Педагогика
жүктеу/скачать 1,65 Mb.
|
УМКД педагогика 2018
| Дәріс №23-24 Оқыту формалары, әдістері мен құралдары ТПҮ-нің қозғаушы механизмі ретінде
Жоспар: Оқыту құралдары туралы түсінік Мұғалім мен оқушының өзара әрекеттестігінің тәсілі ретінде оқытуды ұйымдастыру формасы туралы түсінік Оқытуды ұйымдастырудың тарихи формалары. Оқытуды ұйымдастырудың қазіргі кездегі формалары. Мақсаты: оқытуды ұйымдастырудың ертедегі әдістерімен таныстыру, олардың маңызы мен кемшіліктерін анықтау. Оқыту әдістеріне сипаттама беру, оқыту әдістерін таңдау шарттарын түсіндіру. оқытуды ұйымдастырудың қазіргі кездегі формаларымен таныстыру, олардың ерекшеліктерін анықтау Негізгі ұғымдар: оқытудың формалары, сабақ және сабақтан тыс формалар, оқытуды ұйымдастырудың фронталды, топтық, дербес формалары. Оқытуды ұйымдастырудың формасы дегеніміз - мұғалім мен оқушылардың оқу әрекетіне қолайлы жағдай жасау үшін арнайы ұйымдастырылған, белгілі тәртіппен өтетін жұмыс. Оқытуды ұйымдастыру формасы - оқыту процесінің міндеттерін жүзеге асырудағы мұғалім мен оқушылардың іс-әрекеттерінің сыртқы көрінісі. Ұйымдастыру формасында оқытудың мақсаты, мазмұны, әдістері бірыңғай жүзеге асады. Қоғамның даму тарихында мектептердің дамуына қарай оқытуды ұйымдастыру формалары да өзгеріп отырды. Алғашқы оқыту формасы жеке-топтық болды. Бұл орта ғасырда шіркеулік мектептерде қолданылды. Мектепке оқушылар жылдың әр мезгілінде қабылданды. Әр жастағы балалар бір бөлмеде бірге оқығандықтан, топтық деп аталды. Ал жеке деп аталу себебі мұғалім әр оқушыдан жеке сұрап отырған. Бұрын қазақ жеріндегі молдалардың оқытуы осы жеке-топтық оқуға өте ұқсас. Өйткені әр жастағы балалар молданың алдында жүгініп отырған және әр баладан жеке сұралған. Оқытудың бұл формасының нәтижесі шамалы болғанымен, сол кездегі оқыту талаптарына сәйкес келген. Англияда оқытудың сатылы жүйесі немесе Белль-Ланкастер жүйесі пайда болды. Оны ойлап тапқан Белль деген діни қызметкер мен Ланкастер деген мұғалім. Бұл мұғалімдер жетіспеген жағдайда өте қолайлы болды, себебі бір мезгілде 200-600 баланы оқытуға мүмкіндік берді. Бұл жүйені өзара бірлесіп оқыту деп те атады. Өйткені мұғалім ересек балаларды оқытады, ал олар өз кезегінде мұғалімнің басшылығымен кіші балаларды оқытқан. ХХ ғасырда Америкада Дальтон-план (Алғаш рет Дальтон қаласында қолданылған), Трамп-план (Трамп деген мұғалім қолданған) деген оқыту формалары пайда болды. Бұл формада оқушылар мектепте мұғалімнен оқымаған. Олар мұғалімнен тапсырма алып, үйде өздігінен дайындалған. Дайын болған кезде мұғалімге келіп сынақ тапсырады да, келесі тапсырманы алады. Сонымен бірге АҚШ-та Мангейм жүйесі немесе саралап оқыту қолданылды. Алдымен оқытушы сабақтың 10-15 минутында 100-150 балаға лекция оқиды, кейін балалар 10-15 адамнан бөлініп топпен жұмыс істейді, қалған уақытта өздері жеке дайындалады Кеңес дәуірінде Россия мектептерінде бригадалық-лабораториялық жүйе енгізілді. Мұғалім оқушыларды 4-5 адамнан топтарға бөліп, әр топқа тапсырма береді. Оқушылар бірлесіп дайындалып, бригадир үнемі жауап беріп отырады. Бригадирдің жауабына сай, барлық балаларға бірдей баға қойылған. Оқытудың кең тараған формасы - кластық-сабақтық жүйе. Оның негізін салған чех халқының педагогы Ян Амос Коменский. Атынан көрінгендей, бұл жүйеде оқушылар жастарына қарай кластарға бірігіп, оқыту сабақ түрінде жүрді. Жүйенің ерекшелігі: Оқушылар класқа жас ерекшеліктеріне қарай топтастырылады. Кластағы оқушылардың құрамы тұрақты. Жеке пәндер сабақ кестесіне қарай алмасып оқытылады. Оқыту оқу жоспарына, бағдарламаға және оқулыққа негізделіп жүргізіледі. Оқыту жылдың тұрақты бір мезгілінде басталып, аяқталады. Оқыту мұғалімнің басшылығымен жүргізіледі. Қазіргі кезде оқытуды ұйымдастырудың сабақтан басқа формалары бар. Олар: семинар, экскурсия, факультатив, конференция, үйірме, үйдегі оқу жұмысы, өзіндік жұмыстар, өздігінен білім алу, т.