Педагогика және психология мамандықтарының студенттері үшін
жүктеу/скачать 1,5 Mb.
|
Tashtauova.OtbPx
| Лекция мєтіні
1. Билік үшін күрес – энергия алудың бір түрі. Уайым қайғы, жабырқау, түңілу, қорқыныш, реніш, невроздың небір түрлері, жағымсыз ойлар – осылардың барлығы энергияны үлкен шығындануына әкеледі, ішкі дүниені бос қуысқа айналдырады, үнемі басыңқылық күйге ұмтылу, материалдық ырысқа ие болу, мойындау ынтызарлығы, тұтынушылықты қанағаттандыру, жеке психологиялық қауіпсіздік пен қол сұқпаушылықты, құштарлық сезімін бақылауды қажет етеді. Қазіргі заман адамының табиғаттан және ғаламнан алшақтығы, оны энергеиканы сіңіруден айырады. Бұл айтылғандарды қарапайым білмеудің өзінен, үнемі толықтырылуға қажетті ішкі дүниенің босауы пайда болады, басқалардың үстінен билік жүргізуге, адамдарға манипуляция жасау мүддесін тудырады. Күш-қауттың қайнар көзін иелену және оны басқару мақсатында басқалардың құлдануының кейбір түрлері шығады. Манипуляция жасау негізгі таптаурыны (стереотипі) балалық шақта туындап қалыптасады. Балалар үлкендерге тәуелді болғандықтан, олардың мінез-құлық қалыбын (модельін) бейсана түрде есінде ұстап, үйренеді. Бала балалық шақтан бастап, ата-анасының билікке қалай таласатындарын көріп, өз энергиясын қалай қорғауды, оны басқалардан қалай тартып алуды үйреніп өседі. Уақыт өте келе, отбасылық энергожүйеден энергияны қалай алудың керектігі жөніндегі арнйы әдістер пайда бола бастайды. Осы тәжірибені саналы немесе бейсана түрде отбасылық қарым-қатынасқа енеді. Бақталастық күрес және жақындарынан жауап алу мүмкінсіздігі, бұрынғы реніш, балағаттау, бейнет, қорлық пен жақтырмау, сол сияқты үнемі кінәлілік сезімі мен сені елемеу сияқты тәжірибе – мойындатыру мен әсер етуге, өзіне көңіл аудартуға шара жасау күреснің алғашқы себептерінің бірі болып келеді. Назар аудартқызу – энергия алудың негізгі әдісі. Қатынас- жалпы алғанда энергия алу мен берудің қарапайым тәсілі атап айтқанда, дыбыстар мен сөздер энергетикалық толқын ретінде энергия алмасудың бастауы және басқалардың назарын аудартуға мүмкіндік береді. Энергия алмасу – адам өмірінің бүкіл саласында жүзеге асырылады: махаббатта, әңгімелесуде, көңіл күйде және құштарлық сезімінде (нақтылы бір адамға немесе әдетке). «Бала» жағдайындағы манипуляция - әлсіздік, кінәлілік немесе немқұрайдылық ұстанымында шығады. Субъект баланың ролінде ойнап, барлығын дәл қазір, жедел алуды талап етеді, кесірленеді, бірақ тілегін басқа біреу орындауды қажет салдарымен мәжбүр етеді. «Ата-ана» жағайында, ата-ана және жақындарының мінез-құлқы жартылай немесе толығымен қайталанады. Басқаларды сынап-мінеу, сілтеу, айтып тастау сияқты бақылау құқығымен билік сезімі қалыптасады. Осының мысалы ретінде, оның әйеліне деген талабы болуы мүмкін: «Барлық заттар өз орынндарында жатуы керек». Бұл жерде өзінің анасының іс-әрекетін қайталағандығын іштей ұғынады. «Ересек» жағдайында адам өзіне талдау және айналасындағы нақтылыққа талдау жасауға қабілеттіә, өзіне жүктелген жауапкершілікті ұғынады; не істеп, не сөйлегеніне жауап береді. Мұндай адам өзін-өзі үйретуге дайын, әртүрлі ақпараттар көздерін қолдана отырып, берілген жағдайдың әртүрлі түрлерін қарастыруға, өзі үшін қауіпті сезінбестен оларды сабырлы түрде қабылдай отырып, басқа адамдардың ой-пікірін тыңдауға қабілетті. 