Пәннің ОҚУ-Әдістемелік кешені «химия есептерін шығару әдістемесі»

жүктеу/скачать 4,82 Mb.

бет	5/75
Дата	20.09.2022
өлшемі	4,82 Mb.
	#150072

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 75

Байланысты:
кешені «химия есептерін шы ару дістемесі

4. Химиялық есепті шығаруда
физикалық және математикалық білімдерді пайдалану

Оқушылар химияны оқуға кіріскенде оларда біршама физикадан,

математикадан алған білімдері болады. Сондықтан есеп шығарғанда оларды пайдалану керек. Оқыту процесінде оқушыларға қолданылатын жалпы физикалық өлшем бірліктерді қалай пайдалану керек екендігін үйрету керек.
Кесте №1. Физикалық өлшем бірліктерін белгілеу

Өлшемі		Бірлігі		Мысал
Мазмұны	белгісі	Мазмұны	белгісі	Мысал
Зат массасы	m	килограмм	Кг	m (Н₂О)=3кг
Атом массасы	m_а	килограмм	Кг	m_а (О)=26,5·10 ^-27кг
Зат мөлшері	Ν,n	Моль	моль	γ(НСl)=0,5моль
Молярлық масса	М	Кг/моль г/моль	Кг/моль г/моль	М(СаО)=56·10 ^-3кг/моль М(СаО)=56 г/моль
Салыстырмалы атомдық масса	А_r	шексіз	-	А_r(С)=12
Салыстырмалы молекулалық масса	М_r	шексіз		М_r(СаСО₃)=100
Көлем	V	Куб/метр Литр	М³ Л	V(СО₂)=2,5м³ V(КОН)_ерт=35л
Молярлық көлем	V_м	Куб метр/моль Литр/моль	М³/моль л/моль	V_м(СО₂)=22,4·10^-3 м³/моль V_м(О₂)=22,4 л/моль
Тығыздық	Ρ	Кг/м³ г/см³	Кг/м³ г/см³	ρ (Н₂SO₄)=1840кг/м³ ρ (Н₂SO₄)=1,84г/м³
Молекула саны	N		Моль^-1	N(Н₂О)=3·10²³
Массалық үлес	W			w ( С)=0,27=27%
Салыстырмалы тығыздық а) ауа	d_ауа			d_ауа(СО₂)=1,5
б) сутегі	d_Н2			d_Н2(СН₂)=8
Молекула саны	N			N(Н₂О)=3·10²³
Элементтің массалық үлесі	W			w ( С)=27% w ( К ₂СО ₃)=15%
Зат шығымының массалық үлесі	η	шексіз	-	Η (НNO₃)=82%
Заттың көлемдік мөлшері	φ	шексіз	-	φ (О₂)=21%
Молярлық концентрация	С	Моль/литр	Моль/м³ Моль/л	С(К₂СО₃)=0,05моль/л
Эквиваленттік молярлық концентр.	С_э	Моль/л	Моль/л	С_э(1/2 Н₂SO₄)=0,1моль/л
Заттың ерігіштігі	S	г/л	г/л	S(КСl)=450г/л
Қысым	Р	Паскаль	Па	Р(О₂)=132кПа
Температура	Т t	Кельвин градус цельсия	К ⁰С	Т=273,16К t=15 ⁰С
Хим.реакц.жылд.	υ	моль/м³секунд	моль/м³с	υ=0,01моль/м³с
Жылу саны	Q	Джоуль	Дж	Q=318Дж=0,318кДж
Молярлық энталпия	Н_м	Джоуль/моль	Дж/моль	∆Н_обр298(SО_2(г))=-296,9 кДж/моль
Молярлық энтропия	S_м		дж/мольК	S⁰₂₉₈(SО₂)_(г)=248,1кДж /мольК
Термодинамикалық потенциал	G		Дж	∆G⁰₂₉₈(SО₂)_(г)=-300,1 кДж/моль

Есеп шығарғанда мына ұғымдарды дұрыс пайдалана білу керек: заттың саны,

мөлшері, моль, молярлық масса, молярлық көлем. Физикалық өлшем жүйесі
екі бөліктен тұрады:

Негізгі физикалық өлшем (масса, көлем, зат мөлшері)
Туынды физикалық өлшемдер. Бұл бірлікті былай көрсетеміз:

М , г/моль
m ,кг(г) γ (моль)

ρ V_m

V,м³(л)

Физикалық өлшемдер арасындағы байланысты формула арқылы өрнектеуге болады.

