Пәннің ОҚУ-Әдістемелік кешені «химия есептерін шығару әдістемесі»
жүктеу/скачать 4,82 Mb.
|
кешені «химия есептерін шы ару дістемесі
- Бұл бет үшін навигация:
- 14-жаттығу
- * 5. Органикалық қосылыстарды синтездеу
| 13-жаттығу. Диметилацетиленнің химиялық касиеттерін сипаттай-тын реакциялардың теңдеулерін жазыңдар. Ацетилен мен диме-тилацетиленнің қоспасын калай бөлуге болатынын көрсетіңдер.
Ш е ш у і. Диметилацетиленнің (бутин-1-дің) қасиеттерін ацетиленнің қасиеттеріне ұксастырып, осы класқа төн реакциялардың теңдеулерін жазамыз: а) косылу реакциялары: ә) диметилацетиленнің кұрамында үш байланыс жанындағы көміртек атомымен байланысып түрран сутек атомы болмағандыктан бүл қосылыс орынбасу реакциясына түспейді. Диметилацетилен мен ацетилен касиеттерінің арасындағы айыр-машылықка сүйеніп оларды бөлуге болады. Олардың коспасына күміс оксидінің аммиактағы ерітіндісімен әсер еткенде түссіз күміс ацетиле-ниді (АgС = САg) түнбаға түседі. Түскен түнбаны бөліп алып, кон-центрациялы түз қышкылымен әсер еткенде ацетилен бос күйінде бөлініп шығады: 14-жаттығу. Қүрамында бутан, бутен-1 жөне бутин-1 бар газ қоспасынан жеке газдарды калай бөліп алға болады? III е ш у і. Газдар коспасын мыс (I) оксидінің аммиакты-сулы срітіндісіарқылы еткізсек, бутин-1 ғана әрекеттесіп, мыс (I) ацетилеиидінің тұнбасы түзіледі. Түнбаны бөліп алып, оған концентрациялы тұз қышкылымен әсер еткенде бутин-1 бөлінеді: Қалган бутан мен бутен-1-дің коспасын қараңгы жерде бромның хлороформдағы ерітіндісі аркылы өткіземіз. Тек бутен-1 ғана әре-ксттесіп дибромидке айналады: Бром мен хлороформның артық мөлшерлерін айдап тастағаннан кейін, алынран дибромидті мырыш үнтағымен кыздырып, кайтадан бутен-1-ді аламыз: * 5. Органикалық қосылыстарды синтездеу Органикалык химияда "синтез" үғымы бір органикальщ заттан бір немесе бірнеше химиялык реакциялардың нәтижесінде белгілі бір ісүрылымды органикалық зат алуды түсіндіреді. Синтезді жоспар-лауды келесі алгоритм арқылы жүргізуге болады. 1) Есептің шартында берілген бастапқы зат пен талап етіліп түрған реакция енімінің формулаларын жазып, өзгерістерді химиялың сызбанұсқа түрінде бейнелейміз: 2) Бастапқы зат пен синтезделетін заттардың күрылым формула-ларын салыстырып, олардың органикалық заттардың қай класына жататынын, көміртек тізбегінің үзындығын және тізбектегі бай-ланыстарды анықтаймыз. Көміртек тізбегін үзарту немесе кыскарту ісоректігі, көміртек атомдарының байланысу ретін өзгерту, молекулаға жада қандай функционалдық топтар кіргізу қажеттігі жөнінде шешім былдаймыз. 3) Синтезделетін зат молекуласында функционалдық топтың түзілуінің барлык жолдарын ойша сараптаймыз. Нөтижесінде бастаігқы А затын өзгертудің ең тиімді жолын таңдап аламыз. Барлык аралык кезеңдердің мүмкін жолдарын қарастырамыз. 4) Бастапқы заттан өнімді аралык сатылар аркылы алудың ең тиімді жолын таңдап аламыз: Синтез сызбанүсқасын қүрастырғанда берілген кағидаларды еске үстау керек: • бірішше мүмкін жолдардың ішіндегі аралық сатылары ең азы таңдалады; • реагенттерді таңдағанда олардың қолда барларын қарастыру керек; синтезді таддағанда реакция өнімінің шығымын, жұмысқа жүмсалатын еңбек пен уақыттың тиімділігіне көңіл аударылу керек. 15-жаттығу. 1-бромбутаннан бутен-2-ні алыңдар. Ш е ш у і. Есеитің шартында берілген зат пен реакция өнімінің күрылым формулаларын келтіріп химиялык сызбанүсқа қүрамыз: Бастапқы зат көмірсутектің галогентуындысы да реакция енімі күрамында кос байланысы бар этилен көмірсутек. Реакция өніміндегі көміртек атомдарының саны мен олардың байланысу реті бастапқы косылыстағыдай. Сондықтан көміртек тізбегін өсірудің немесе кыскар-тудың қажеттілігі жоқ. Енді қос байланыстың түзілу жолдарын талдап қарастырып, өзара салыстырайык. Қосылыс молекуласына қос байланысты төмендегі жолдармен енгізуге болады: сөйкес қаныққан көмірсутекті дегидрлеп: немесе сәйкес ацетилен көмірсутегін біртіндеп гидрлеу аркылы: спирттерді сусоргыш заттар катысында дегидраттап: көмірсутектің галогентуындысын дегидрогалогендеп: Енді осы карастырылған жолдардың ең тиімдісін таңдау керек. Дегидрлеу тәсілі (1) тишсіз, себебі реакция нәтижесінде изомер бутендердің қиын бәлінетін коспасы түзіледі. Ңалған үш тәсілдің ішіндегі 1-бромбутаннан кай затты оңай алуға болатын реакция теңдеулерін салыстырып, 2-бромбутан аркылы алу керек деген тоқтам жасауға болады: Бірінші және соңғы сатыларда көмірсутектердің моногалоген туындыларынан галогенсутекті айыру жолы қолданылады. Бүл реакциялар спирттердің дегидратталуы сияқты Зайцев ережесі бойынша сутек атомы аз гидрогенделген көміртек атомынан бөлінуі аркылы жүреді. жүктеу/скачать 4,82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|