2. Отбасы өмірінің психологиясы бойынша зерттеулерде әңгіме тек «еркек-әйел» жұбының айналасында ғана жүргізіледі, бірақ отбасы мәселелерінің барлық нұсқаларын қарастыру мүмкін емес. «Барлығына тек мен ғана жауаптымын!» деген ұранға сүйене отырып, шешімнің басқа нұсқасын ұсынамыз. Бұл жерде берілетін кеңестер қатаң түрде жеке дара болып келеді, сонда да болса мәселені шешудің үйреншікті жолы болуы мүмкін. Бірден ескерткеніміз жөн: өзінің жасаған іс-әрекетіне жауапты болу «Мен кінілімін» деп айта салуды білдірмейді. Мұндай келісіміділік кез-келген жанұя жағдайларында сіз екінші (немесе бірінші) оппонент болып табыласыз. Егер сізге айқайласа, сіз де тура солай жауап берсеңіз, атап айтқанда, осы ұрыскеріске сіз кінәлісіз, себебі, сіз жағдайды сабырмен байыптап,мәселені бейбітшілік күйде шешуге тырыспадыңыз. Егер сіз өз қылығыңыз үшін жауапкершілікті өз мойныңызға алғанда, жағдайды сабырлы күйде шешкенде, онда қорытынды да мүлдем басқаша болар еді, яғни отбасы қарым-қатынасы берекелі, тыныш, үйлесімді, күй алған болар еді. Сіз сезімдеріңізді жинақтап, қарсылығыңызға не қажет, оның іс-әрекетінде мағыналық бар ма, міне, осылардың барлығыны сабырлы түрде талдағаныңызда, күрестен арылуға болатын еді. әдетте, қарсыластың бірі манипуляция жасап, энергияны жоғалту сезілгенде күрес басталып кетеді. Мұндай сәтте бірден күресті доғару қажет. Әрбір адамның қандай да бір жағдайға өзінің көзқарасы бар. Әңгімелесушінің пікірін ескере отырып, өз таңдауының немесе шешімінің соңғы қорытындысын ұстана отырып, өз сезімдеріңді басқара алатын қабілетіңе және ең жоғарғы дәлдікпен айқындап, дәлелдей алатыныңа сенімді болу керек. Айтысушылар қаншалықты ашық пікір талатырса, мәселені шешудің соншалықты көптеген нұсқалары болады. Тек ішкі дауысты ден қойып тыңдау қажет, өз түйсіктеріңізді жинақтаңыз. 3. Егер энергияны басқа адамға мейірімділік, өз еркімен берілсе, онда энергияның өзара алмасуы еркін және кеңпейілді атмосфераны тудырады да, достық әңгіме кезінде қайдан пайда болғанын білмей де қаласыз, түйсіну шапшаң және өткір, сөз мазмұнды және көлемді болады. Мұның барлығы әңгімелесушінің қуанышты, ерікті, достық сезімінің және мейірімді сәлемдемесінің салдары. Энергияның осындай жандануы – ғашықтардың ара қатынасында да кездеседі, осындай сәттерде басқа мәселелер туралы ойланбайды да, бар ой махаббатқа, өте бір тамаша, жарқын нәрсе маңында шоғырланады. Үйлену тойының соңғы түсінбеушілік, ұрыс-жанжал құпиясы осыдан шығады. Егер тойға дейін жұптар бір-біріне жарқыраған толқындар жіберсе, тойдан кейін, кішкентай мәселелер керемет үлкен болып көрінеді де қайдағы бір шарулар туралы ойлай-ойлай, зердеде сақталған өткен реніштерді ой сарабынан өткізе келе, олар бір-біріне жағымсыз толқындармен алмаса бастайды. Бір-біріне деген қарым-қатынас мейірімге толы болуын, өткен реніштерді ұмытуды, мейірім – мейірімді, ашу – ашуды шақырады деген қағиданы пациентке иландырған дұрыс. Барлық жағымсыз жағдайлар өткенге кетіп, ешуақытта қайта оралмауы қажет. Бұл реніштер пациент үшін аған өзіндік құны бар дүние, оларды еске түсірмей, есте тек жарқын, жақсы және қуанышты сәттер қалғаны жөн. Пациент олардың мейірімді күшін сезініп, осы энергияны өзінің жақындарымен кеңпейілді бөлісуі керектігін қалыптастыруы өте маңызды. «Сенің мейірімділігіңе, жомарттығыңа құдай береді!». Жомарттық заңы: «Көбірек берсең, көбірек аласың!» не берсең де риясыз, бергеніңді міндет тұтпау, берген адамыңыздан бірдеңе күтпеу керектігін сезгіштікпен түсінуіңіз қажет, өйткені күту – мазасыздық, үрей және күйгелектік тудырады. Тек қана осы күтуден, қорқыныштан және мазасыздықтан арылу арқылы ғана, өз жүрегіңізге сенуге үйренуге болады. Пациент өзінің жақындарымен қалай бөліссе де – қуанышпен, күлімдеп, жарқын ойлармен, энергиясымен, тіпті жай сүйіспеншілік танытса да жарылқанасың. Жалпы ұранымыз: «Бәрі жақсыч болады!» болуы керек. Ақ, таза жүректен шыққан іс-әрекет, отбасылық өмірді бір қалыпқа келтіретін жаңа кеңістіктер ашады. жүктеу/скачать 1,5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|