V_m= V/ ν ; М = m / ν ; ρ = m / V

Есеп шығарғанда есептің мазмұнындағы өлшем бірлікті нақты анықтай білу керек. Мысалы, зат мөлшері десек бұл ұғым екі өлшемді біріктіреді: зат массасы (г/моль) және заттың көлемі (л/моль)

Есептеу кезінде сандық мәннің қасына міндетті түрде оның өлшемін де жазу керек. Мысалы: а) М(МдО) = 40г/моль немесе 40·10^-3 кг/моль
Тығыздыққа байланысты: б) газға p (О₂)=1,429 г/л ; қатты, сұйық затқа
ρ (Н₂SО₄) = 1840 кг/м³
Көлемге байланысты: в) V_m=22,4·10^-3 м³/моль немесе 22,4 л/моль деп жазылады. Есептеу кезінде сандық өлшеммен бірге, өлшем бірліктері де қатар жүреді. Мысалы, массасы 1кг тең NаОН мөлшерін былай анықтаймыз:

ν = m / М m (NаОН) =1кг =1000г ; М (NаОН) = 40г/моль

ν(NаОН) = 1000 г/моль / 40 г = 25 моль

Есеп шығарғанда алгебралық тәсілдерді де пайдалануға болады. Мысалы:

Есеп №2. 200мл ерітіндіде 20г NаОН бар. Сілті ерітіндісінің молярлық концентрациясын анықтаңдар.
V (NаОН)=200мл C= ν/ V; ν= m/М; С = m / V ·М
m(NаОН)=20г
C(NаОН)=? C(NаОН)= 20 г/моль/ 40г ·0,20л = 0,25моль/л
М(NаОН)= 40г/моль
Сонымен химиялық есептерді шығарғанда мынадай қорытынды жасауға болады:
1.Есеп шығарту химияны оқыту процесінің негізгі компоненті болып саналады. Жүйелі түрде әртүрлі есептерді шығарту арқылы (жазбаша,ауызша,сапалық) оқушыларды есеп шығартуға үйретуге болады.
2.Есеп шығаруда мынаны ескеру керек: химиялық құбылыстың екі жағы бар: сандық және сапалықтың бірлігі. Сондықтан ең бірінші есептің химиялық бөліміне назар аудару керек, сосын барып есептеу керек.
3.Есеп шығарғанда есеп шығарудың алгоритмдік жүйесін сақтаған жөн.Сонда оқушылар іс-әрекеттерін бір бағытта жұмсайды.
4. Есептің шартын дұрыс жаза білу-есепті шығарудағы ең негізгі нәрсе болып саналады.
5. Есептің физикалық өлшем бірліктерін дұрыс пайдалана білуге оқушыларды үйрету керек.

Есептер мен тапсырмалар

1. Мына мәліметтер нені білдіреді: Аr(O); Ar(Си); Mr; m₀ (Ji); m(Ji);

m₀(Н)=1,66·10^-27кг; М(СО₂); Mr(С₂Н₅ОН); m₀(СО₂)=7,3·10^-23кг; Mr(СО₂)=44;
ω(Н₂SO₄); С(NаОН)=0,1моль/л; γ(Н₂О); γ(Аl); η(Ғе); V(СО₂); Vm; d_н2(СО₂)=22;
ω=m/Vp; η = m_{теорН2SО4}/ m_{теорН2SО4} ; N_А; d_ауа(СО₂)=1,5; p(_Н2SO4)=1840кг/м³.
2.Шартты таңбалар арқылы белгілеу: а) салыстырмалы кальции атомының массасы, б) кальцийдің молярлық массасы, кальций ионының молярлық массасы.
3. Мына таңбалар нені білдіреді: а) М_г(СН₃СООН); М(СН₃СООН)г/моль; m(СН₃СООН); m_М(СН₃СООН); б) ω(S)=(Н₂SО₄); ω(Н)=(СН₄); аммиак шығымының массалық үлесі η(NН₃)=30%; в) V(С₃Н₆); V_m(С₂Н₂).
4. №3 №4 есепті шығарып графикалық анализ жасаңдар.23бет Д.Ерыгин «Методика решения задач по химии»
5. №4-38 №4-39 есептерді шығару
6. Элементтердің массалық үлесін анықтаңдар: Н₂SО₄ (ω(Н); ω(S); ω(О)-? ω(NаОН)-? ω(NН₄NО₃)-?
7. Төмендегі өлшемдердің айырмашылығы мен ұқсастығы қандай: оттегі атомының массасы, оттегінің салыстырмалы атомының массасы, оттегі молекуласының салыстырмалы массасы, оттегі атомының молярлық массасы, оттегінің массасы. Осыларды арнаулы белгілер арқылы өрнектеңдер.
8. №5-80, №5-84 , №5-111, №11-86 есептерді талдаңдар. Жоспарын құру.
9. Лабораторияда тек қана кристальдық сода бар. Массалық үлесі 0,05 тен 600г Nа₂СО₃ ерітінді алу үшін қанша грамм сода және қандай көлем су алу қажет.
10. 700г 14,2% Nа₂SО₄ ерітіндісін дайындау үшін қанша грамм глаубер тұзы мен су қажет.

