтетикалық іс-әрекетін зерттеуге бағытталған.

Патопсихологияда ойлау потологиясын үш түрге ажыратады :

1.Ойлаудың операционды жағының бұзылуы

2.Ойлау динамикасының бұзылуы

3.Ойлаудың мотивация компонентінің бұзылуы

Күні…………….. Жасы………… Білімі……………………

Ауруға әдістеме бланкілері және нұсқау беріледі: «Бланкіде сөз топтары жазылған.Әрбір топ 5сөзден тұрады.5сөздің ішіндегі 4-уі бір-бірлеріне ұқсас және жалпы белгілер бойынша біріктіріле алады,ал сөздердің ішіндегі біреуі бұл белгілер бойынша сай келмейді және оны алып тастау керек ».Егер зерттелуші нұсқауды түсінбесе,1-2 мысал келтіріп кетуі тиіс.1-ші тапсырмадан 15тапсырмаға дейін жалпы уақыт бекітіледі.Зерттелуші жұмысын аяқтап болғаннан кейін,жауаптарын талқылауын сұрайды.

Экспериментатор хаттамаға жол нөмірін,өзге алынып тасталынған сөзді,зерттелушінің түсіндіргенін,сонымен қатар өзінің сұрақтары мен ескертуін тіркейді.

Алынған мәліметті талдау және өңдеу, «Сөзді алып таста» әдістемесі зерттелушінің түсіндіруі мен мінез-құлық қателігін сапалы талдау басты болып болжалынады. Сонымен қатар, сандық бағасын:

1.дұрыс шешілген тапсырма санын есептеп кілтке сәйкестендіру, дұрыс шешімге 2 баллдан беріледі; (қосымша 1)

2.формула бойынша жалпы бағасы (А) есептелінеді.(таблица 1)

«Сөзді алып таста» тапсырманы уақытқа орындауды түзету.

В тапсырманы дұрыс орындағаны үшін қойылатын балл саны, Т уақыт бойынша орындау.

Сапалы баға шатасудың мінез-құлықты талдауын болжайды. Ең үлкен типті қателер келесі 2 типті болып табылады.

1.Бір сөз алынып тасталынады,қалған төртеуі жалпы сәйкестендірмейді,нақты ситуация белгілері бойынша; мысалы ауру «жапырақ», «бүршік», «терек», «қабық», «бұтақ» деген сөздерден жапырақ сөзін алып тастауы мүмкін.Ол «қазір ерте көктем және жапырақ әлі шыққан жоқ» деп түсіндіруі мүмкін;

2.Сөзде жалпы сәйкестендірімді, бірақ жеңіл- желпі, кездейсоқ, жиі парадоксалды белгілермен: мысалы, ауру «ұя», «ін», «илеу», «тауық қора», «апан» деген сөздер ішінен «ұя» сөзін алып тастауы мүмкін. Ол «ұя, ереже бойынша теректен табылады, ал қалғандары жерде» деп түсіндіруі мүмкін;

Бірінші типтегі қателер талдау деңгейінің төмендеуін куәландырады, ал екінші типтегі қателер- талдау процесінің бұрмалануы туралы.

Зерттелуші жауаптарын мынадай түрде классификациялауға(жіктеуге)болады:

а) категориалды- мәнді, басты белгілер негізінде класқа қатыстыру;

б) функционалды- функционалды белгілер негізінде класқа қатыстыру;

в) нақты- нақты белгілер негізінде класқа қатыстыру;

г) нөлдік- заттық санау,не әрекетсіз талдау функциялары;

Әртүрлі нозологиялық топтағы жауаптар ерекшеліктері:

-Шизофрения кезінде жеңіл-желпі, кейде парадоксалды белгілер бойынша талдау жасалынады.

- Олигофрения кезіндегі талдауда нақты мінез-құлық тасылады, ситуационды байланыстың бөлінуіне бекітіледі.

- Ересектік кемақыл кезінде әсіресе тапсырманы орындауда мүмкін еместік, сонымен қатар қарапайым тапсырмаларда да орын таба алмайды.

2.Жүйкелі-психикалық қысымды, астенияны, көңіл-күйдің түсуін бағалау.

Кіріспе ескерту. Практикалық психолог жұмысында кездесетін психикалық жағдай көрінісінің сандық- сапалық бағасын психологиялық әдістеме арқылы анықтауға болады. Тапсырмада жүйкелі-психикалық қысым мәнерлі деңгейін, астеникалық жағдай шкаласын және субдепрессия жағдайының шкаласы өлшенеді.

Жүйкелік-психикалық қысым психикалық жағдайдың ерекше түрі болып табылады.Бұл оның ауыр өмір жағдайы және іс-әрекетіне байланысты дамиды.

Астеникалық жағдай немесе психикалық белсенділігінің қажуы,психикалық,әлсіздік,қозғыш,психалық процесс өнімділігінің төмендеуі, ұйқының бұзылуы, денелік әлсіздік және басқа да вегетативті- соматикалық бұзылыстармен сипатталады.

