ПӘннің ОҚУ-Әдістемелік кешені 5В072600 – «Жеңіл өнеркәсіп бұйымдарының технологиясы және құрастырылуы» мамандығы үшін ОҚу- әдістемелік материалдар

К=100-А/2

Дисклеу тәсілі материалдардың бір уақытта әртүрлі бағытта драпталынуын бағалауын анықтайды. Жақсы драпталынатын материал кіші радиусты қиғашталуына ұсақ симметриялы қатпардан тұрады. Нашар драпталынатын материалдар проекциясы зерттелінетін үлгінің ауданына жақын келеді. Егер материалдың ұзынына бойлай және көлденеңінен әртүрлі драпталы- натын болса, онда проекция сынақтың үлкен қатпарына қарай созыла- ды. Дискілі әдіспен маталардың драпталынуын анықтағанда драпталу коэффициентімен анықталынады:

К =(8 -8 )/8 ,

Д 4 о п о5 мұндағы, 80-бастапқы үлгінің ауданы, мм2, 8п-планиметр көмегімен анықталынған үлгі проекциясының ауданы, мм2.

В/А ось сызықтарының қатынасын екі бағытта бірдей драпталынатын материалдың 0,95-1,1 иелігінде сипатталынады. Егер В/А >1,1 болса материал көлденең бағытта, ал В/А< 0,95 болса материал ұзынына бойлай бағытында өте жақсы драпталынады. 5.9 суретте үлгілердің проекциясы көрсетілген.

Тоқыма маталардың бірнеше түрлерінің драпталану көрсеткіштері 5.3 кестеде көрсетілген. Кесте 5.3 - Матаның драпталынуы:

1. Тоқыма маталардың иілу кезіндегі драпталынуы

Дәріс № 13. Тоқыма материалдарының бір циклді және көп циклді сипаттамасы
Дәріс жоспары:

1. Тоқыма маталардың бірциклды үзілмейтін сипаттамалары. Қыртыстанбауы.

2. Тоқыма материалдардың көп циклды сипаттамалары
Дәрістің мақсаты: Тоқыма материалдарының бір циклді және көп циклді сипаттамасымен таныстыру;
1. Тоқыма маталардың бірциклды үзілмейтін сипаттамалары. Қыртыстанбауы. Қыртыстангыштыгы - ылғалжылумен өңдегенде, матаны бүктеп, орағанда мыжылу қасиеті. Қыртыстану себебі - матаны бүктеп, орағанда пайда болатын иілу пішінінің өзгеру салдары.

Тоқыма материалдардың жылжуы мен сетінеуі. Маталардың жылжуы деп бір жүйедегі жіптердің екінші жүйеге сыртқы күш әсерінен ауысуын айтады. Матаның сетінеуі - матаның ашық қиықтарынан жіптердің түсуі. Маталардың сетінеуі және жылжуы ар- найы құрылғысы бар үзу машиналарында РТ-2 МЕМСТ 22730-87 бой- ынша анықталынады. Қыртыстанбау - қыртыстану күші алынғаннан кейін өзінің бастапқы қалпына келуі. Матаның қыртыстанбауын келесі формуламен анықтайды:

Н = 0,555-Ц

мұндағы, ^-қайтадан қалпына келу бұрышы, град.

Материалды қыртыстануына байланысты оларды зерттейтін құрылғылар мен әдістерді екі топқа бөліп қарастырады. Бірінші топқа ориентацияланған

қыртыстануды зерттейтін құрылғылар мен әдістер жатады, яғни сыртқы күштің әсерінен материалдың үлгісі белгіленген, шектелінген бірінші бөлігінде бүгіледі және мыжылады. Қыртыстануды анықтайтын аспаптарға СМТ, СТ-1, СТ-2 жатады. Ориентацияланған қыртыстандыру әдісі стандартты болады.

а қалпына келу бүрышы, ол 1о дәлдікпен өлшенеді. Үлгінің қыртыстанбауын а бойынша бөлек бөлек тоқыма кездемелерін көлденең және тік бағыттарына байланысты өлшейді, келесі формуламен анықталынады:

а=ЈаУп:

мүндағы, а^-қалпына келтіру бүрышын өлшеу нәтижесі, град; п - зерт- теу саны.

а=Хү/100

Қыртыстану коэффициентін Кс төмендегі формуламен анықтайды:

К =һ/20с

мұндағы, һ - қатпардың фактілік ұзындығы, мм; 20 - қатпар ұзындығының (тах) мүмкіндігі.