б. Экскурсия - табиғатта, өндіріс орындарында, музейде, т.б. жерлерде өткізілетін сабақ. Оның мақсаты-оқушылардың сабақта алған теориялық білімдерін практикада жалғастыру, бекіту. Экскурсия алдын-ала дайындықты талап етеді. Қайда барамыз? Қандай мақсатпен? Экскурсияның тақырыбы мен мақсаты, қауіпсіздік шаралары оқушыларға түсіндіріледі. Экскурсия жоспары жасалады. Семинар көбінесе жоғары сыныптарда, өтілген лекциялардағы өзекті мәселені талқылау үшін ұйымдастырылады. Семинардың тақырыбы, сұрақтары мен әдебиеттер тізімі оқушыларға ерте беріледі. Тақырыпқа байланысты баяндама, реферат дайындауға болады. Семинарда сұрақтар ретімен талқыланады, оқушылар өз пікірлерін айтады, тыңдайды, сұрақ қояды, пікір алмастырады. Факультатив оқушылардың қызығушылығы мен сұранысы негізінде әр түрлі пәндерге сәйкес ұйымдастырылады. Онда оқушылардың пәнге бейімділігін ескере отырып, ғылым негіздерімен кеңірек таныстырады, кәсіби бағдар береді, кітаппен, анықтамалық әдебиеттермен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастырады. Конференция тақырыптың ғылыми деңгейін көтеру мақсатын көздейді. Ол семинарға ұқсас, тек баяндамалардың саны көбірек болуы керек. Конференцияға бірнеше сыныпты біріктіруге болады. Үйірме жұмысының өзіндік ерекшеліктері бар. Ол оқушылардың пәнге деген қызығушылығын жетілдіреді, тапсырмаларды орындауға қолайлы жағдайлар жасайды. Оқушылардың үйдегі оқу жұмысы сыныптағы сабақтың жалғасы болып саналады. Үй жұмысының тәрбиелік мәні зор. Себебі, үй жұмысын күнделікті орындау барысында оқушы ұқыптылыққа, тәртіпке үйренеді, дербестігі артады, жауапкершілігі дамиды. Үй тапсырмасын дұрыс ұйымдастыру үшін мұғалім белгілі шарттарды ескеруі керек. Оқушылардың жас ерекшеліктеріне қарай үй жұмысының көлемі де әр түрлі болады. Оқушының өзіндік жұмыстары (самостоятельная работа) оқыту процесінің әрбір кезеңінде және үйдегі оқу жұмысында да орын алады. Өзіндік жұмыстар оқушының ойлау қабілеттерін арттырады, іскерліктері мен дағдысын қалыптастырады, өз бетімен қызмет етуге үйретеді. Өздігінен білім алу (самообразование) оқушыны өз уақытын тиімді жоспарлауға, үнемді пайдалануға, өзіне керек мәліметті іздеуге, кітапханада жұмыс істеуге үйретеді. Өздігінен білім алудың негізгі көздері: кітап, газет-журналдар, радио, теледидар. Бақылау сұрақтары: 1. Оқыту формасы дегеніміз не? 2. Оқытуды ұйымдастырудың формалары туралы түсінік. Әдебиеттер 1.Педагогика. Курс лекций. Алматы: “Нұрлы Әлем”, 2003 2. Вульфов Б. З., Иванов Б.Д. Основа педагогики (в лекциях, в ситуациях, в первоисточниках) Уч. пособие – М., 2000. 3.Ильина Т.А. Педагогика.- М., 2000 4.Лихачев Б.Т. Педагогика. Курс лекций. Уч. пособие.-М., 1999 5. Педагогика. Абай атындағы Ұлттық педагогикалық университет. Дәрістер курсы. - Алматы “Нұрлы әлем” 2003 6.Педагогика. Уч. пособие (Под. ред. Т.Н. Пидкасистого-2010) 7.Подласый И.П. Педагогика Учебник - Минск, 2010 8.Харламов И.Б. Педагогика. Учебник-Минск, 2010 жүктеу/скачать 1,65 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|