Педагогика факультеті «Педагогика және психология» кафедрасы
Тұрмыстық және ғылыми психология
жүктеу/скачать 1,69 Mb.
|
| Тұрмыстық және ғылыми психология.
«Психология» сөзі «психе» («жан»( және «логос» («білім», «зерттеу») түбірлеріндің бірлігінен жасалған . алайда « жанды» бақылау өкінішке орай өте қиын. міне, сондықтан психология адамдар мен жануаолардың мінез – құлқын ғылыми зерттеулермен айналысады. Психологияда мінез – құлқын деп нені түсінеміз? Мінез – құлқы. сіздің ісіңіздің барлығы – тамақтануыңыз, ұйқыңыз, сөйлесуіңіз, ойыңыз немесе түшкіруіңіз мінез – құлық болып табылады. Мұнда түс көру, құмар ойын, телехабар көру, испанша үйрену, кәрзеңке тоқу және кітап оқу да жатады. Әдетте бізді мінез – құлықтың көрнуі қызықтырады. (Бақыланатын іс - әрекет пен реакциялар). Бірақ психология сонымен бірге жасырын мінез – құлықты да зерттейді, яғни ішкі әрекеттер, ойлау және еске түсіру. Психологтар – бұлар жақсы оқытылған профессионалдар. Психологиялық білімдермен қатар олар кеңес және терапия, өлшеу және тестілеу, зерттеу және эксперименттеу, статистика, диогностика, емдеу және көптеген басқа әрекет түрлерінің аймақтарынан арнайы дағдыларды игереді. Психологтар беделді адамдардың пікірін немесе ойлары қате болу мүмкін екенің жақсы түсінеді. Олар эмперикалық дәлелдерді (тікелей бақылау немесе өлшеудің нәтижесінде алынған ақпарат) ерекше бағалайды. Психологтар мәліметтер жинаумен мінез – құлықты зерттейді. Мәліметтердің жиналуы бақылауларды салыстыруға және осы негізде қортынды жасауға мүмкіндік береді. Қате психология дегеніміз не ? Неліктен олар кейде жұмыс жасайды? Псевдопсихология – бұл психологияға ұқсайтын, бірақ кез – келген негізсіз жүйе. Еөптеген псевдопсихология сырттай ғылымға ұқсағанмен, шынында өтірік болып табылады. («псевдо» «өтірік» деген мағынада). Псевдопсихология уақыт өзгерсе де өзгереді. Өйткені оның ізбасарлары өздерінің ойларына қайшылыққа келетін дәлелдерге тыс қарайды. Керсінше, ғалымдар белсеңді түрде қайшылықтарды іздеп білім кеңіту жолы ретінде қарастырады. Псевдопсихология ғылымитексеруге негізделмеген. Мәселен, хиромантия – бұл өтірік жүйе, адамның қолындағы сызықтар ол адамның тұлғасы және болашағы туралы айтады деп сендіреді. Көптеген фактілер оларды теріске шығарса да, көп қалаларда бұрыңғыша хироманттарды кездестіруге болады. Олар сенгіш адамдардан алдап ақша алуда. Туысқан өтірік жүйенің бірі – френология. Олар бас сүйек формасы адам тұлғасын анықтайды деген пікірінде. Френология ХІХ ғ. Германияда анатомия пәнінің мұғалімі Франц Галлдың арқасында кең танымал болды. Бүгінгі күннің зерттеулері бас сүйектің шығыңқы болу түрлері мен талант немесе қабілеттің арқасында ортақ ештеңе жоқ екенің баяғыда дәлелдеді. Графалогия деп аталатын псевдопсихологияның бір түрі бір қарағанда біршама негізді болып көрінеді. Графалогия тұлға қырларын жазуын қарап айқындауға болады дейді. Осы пікірге негіздеп кейбір компаниялар жұмысқа кандидатты таңдауда графалогияны пайдаланады. Астрология – псевдопсихолгоияның ішінде ең көп танымалы. Астрология адам дүниеге келген сәттегі жұлдыздар