№3,4 дәріс Химиялық есептерді шығарудың әдістері

Жоспары:

Химиялық есептерді шығаруда қолданылатын негізгі әдістер
Химиялық есептерді шығарудың графикалық әдістері
Алгебралық әдіспен есеп шығару
Типтік есептерді шешу үлгілері

Химиядан есептер шығарғанда көбінесе мұғалім дәстүрлі бір әдіспен

қана есеп шығартуды үйретеді. Мүндай әдіспен есеп шығарту көбінесе
оқушылардың ойлау іс-әрекетінің дамуына кедергі келтіреді. Олардың жеке
ерекшелігі ескерілмей, мұғалімнің іс-әрекетімен ғана шектелуіне мәжібұр
етеді. Сондықтан да әрбір есептің жеке ерекшелігіне қарай, оны шығарғанда
бірнеше әдіспен шығаруды көрсеткен жөн. Сонда ғана оқушылар өздеріне
тиімді әдіспен есептерді шығара алады. Есептер шығарғанда оқушылардың
математикалық дайындықтарын да ескеру қажет. Әртүрлі әдіспен есептерді
шығарту арқылы оқушылардың ойлау-іс әрекеттерін дамытуға болады.
Әртүрлі әдіспен есептерді шығартуды екі мысал арқылы көрсетейік.
Есеп 5-7. Заводқа 464т. магнитті теміртас Fe₃O₄ бар руда әкелінді. Осы
рудада неше тонна темір бар? (формула арқылы есептеу)
Есеп 11-48. 16г. SO₂ түзілуі үшін HCl-мен неше грамм Na₂SO₄
реакцияласуы керек? (реакция теңдеуі арқылы шығарылады)
Бірінші есепте химиялық процесс туралы сөз қозғамаған, тек формула
арқылы рудадағы темірдің (Fe) массасын табу керек деген. Формуладан
Fe₃O₄ көрініп тұр, егер 1 моль Fe₃O₄ алсақ, онда темір 3 моль болады, егер
руданың моль санын 2 есе арттырсақ, онда соған сәйкес темірдің де моль
саны 2есе артады. Яғни руданын массасы мен темірдің массасының арасында
тура пропорциональдық тәуелділік бар.
Ал, екінші есепте химиялық реакцияға қатысқан заттар арасында тура тәуелділік бар. Есептің шартында үш зат туралы айтылған. Нәтижесінде SO₂ түзіледі. Реакция теңдеуін жазғанда түзілген H₂SO₃тұрақсыз екендігін оқушыларға ескерту керек. Ол SO₂ мен H₂O айырылады. Реакция теңдеуін жазып, мынадай қорытынды жасаймыз:
SO₂
N a₂SO₄+ HCl = 2NaCl +H₂SO₃
H₂O
Теңдеу бойынша бір моль Na₂SO₃ пен бір моль HCl қосылып бір моль SO₂ түзіледі. Мұнда да бір-бірімен тура тәуелділік бар. Күкіртті газды SO₂ қанша алсақ, сонша Na₂SO₃ көбейту не азайту керек. Енді осы тура тәуелділікті пайдаланып есепті әртүрлі әдіспен шығарайық.

жүктеу/скачать 4,82 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 75