Субдепрессивті көңіл күй психалық іс-әрекеттің төмендеуі, психоматориканың, ұйқының бұзылуы, вегетативті- соматикалық қызметі, артериалды қысымның көтерілуіне бейім, әлеуметтік белсенділік және адамның қарым- қатынасының төмендеуі.

Тәжірибе 1

Мақсат: Жүйкелі-психикалық қысым жағайының мәнерлік деңгейін өлшеу.

Тәжірибе қолданылады: Жүйкелі- психикалық қысым сауалнамасы (Т.А.Немчин ). Бұл негізгі жағдайдың 30 сипаттамаға ие, ол 3 деңгейге бөлінген.

Жұмыс тәртібі: Зерттеу шусыз және дыбыссыз бөлмеде, жарықпен қамтылған, индивидуалды бөлек өткізіледі.

Зерттелушіге нұсқау: «Бланкінің оң бөлігін қазіргі уақыттағы сіздің жағдайыңыздың ерекшеліктерін ескере отырып «+» белгісімен белгілеңіз».

Қорытындыны өңдеу: Бланкіні толтырғаннан кейін барлық балл қосылып есептелінеді. Ең төменгі балл-30, ал, максимальді-90 балл. Жиналған мәлімет хаттамаға енгізіледі.

Тәжірибе 2

Мақсат: Астеникалық жағдайдың мәнерлік деңгейін өлшеу.

Тәжірибе құралдары: Астеникалық жағайдың шкаласы. (Л.Д.Малкова шығарған және Т.Г.Чертова бейімдеген). Шкала 30 пункт- бекітілімнен тұрады.

Жұмыс тәртібі: Тәжірибе 1 шартымен өткізіледі.

Зерттелушіге нұсқау: «Әрбір сөйлемді оқып және 4 графаның біреуіне қазіргі кезде сіздің көңіл күйіңізге байланысты «+» белгісін қойыңыз».

Қорытындыны өңдеу: Тестті бланкіні толтырып болған соң жинаған балдар қосылады. Барлық шкала диапазоны 30 балдан 120 балға дейін.

Сабақ хаттамасы

Аты-жөні..................................................................................

Өзекті жағдай сипаттамасы ( экзаменге дейін, экзаменнен кейін, жауапкершілікті және қиын тапсырманы орындау алды және т.б.).............................................................................

Психикалық жағдай бағасы

Көрсеткіш	Баға, балл	Әртүрлілік жағдайының көріну деңгейі
Жүйке- психикалық қысым Астеникалық жағдай Көңіл-күй

Қорытынды және ұсыныс...........................................................

1-ші диапазон -30-ден 50 балға дейін- «Астенияның жоқтығы көрінбеуі»,2-ші диапазон-51-ден 75 балға дейін- «әлсіз астения» 3-ші диапазон-76-дан 100 балға дейін- «Қалыпты астения», 4-ші диапазон- 101-ден 120 балға дейін «Жоғары астения».

Әрбір жауап 1-ден 4балға дейін бағаланады. Кейін зерттелуші жинаған балдар қосылып, мына формула бойынша есептелінеді

О¹⁼О/80·100

Барлық шкала баға диапазоны 4 зонаға бөлінеді.

50 балдан төмен- төменгі көңіл-күйдің көрінбеуі.

51-59 балл- мағынасыз, бірақ нақты көңіл-күйдің төменлдеуі көрінеді.

60-69 балл-көңіл-күйдің төмендеуі.

70-тен жоғары- субдепрессия және депрессия.

1.Топтың психологиялық әлеуметтік ахуалын анықтау.

Әлеуметтік-психологиялық ахуал – топтың жеке обьектілерінен көрініс табатын қасиеттерімен байланысты, топтың тұтас психологиялық сипаты. Белгілі обьектілердің қатарына «Тігінен» және «Көлденең» өзара қарым-қатынас, әрекеттің мазмұны, әрекеттің кейбір элементтері жатады. Бұл обьектілердің топ мүшелерінен көрініс табуы, психологиялық ахуалдың эмпирикалық көрсеткіштерін ретінде жүреді.

Психологиялық ахуалды опитмизациялау топ әрекетінің тиімділігін көтеруде маңызды болып табылады. Оптимизация бойынша шараларды өңдеу үшін оның дамуы мен қасиеттерінің деңгейін диагностикалау қажет. Сонымен қатар, психологиялық ахуалды дамыту мен түзеу үшін қажетті факторларды табу керек. Жалпы алғанда психологиялық ахуалды қалыптастыру үшін келесідей негізгі факторларды бөліп көрсеткен жөн:

1. 
   осы топтың негізгі бөлігі болып табылатын өндірістік қатынасты сипаттау;
   
2. 
   еңбек әрекетінің мазмұны, ұйымдастырылуы мен жағдайы;
   
3. 
   басқару мүшелерінің жұмыстарын бағалау ерекшеліктері;
   
4. 
   жетекшілік ету мінез-құлқы;
   
5. 
   топтың ресми және ресми емес құрылымының сәйкес келу деңгейі;
   
6. 
   топ мүшелерінің әлеуметтік-демографиялық және психологиялық ерекшеліктері;
   
7. 
   топтың саны және т.б.
   