Тоқыма маталарының қыртыстануын ориентацияланбаған СТП- 6 аспабында зерттейді. Тоқыма маталарының қыртыстанбауының келесідей параметрлер арқылы анықтайды. Мата сызығының өлшемі сынақ үшін 170x50 мм, сынақ ұзындығы 50 мм, қыртыстандырудағы жүктеменің іс уақыты 1 минут, қыртыстанудан кейін демалу уақыты 1 минут, қыртыстанбаудың критерии бағалануы Кн, % бойынша алынған:

К=100(Қ/Н0) мұндағы, Н^-бір цикл мыжылудан кейінгі жұмыс үлгісінің орта- ша биіктігі, мм, Но-мыжылмаған жұмыс үлгісінің орташа бастапқы биіктігі, мм.

Пиллинг деп - тоқыма бұйымның бетінде талшықтардың ұйысқан түйіршіктердің пайда болуын айтады. Пиллинг қатты және көп үйкелетін әсерден пайда болады жәнеде киімнің сыртқы көрінісін бұзады.

Мата тозуының критериялары:

- механикалық қасиеттің төмендеуі (беріктілігінің, күтімділігінің қаттылығының);

- қондициялық салмағының төмендеуі;

• 
  ауа өткізгіштігінің, су өткізгіштігінің жоғарлауы;
  
• 
  тесіктердің пайда болуы.
  

127 К=п/Мч У 8: мұндағы, п-мата үлгісінің үйкелістен бұзылуына дейінгі цикл саны; М8-матаның беттік тығыздығы, г/м2.

Кейбір маталардың тұрақтылығын үйкеліске тұрақтылык коэффициентімен бағаланады, салыстыру жолымен және де сынақтан өтетін эталонмен анықтаймыз:

К =п/п, о.у э’ мұндағы, п^-эталон үлгісінің үйкелісінің цикл саны.

Басшасында 2 саңырауы бар жүргіш 3 бекітілген. Саңырауымен өз осімен ғана, жүргіштермен бірге бірдей айналатын, басшалар осі сыртымен қозғалады 2. осылай үлгінің жазықтық бетімен абразивпен түйісуі шеңберлі қозғалыс жасайды. ДИТ-М қондырғысына 2 типті пяльцалар кіреді: сыналатын мата үлгісін бекітуге арналған (зығыр не- месе жартылай зығыр маталарын зеттеу үшін); абразивті бекіту үшін (мақта маталарын, жібек бейматаларын және химиялық жіптер мен 128 тоқыма маталарды сынау кезінде). Маталардың беттік тығыздығымен тағайындалуына байланысты нормативтер интервалы мынандай: мақта маталар, аралас маталар үшін 1000-3000 циклде; жібек және жартылай

маталар үшін 110-2000 циклде; зығыр және жартылай зығыр маталар үшін 2000-15000 дейінгі цикл аралығында болуы қажет. Көп циклды сипаттамалар бойынша тоқыма материалдар келесі қасиеттерге ие болады: төзімділік, беріктік, қалдықты циклды деформация.

Төзімділік һр - әрбір цикл кезінде берілген деформациясында ыдырауға дейінгі материал төзімділігінің цикл саны.

Беріктік 1р - әрбір цикл кезінде берілген деформациясында ыдырау моментіне дейінгі көп циклды ұзару уақыты.

Қалдықты циклды деформация - Е0ц, % берілген цикл саны бойынша жиналған деформация:

Е0 =100 1 /Ь0, 0.ц о.ц 0' мұндағы, 1оц-берілген цикл санынан кейінгі материал үлгісінің абсолютті ұзаруы, ^0- материал үлгісінің қыспақ ұзындығы.

1 =Ц -к о.ц 1 0' мұндағы, ^^-жүктен босатуға дейінгі үлгі ұзындығы.

Көп циклды сипаттамаларын анықтау үшін келесі аспаптар қолданылады: УП-1 (КТИЛП), ПКМ-1, МРД-1 (МТИ), ПРД-5, ЕРДТ-2.
Бақылау сұрақтары:

1. Тоқыма маталардың бірциклды үзілмейтін сипаттамалары. Қыртыстанбауы.

2. Тоқыма материалдардың көп циклды сипаттамалары
Дәріс № 14. Тоқыма материалдарының гигроскопиялық қасиеттері

Дәріс жоспары:

1. Гигроскопиялық қасиеттері.