мен планеталардың орналасуы тұлға қырларына және мінез – құлқына әсер етеді деп санайды. - Сынсыз баға. Сізге астралогиялық карта құрған болса, оныың дәлдігі сізге өте күшті әсер ету мүмкін. Алайда, мұндай қабылдау сансыз бағаға негізделген. (сіздің тұлғанызды позитивті немесе мақтау сипаттауға снеу тенденциясы). Көптеген астралогиялық карталар қолпаш сипаттауға нпгізделген. Сіздің тұлғаныз қалаулы сапаларды айтып жатқанда теріске шығару қиын, сипаттау шындыққа сай көрінеді. - Позитивті мысалдар. Астрологияда жақсы және жаман жақтарын сипаттап айтқанда ол дәлірек көрінеді. Мұндай сипаттауды оқып шыққаннан кейін ол тұлғаның екі жақ қырының бірнеше сипаттамасын беріп тұрғанын байқайсыз, «Уақыт өте келе сіз экстраверт ... алайда көп жағдайда сіз интровертсіз». Оның негізі – иллюзия, қате позитивті мысалға негізделген, яғни біз өз күтулеріміз , үмітіміз ақталғанда ескеріп, есте сақтаймыз, қалғанын ұмытып қалдырамыз. Псевдопсихология осы эффектнегізінде өркендеуде. - Барнум эффекті. Псевдопсихология Бранум эффектісін қолданады, бұл тенденция тұлға дәл сипатталады, егер ол жалпылама айтылса деген пікірде құрылған. П.Т.Барнум атақты цирк артисті, оның жетістігінің формуласы: “әрқашан әркімге кішкене не де болса болуы қажет”. Психологияның мақсаты мен пәні. Ғылым дамуында оның салалары кезектесе фаворит болып келуде. Бұл механикамен, биологиямен, кибернетикамен және социологиямен болды. Соңғы он жылдықта психология фаворит болуда. Оған педагогтар, дәрігерлер, менеджерлер, инженерлер, заңгерлер, саясаткерлер қызығушылық танытуда. Психология басқа ғылым салаларымен салыстырғанда ерекше сапаға ие. Оны жүйелі білім ретінде аз адам игерген. Алайда оның зерттейтін аймағымен барлық адам беттесуде. Ол біздің түйсінуіміз, ес құбылыстарымен, ойлау, сөз, ерік, қиял, қызығушылық, қажеттілік, эмоция, түс көру ретінде өз көрінісін алуда. Психология – адамның саналы және санасыз түрдегі субьективті құбылыстар әлемін, процестерін және жағдайларын зерттейді. Басқа адамға бізді қоршаған адамдар нені қалайды, нені жасай алады, олардың тұлғалық ерекшелігіне, мінез-құлық мотивіне, есі мен ойына, мінезі мен темпераментіне қалай бағдарлану қажет екенін түсінгісі келеді. Мұндай бағдарсыз күрделі тұлғааралық қарым-қатынаста қателікке ұрынып, көзсіздікке салынып дос табар жерде жауласып қалуыңыз мүмкін. Сонымен бірге өз мүмкіндіктерің мен ерекшеліктеріңді, кемшіліктеріңді ұғыну, бір сөзбен айтқанда өзіңді тұлға ретінде психологиялық сенімді сипаттай білу қажет. Бұл міндеттерді психология деп аталатын білім жүйесі шешеді. Ол әр адамға жеке мақсатта өз жанын түсінуге, саналы түрде өзгеріс енгізуге (аутотренинг, нейролингвистикалық бағдарламалау, медитация); ол ата-аналар мен педагогтарға балаларының жанында не болып жатқанын, оларға алғашқы психологиялық көмек көрсету, психикалық дамуын түзетуге; іскер адам үшін де жауапты шешім қабылдарда серіктесінің жағдайын ескеруге, оның симпатиясы мен антипатиясына, көзқарасы мен талғамына шебер әсер етуге көмектеседі. жүктеу/скачать 1,69 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|