Құрал-жабдықтар: Топтың әлеуемттік-психологиялық ахуалын зерттеу үшін қажетті сауалнама.

Сауалнама еңбек ұжымындағы психологиялық ахуалды зерттеу үшін өңделген. Бірқатар сұрақтарды өзгерткеннен кейін, оны оқу, спорт және басқа да топтарда қолдануға болады.

Жұмыс тәртібі: Сауалнама әлеуемттік-психологиялдық ахуалын диагностикалауға қажетті топ қатысушылары толтыру үшін ұсынылады. Әрбір топ мүшелері сауалнаманы жеке толтырады.

Алынған қорытындыны өңдеу және сараптамалау келесідей жүргізіледі.

17-23 сұрақтарға жауап беру ретінде зерттелуші топқа қысқа әлеуемттік-демографиялық сипаттама береді. Мұнда: топтың саны, жынысы, жас құрамы және топ мүшелерінің саны (пайызбен), бітірілмеген орташа, орташа арнайы, бітірілмеген жоғары және жоғары білімі көрсетіледі. Сонымен қатар, топ мүшелерінің профессионалды құрамы, жұмыс тәжірибелеріне байланысты орналасуы, олардың орташа айлық еңбекуақылары мен жанұялық жағдайы анықталады.

6-13 сұрақтары ұжымның өзара жеке тұлғалық қарым-қатынасы мен ұжымдағы эмоционалды, когнитивті және мінез-құлық компоненттеріне бағытталған. Әрбір компонент 3 сұрақпен тестіленеді: эмоционалды:6-8,12, когнитивті: 9А, 9Б, 11; мінез-құлық: 7,10,13. Бұл сұрақтардың әрбір жауабы 1,0 немесе -1 тәрізді бағаланады. Топтан алынған ақпарат хаттамада бекітіледі.

Жеке компоненнттерді біртұтас сипаттау үшін әрбір қатысушының жауабы келесідей қорытындыланады: жағымды баға мынадай сәйкестілік кезінде алынады: 1+1,1+0,++-; жағымсыз баға - - - , - - +, --0; 000, 00-, 00+ болса, қарама-қайшы баға. әрі қарай әрбір компонент үшін топтың орташа бағасы саналады. Мыс; эмоционалды компонент үшін мұнда Σ+, «эмоционалды компонент» қатарындағы жағымды жауап саны; Σ- - осы қатардағы жағымсыз жауап саны, п – сауалнамаға барлық қатысушылар саны.

Алынған орташа бағалар -1ден +1-ге дейінгі интервалда орналасады. Бұл континиум 3 бөлікке бөлінеді:

1-ден -0,33-ке дейін – жағымсыз бағалар, -0,33-тен +0,33-ке дейін қарама-қайшылық баға, +0,33-тен +1-ге дейін жағымды баға. 3 компонент бағаларының сәйкес келуі – эмоционалды, когнитивті және мінез-құлықтық – психологиялық ахуалды жағымды, жағымсыз, қарама-қайшылық деп сипаттауға мүмкіндік береді.

1,14,15 және 16 сұрақтар бойынша алынған ақпараттарды өңдеуде, топтық бағаның индексі саналады. Бұл жерде, әрбір сұрақтардың жауабы 3 нұсқаудың біреуімен бағаланады: +1, 0 немесе -1. Топтық бағаның индексі баға санына байланысты есепеледі. Нәтижесінде топтың баға индексін келесідей аламыз: тұтастай алғандағы жұмыс, құралдар жағдайы, жұмыспен қамтамасыз ету теңдігі, еңбек ақының көлемі, санитарлық-гигиеналық жағдай, басқарушымен қарым-қатынасы, квалификацияны көтеру мүмкіндігі және әртүрлі жұмыстар, жұмыстың ұйымдастырылу деңгейі, ұжымдағы іске басшының әсер ету деңгейі.

Бұл бағаларды сараптау топтағы психологиялық ахуалды сапалы түрде сипаттауға және түзетуді талап ететін жерлерді анықтауға мүмкіндік туғызады.

1,2 және 5 сұрақтарына жауаптарды сараптау, топтың жағымды, жағымсыз, қарама-қайшылық жағын анықтауға көмек болады. 4 сұраққа жауап топтың ресми және ресми емес құрылымын сараптауға , яғни басшылық жәе көшбасшылықты анықтауға жағдай жасайды. 3 сұраққа жауап басшының іскерлік және жеке тұлғалық сапаларына қысқаша сипаттама беруге мүмкіндік жасайды.