ПӘнінің ОҚУ-Әдістемелік кешені «Органикалық заттар технологиясының теориялық негіздері» 5В072100 – Органикалық заттардың химиялық технологиясы мамандығы үшін ОҚУ-Әдістемелік материалдары



бет2/22
Дата25.08.2017
өлшемі2,95 Mb.
#27049
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   22
Қосарлану эффектісі немесе мезомерлі эффект (М) – қосарланған π-баланыс жүйесі бойымен орынбасардың электрондық әсерінің берілуі. Орынбасардың бағытталу әрекеті бойынша мезомерлі эффект оң (+М) және теріс (-М) деп бөлінеді.

Оң мезомерлі эффекті қосарлаған жүйеге электрондарын беретін, яғни электрон жұбы немесе теріс заряды бар, орынбасарлар көрсетеді.

Максимальді +М теріс зарядты атомдарда болады.



Теріс мезомерлі эффектіні қосарланған жүйенің электрондық тығыздығын өзіне қарай тартып алатын орынбасарлар көрсетеді:



2.

Реакция типі

1. Субстрат және реагенттегі байланыстардың өзгеру сипатына байланысты

А) Гомолитикалық реакциялар – байланыс үзілуі симметриялы жүретін реакциялар, оларда әрбір түзілген фрагменттерде бір электроннан қалады.

A : B → A. + . B

Б) Гетеролитикалық реакциялар – байланыс үзілуі симметриялы емес жүретін реакциялар, оларда байланыс электрондарының жұбы түзілген фрагменттердің біреунде қалады.

A : B → A: + B

Мұндай реакция барысында иондық интермедиаттар (аралық бөлшектер) – карбокатиондар және карбоаниондар түзіледі, мысалы:



В) Синхронды реакциялар – циклді комплексе электрондардың келісілген орналасу нәтижесінде, бірмезгілді ескі байланыстырдың үзілуімен және жаңа байланыстырдың түзілуімен жүретін реакциялардың ерекше типі.



2. реагент типі бойынша – радикалды, электрофильді, нуклеофильді, тотығу, тотықсыздану.

Нуклеофильді реакцияларда реагент (нуклеофил) атмодардың біреуінде электрон жұбы бар және нейтрал молекула немесе анион болып табылады (Hal-, OH-, RO-, RS-, RCOO-, R-, CN-, H2O, ROH, NH3, RNH2 және т.б.).

Электрофильдік реакцияларда атакалайтын реагентте (электрофил) вакантті орбиталі бар және өзі нейтрал молекула немесе катион (Cl2, SO3, BF3, H+, Br+, R+, NO2+) болып табылады.



Радикалды реакцияларда реагентте жалқы электроны бар, сондықтан бос радикал болып табылады (Cl. , R.).

R-H + Cl. → R. + HCl

R. + Cl-Cl → R-Cl + Cl.

3. Бағыты бойынша

- орын басу реакциялары



- қосылу реакциялары



- бөліну немесе элиминирлеу



- қайта топтасу реакциялары (изомерлену)



- циклдену реакциялары



- тотығу – тотықсыздану реакциялары



4. реакцияның жалпы жылдамдығын анықтайтын стадиясында қатысатын молекулалар саны бойынша



- мономолекулярлы

- бимолекулярлы


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   22




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет